του ΚΩΣΤΑ ΒΕΝΙΖΕΛΟΥ
Το θέμα των εγγυήσεων και των στρατευμάτων συνδέεται από τουρκικής πλευράς με την πορεία εφαρμογή της συμφωνίας που θα επιτευχθεί. Αυτό προκύπτει τόσο από τα ερωτήματα που κατατέθηκαν από τεχνοκρατικής πλευράς από την τουρκοκυπριακή αντιπροσωπεία, κυρίως όμως από τις τοποθετήσεις της τουρκικής αντιπροσωπείας στο Μοντ Πελεράν, την περασμένη Τετάρτη και Πέμπτη. Παράλληλα, είναι σαφές πως δεν αποδέχονται ημερομηνία λήξης των εγγυήσεων και της παρουσίας του στρατού, θεωρώντας πως μετά από μια μακρά μεταβατική περίοδο, δεκαπέντε χρόνων, θα πρέπει να υπάρξει επαναξιολόγηση των δεδομένων και να συναποφασιστεί.
Είναι προφανές πως αυτή η συνταγή, που προτείνεται από τουρκικής πλευράς, αποτελεί «κρύο πιάτο» για την εσαεί για διατήρηση του συστήματος των εγγυήσεων, έστω και με διαφοροποιήσεις και παραμονή στρατευμάτων με μειωμένο από τους σημερινούς αριθμούς. Με βάση το διήμερο των συζητήσεων στο Μοντ Πελεράν, οι τουρκικές θέσεις κωδικοποιούνται ως εξής: Πρώτο, η τουρκική πλευρά επιμένει στη διατήρηση στρατευμάτων μετά τη συμφωνία, μειωμένου όμως αριθμού. Δεν έχει αναφερθεί συγκεκριμένος αριθμός αλλά με βάση αυτά που έχουν ακουστεί κατά καιρούς κινείται μεταξύ 2.500-3.500. Η τουρκική πλευρά συντηρεί την πρόταση της για τη δημιουργία μιας κυρίαρχης στρατιωτικής βάσης, όπου θα σταθμεύει η δύναμή της. Πληροφορίες αναφέρουν πως η βάση επιδιώκουν να γίνει στα Κόκκινα, εξ ου και η αναβάθμιση των υφιστάμενων στρατιωτικών υποδομών τους.
Δεύτερο, επιμένει στο θέμα των εγγυήσεων με μονομερές επεμβατικά δικαιώματα. Κατά τις συζητήσεις, η τουρκική πλευρά για να ενισχύσει την «επιχειρηματολογία» της στο θέμα των εγγυήσεων, κατέφυγε για μία ακόμη φορά στο παρελθόν. Έγιναν πολλές αναφορές στο 1963( σημειώνεται πως το ίδιο έπραξε και ο κατοχικός ηγέτης, Μουσταφά Ακιντζί στη Γενεύη). Δεν παρέλειψαν να αναφερθούν και στην «ένωση με την Ελλάδα» για να αναδείξουν τη δική τους ανάγκη για προστασία από την Τουρκία.
Τρίτο, αν και το θέμα ήταν αποκλειστικά αυτό της Ασφάλειας, η τουρκική πλευρά, έθεσε την αξίωσή της για να ισχύσουν οι τέσσερις ελευθερίες της Ε.Ε. και για Τούρκους υπηκόους. Όπως συναφώς τόνιζαν ενημερωμένες πηγές, η επιμονή της τουρκικής πλευράς αποτελεί μέρος ενός σχεδιασμούς για οικονομική επέλαση της στην Ευρώπη με νόμιμο τρόπο. Επιχειρεί να χρησιμοποιήσει την Κύπρο, το Κυπριακό για να… εισβάλει στην Ε.Ε. Κατά τις συζητήσεις υπήρξαν αναφορές και στην ανάγκη η συμφωνία να καταστεί πρωτογενές δίκαιο.
Η τύχη της τουρκικής αξίωσης για τις τέσσερις ελευθερίες δεν εξαρτάται από τις διαπραγματεύσεις στο Κυπριακό καθώς είναι γενική εκτίμηση πως τα κράτη-μέλη της Ε.Ε. δεν πρόκειται να κάνουν αυτό το χατίρι στους Τούρκους. Ενδιαφέρον έχει και η επιχειρηματολογία που προβάλλεται από τουρκικής πλευράς πως με την παρουσία της στο νησί και μετά από συμφωνία προστατεύει την Κύπρο από «εξωτερικούς εχθρούς». Σημειώνεται ότι αυτό το επιχείρημα διατύπωσε και ο ίδιος ο Τσαβούσογλου κατά τη διάρκεια της Διάσκεψης στη Γενεύη, στις 12 Ιανουαρίου. Όπως αποκάλυψε ο «Φ», ο κ. Τσαβούσογλου ανέφερε πως η παρουσία των στρατευμάτων κατοχής και μετά τη συμφωνία θα αποσκοπεί στην ασφάλεια της περιοχής! Κι όταν ο Πρόεδρος Αναστασιάδης του υπέδειξε πως η Κύπρος δεν απειλείται από τις γειτονικές της χώρες, τότε ο Τούρκος ΥΠΕΞ επικαλέστηκε το Ισλαμικό Κράτος. «Δεν υπάρχει Ισλαμικό Κράτος στην Κύπρο, στην Τουρκία υπάρχει. Θέλετε να τους φέρεται στην Κύπρο», διερωτήθηκε ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας. Στο Μοντ Πελεράν ερωτήματα για τα θέματα της Ασφάλειας κατέθεσε ο πρέσβης Ανδρέας Μαυρογιάννης και εκ μέρους των Τουρκοκυπρίων, ο Οζντίλ Ναμί ενώ κάποιες ιδέες έθεσε και ο Έσπεν Μπαρθ Άιντα. Στη συζήτηση και το σχολιασμό τους, είχαν εμπλακεί όλες οι αντιπροσωπείες. Σύμφωνα με πληροφορίες, ο Ειδικός Σύμβουλος του Γενικού Γραμματέα του ΟΗΕ στο Κυπριακό, Έσπεν Μπαρθ Άιντα επιχείρησε να διαμορφώσει με βάση τα ερωτήματα που κατατέθηκαν ένα «κοινό τόπο».
Λιγότερα ερωτήματα για να ασχοληθούν στη συνέχεια οι εμπλεκόμενοι. Η εισήγηση αυτή δεν έγινε αποδεκτή. Η ελληνική και ελληνοκυπριακή πλευρά, σε πλήρη συντονισμό και συνεργασία, κινήθηκαν στις γνωστές θέσεις. Η Λευκωσία στήριξε τη στάση της στο έγγραφο του κατέθεσε για την Ασφάλεια. Η Αθήνα, πέραν τούτου έχει προ πολλού καταθέσει προτάσεις, στη βάση των οποίων ανέλαβε και πρωτοβουλίες ( κατάργηση εγγυήσεων, αποχώρηση όλων των στρατευμάτων). Στη βάση αυτή και τα σχόλια της ελλαδικής αντιπροσωπείας, επικεφαλής της οποίας ήταν ο Γ.Γ. του ελληνικού ΥΠΕΞ, πρέσβης Παρασκευόπουλος. Το ζητούμενο, βέβαια, σήμερα είναι πως θα προχωρήσει η διαδικασία. Ο αρχικός προσανατολισμός ήταν να συγκληθεί νέα Διάσκεψη στο τέλος Ιανουαρίου. Αυτό δεν φαίνεται σήμερα εφικτό. Η Άγκυρα δεν φαίνεται να ενδιαφέρεται για ταχεία σύγκληση της Διάσκεψης στο επίπεδο αυτής της 12ης Ιανουαρίου.
Ως εκ τούτου, από τη στιγμή που απόφαση δεν υπάρχει, το επόμενο βήμα φαίνεται ότι θα αργήσει. ΩΣ «ΙΣΟΡΡΟΠΙΣΤΕΣ» ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΤΗΚΑΝ ΟΙ ΒΡΕΤΑΝΟΙ Προσπάθεια να διατηρήσουν ένα ρόλο «ισορροπιστών» κατέβαλαν οι Βρετανοί στο Μοντ Πελεράν. Η ομάδα των τεχνοκρατών, στην οποία συμμετείχαν μεταξύ άλλων ο εδώ πρέσβης της χώρας, Μάθιου Κιτ και ο Διευθυντής του Συμβουλίου Εθνικής Ασφαλείας στο Φόρεϊν Όφις,Τζόναναν Άλαν, κινήθηκε στη γραμμή που και δημόσια εκφράζει το Λονδίνο. Κοντολογίς κινήθηκαν στη θέση πως η Βρετανία είναι έτοιμη να αποδεχθεί όποιο μηχανισμό ασφάλειας συμφωνήσουν οι δυο κοινότητες ( φτάνει, βέβαια, να μην επηρεάζονται τα στρατηγικά τους συμφέροντας στο νησί). Το κλίμα στο Μοντ Πελεράν ήταν καλό, δεν αποφεύχθηκαν ωστόσο, όπως πληροφορούμαστε και οι στιγμές έντασης. Όμως, αυτό θεωρείται φυσιολογικό σε μια συζήτηση, σύμφωνα με πηγές των Ηνωμένων Εθνών. «Προσγείωση» στη Λευκωσία για συνέχιση των συζητήσεων – Η προσοχή θα στραφεί στα πέντε κεφάλαια Μετά τη Γενεύη και το Μοντ Πελεράν, η προσοχή θα στραφεί στις συζητήσεις στη Λευκωσία που θα επικεντρωθεί στα πέντε κεφάλαια (Διακυβέρνηση, Περιουσιακό, Οικονομία, Ε.Ε., Εδαφικό), αφήνοντας την Ασφάλεια για τη συνέχεια. Αυτή την εβδομάδα θα πραγματοποιηθεί η πρώτη, μετά την Ελβετία, συνάντηση του Προέδρου Αναστασιάδη και του κατοχικού ηγέτη, Μουσταφά Ακιντζί.
Είναι προφανές πως θα γίνει μια αξιολόγηση των όσων συζητήθηκαν στην Ελβετία ενώ είναι σαφές πως θα ξεκινήσουν τη συζήτηση και των πέντε κεφαλαίων. Τα ανοικτά θέματα είναι πολλά, όπως και οι διαφωνίες και οι εκκρεμότητες. Στη Γενεύη υπήρξε μια μόνο εξέλιξη, σύγκλιση, στο κεφάλαιο της Διακυβέρνησης, που αφορά τον τρόπο που θα γίνονται οι αλλαγές στο σύνταγμα. Εκτιμάται πως μετά την κατάθεση των χαρτών στη Γενεύη, θα γίνει μια προσπάθεια συζήτησης και του Εδαφικού. Αυτό θα εξαρτηθεί από τη διάθεση της τουρκικής πλευράς. Αύριο, αναμένεται να ενημερώσει το Συμβούλιο Ασφαλείας ο Ειδικός Σύμβουλος του Γ.Γ. του ΟΗΕ, Έσπεν Μπαρθ Άιντα, έχοντας δίπλα του την Ελίζαμπεθ Σπέχαρντ. Θα έχουν ενδιαφέρον οι ερωτήσεις που θα δεχθεί ο κ. Άιντα από Μόνιμους Αντιπροσώπους χωρών-μελών του Συμβουλίου Ασφαλείας. Τόσο για την πορεία των διαπραγματεύσεων όσο και για τη Διάσκεψη της Γενεύης.
