Του Περικλή Μήτκα*
Η ανθρωπογεωγραφία της ανώτατης εκπαίδευσης στην Ελλάδα δεν υπήρξε ποτέ στατική. Είτε λόγω των δημιουργικών παρεμβάσεων της ακαδημαϊκής κοινότητας είτε λόγω των αλλεπάλληλων νομοθετικών ρυθμίσεων, βρίσκεται διαρκώς σε κατάσταση μετάβασης. Σήμερα τα πανεπιστήμιά μας, βγαίνοντας από τον βαθύ χειμώνα της οικονομικής κρίσης και έχοντας επιδείξει αξιοθαύμαστη προσαρμοστικότητα και αντοχές στην αντιμετώπιση της πανδημίας, δικαιούνται να ατενίζουν το μέλλον με μεγαλύτερη αισιοδοξία, για τέσσερις κυρίως λόγους.
Α. Οι πρόσφατες αλλαγές στον χάρτη της ανώτατης εκπαίδευσης επέφεραν ανασχεδιασμό της ακαδημαϊκής φυσιογνωμίας των περισσότερων ΑΕΙ, με αναδιάταξη σχολών και δυνάμεων. Μπορεί οι αλλαγές να έγιναν γρήγορα και χωρίς τις απαραίτητες μελέτες σκοπιμότητας και βιωσιμότητας, μπορεί να υπήρξαν υπερβολές ή αστοχίες, αλλά τα καινούργια προγράμματα σπουδών είναι πραγματικότητα. Προτεραιότητα του υπουργείου αλλά και των διοικήσεων των ΑΕΙ οφείλει να είναι η κατάλληλη στελέχωση και γενικότερη στήριξη των νέων τμημάτων, ώστε γρήγορα να δυναμώσουν, να πιστοποιηθούν και να κερδίσουν την εμπιστοσύνη των υποψηφίων.
Β. Η διαχείριση των επιπτώσεων της πανδημίας στην τριτοβάθμια εκπαίδευση, με την άμεση μετάπτωση στην εξ αποστάσεως εκπαίδευση για το σύνολο των ΑΕΙ, υπήρξε εντυπωσιακή. Τα πανεπιστήμια διαθέτουν κουλτούρα προσαρμογής σε νέες τεχνολογίες και δεδομένα, σχετική αυτονομία συγκρινόμενα με τα σχολεία, και εμπειρία με τεχνικές ηλεκτρονικής διδασκαλίας. Μέσα από την αυτοοργάνωση και τη συνεχή ανταλλαγή καλών πρακτικών, αντιμετωπίστηκαν και αντιμετωπίζονται τα προβλήματα που ανακύπτουν. Κανείς δεν μπορεί να φανταστεί, ούτε επιθυμεί, ένα πανεπιστήμιο αποκλειστικά εξ αποστάσεως, αλλά όλα αυτά που μάθαμε και θα μάθουμε μέχρι να επιστρέψουμε σε αυτό που ονομάζουμε κανονικότητα ή νέα κανονικότητα, μπορούν να ενσωματωθούν στην εκπαιδευτική διαδικασία και να τη βελτιώσουν. Θα μας επιτρέψουν δε, να είμαστε πιο ανταγωνιστικοί σε διεθνές επίπεδο.
Γ. Η διεθνής παρουσία των ελληνικών ΑΕΙ στο παγκόσμιο ερευνητικό στερέωμα είναι μακρόχρονη και σημαντική. Με το νέο νομοθετικό πλαίσιο που επιτρέπει τη δημιουργία ξενόγλωσσων προπτυχιακών προγραμμάτων σπουδών για αλλοδαπούς φοιτητές, αναμένεται να επεκταθεί και στα εκπαιδευτικά πράγματα. Η Ελλάδα μπορεί να καταστεί διεθνής εκπαιδευτικός πόλος και να προσελκύσει χιλιάδες νέους από άλλες χώρες. Η προοπτική αυτή θεωρείται ιδιαίτερα θετική για τον πρόσθετο λόγο ότι η εξέλιξη του δημογραφικού αναμένεται να μειώσει δραματικά τους εγχώριους φοιτητικούς πληθυσμούς στις επόμενες δύο δεκαετίες. Παράλληλα, τα κοινά προγράμματα σπουδών με πανεπιστήμια του εξωτερικού θα αυξήσουν το κύρος και την αναγνωρισιμότητα των αντίστοιχων ελληνικών.
Δ. Στο διαμορφούμενο τοπίο μια έννοια επανέρχεται σταθερά: η ποιότητα. Η τριτοβάθμια εκπαίδευση είναι η μοναδική μέχρι τώρα πτυχή του ευρύτερου δημόσιου τομέα που έχει ενστερνισθεί τις διαδικασίες αξιολόγησης και πιστοποίησης. Η Εθνική Αρχή Ανώτατης Εκπαίδευσης (ΕΘΑΑΕ), που διαδέχθηκε την ΑΔΙΠ τον περασμένο Φεβρουάριο, παράλληλα με τη διασφάλιση ποιότητας, ασκεί μια νέα κύρια αρμοδιότητα, αυτή της συμβολής στη διαμόρφωση και υλοποίηση μιας εθνικής στρατηγικής για την ανώτατη εκπαίδευση. Τα πανεπιστήμια καλούνται να καταθέσουν στρατηγικά σχέδια με ορίζοντα τετραετίας και να υπογράψουν προγραμματικές συμφωνίες με το υπουργείο, οι οποίες θα δεσμεύουν και τις δύο πλευρές. Τα ιδρύματα οφείλουν να ακολουθούν συγκεκριμένη πορεία και το υπουργείο να παρέχει τους απαραίτητους πόρους. Βασικός στόχος παραμένει η συνεχής βελτίωση της ποιότητας του δημόσιου πανεπιστημίου.
Σε όσους υποστηρίζουν ότι σε δύσκολους καιρούς η ποιότητα φαντάζει πολυτέλεια, απαντάμε ότι αποτελεί μονόδρομο. Σε όλο τον κόσμο τα πανεπιστήμια αναδιατάσσονται και αναθεωρούν τις στρατηγικές τους μετά την πανδημία. Τα δικά μας ιδρύματα, με νέες εμπειρίες και νέα εργαλεία, με ανανεωμένη αυτοπεποίθηση και νέες δυνατότητες, αντιμετωπίζουν την επόμενη μέρα με αισιοδοξία.
*πρόεδρος της Εθνικής Αρχής Ανώτατης Εκπαίδευσης
