Του Αθαν. Χ. Παπανδρόπουλου
Δύσκολα θα ξεχάσω τον «παντογνώστη» μαρκετίερ που στο τέλος Ιανουαρίου 2020, όταν του είπα ότι ο εκ Κίνας ιός είναι μια πολύ σοβαρή υπόθεση, με κοίταξε ειρωνικά και μου απάντησε «σιγά μην μας τρομάξει μια γριπούλα». Σήμερα δεν γνωρίζω αν διατηρεί ακόμα τη θέση του στην εταιρία, το σίγουρο όμως είναι ότι η επιχείρηση που εκπροσωπούσε δεν πάει καθόλου καλά.
Είναι πέρα από κάθε αμφισβήτηση ότι ο εκ Κίνας κορονοϊός, ήλθε για να μείνει. Και η παρουσία του προκαλεί, ριζικές επιχειρηματικές ανατροπές, οι οποίες δύσκολα για την ώρα μπορούν αν εκτιμηθούν σε βάθος και να αξιολογηθούν.
Ολόκληροι οικονομικοί κλάδοι συνταράσσονται, κινδυνεύουν με κατάρρευση, αλλά ταυτόχρονα δημιουργούνται και νέες ευκαιρίες. Ένα πράγμα είναι επίσης σίγουρο. Οι καταναλωτές αλλάζουν και δύσκολα μπορεί κάποιος να μαντέψει μέχρι που θα πάνε οι αλλαγές αυτές.
Σύμφωνα με την τελευταία έκδοση του ΕΥ Future Consumer Index, που είναι μια μηνιαία έρευνα σε επίπεδο 14.074 ατόμων σε 18 χώρε, το 50% των καταναλωτών περιμένει ότι η ζωή τους θα αλλάξει με αφορμή την πανδημία. Στο πλαίσιο αυτό, οι καταναλωτές αναμένεται να προβούν σε δραματικές και μόνιμες αλλαγές, με το 62% να δηλώνουν ότι σκοπεύουν να είναι πιο ενημερωμένοι και προσεκτικοί όσον αφορά τη σωματική τους υγεία και το 58% να δίνουν όλο και μεγαλύτερη έμφαση στη σχέση ποιότητας-τιμής (“value for money”) στο μέλλον. Παρότι τα ανωτέρω δεν θα αποτελέσουν τις νέες κινητήριες δυνάμεις διαμόρφωσης καταναλωτικών συμπεριφορών και προτιμήσεων στο εγγύς μέλλον, η έρευνα της ΕΥ υπογραμμίζει ότι οι καταναλωτές θα επικεντρωθούν πολύ περισσότερο στις αξίες τους.
Τι συμβαίνει στην Ελλάδα
Τη σημαντική αλλαγή που επήλθε στο καταναλωτικό κοινό το πρώτο εξάμηνο του 2020 και τη μεγάλη επίδραση της κρίσης του Covid-19 στο καταναλωτικό κλίμα και στην αγορά της λιανικής στην Ελλάδα, καταδεικνύει και η τελευταία έρευνα του Συνδέσμου Επιχειρήσεων Λιανικής Πώλησης (ΣΕΛΠΕ).
Η έρευνα υλοποιήθηκε με την επιστημονική υποστήριξη του εργαστηρίου ELTRUN του Οικονομικού Πανεπιστημίου Αθηνών και έλαβε χώρα την περίοδο 9-19 Ιουνίου 2020 μέσω πανελλήνιας έρευνας σε δείγμα 865 καταναλωτών. Ο δείκτης καταναλωτικού κλίματος λιανικής, τον Ιούνιο του 2020, διαμορφώθηκε στο -38, σαφώς μειωμένος σε σχέση με το μήνα βάσης και την προηγούμενη μέτρηση, τον Οκτώβριο του 2019. Όπως φαίνεται, η συγκεκριμένη εξέλιξη δεν έχει να κάνει τόσο με τις μέχρι σήμερα οικονομικές εξελίξεις, αλλά κυρίως λόγω των μειωμένων προσδοκιών των καταναλωτών για το προσεχές διάστημα. Συγκεκριμένα, η μείωση στον υπο-Δείκτη παρούσας κατάστασης ήταν περιορισμένη στο -22, ενώ αντίθετα ο υπο-δείκτης προσδοκιών παρουσίασε μεγάλη πτώση και έπεσε στο -50.
Πρακτικά, η παραπάνω εξέλιξη σημαίνει ότι μέχρι σήμερα η διαχείριση του οικονομικού σκέλους της κρίσης του Covid-19 οδήγησε σε μια οικονομική κατάσταση των καταναλωτών χειρότερη σε σχέση με το προηγούμενο έτος, αλλά που προκαλεί μεγαλύτερη ανησυχία στο καταναλωτικό κοινό για το επερχόμενο χρονικό διάστημα. Αυτό άλλωστε αποτυπώνεται και στις επιμέρους ερωτήσεις, όπου φαίνεται τόσο ότι το προηγούμενο εξάμηνο η οικονομική κατάσταση μεγάλου μέρους του καταναλωτικού κοινού χειροτέρεψε πτώση ποσοστού από 32% σε 10%), όσο και ότι το επόμενο εξάμηνο η εκτίμηση μεγάλου μέρους του καταναλωτικού κοινού είναι ότι θα χειροτερέψει ακόμα περισσότερο για τους ίδιους και τη χώρα (πτώση από 30% σε 11% και από 27% σε 16%).
Θα πρέπει να σημειωθεί ότι η εκτιμώμενη μέση αξία δαπάνης ανά νοικοκυριό γιο λιανικές αγορές είναι αμετάβλητη σε σχέση με τον Οκτώβριο.
Η σημασία της κρίσης του Covid-19 είναι ιδιαίτερα έκδηλη στην καθημερινότητα του κοινού όπως καταγράφεται στον μέσο αριθμό επισκέψεων για την πραγματοποίηση λιανικών αγορών ανά έτος. Συγκεκριμένα, καταγράφεται μείωση στην πρόθεση επίσκεψης κατά 48%, από 19,2 στα αγοραστικά ταξίδια ανά μήνα κατά κεφαλήν σε μόλις 10,1. Τη μεγαλύτερη μείωση καταγράφει ο κλάδος της εστίασης, από 5,5 επισκέψεις σε 2, ενώ ο κλάδος των τροφίμων -παρά τη μεγάλη μείωση από 9,9 επισκέψεις σε 5,4- παραμένει με διαφορά η πιο τακτική συνήθεια των καταναλωτών.
Το βασικό συμπέρασμα έτσι, από τα πιο πάνω ευρήματα, είναι η κυριαρχία της αβεβαιότητας και η τάση των καταναλωτών να περιορίζουν τις δαπάνες τους στα απαραίτητα. Εξ’ ου και η αισθητή. μείωση του καταναλωτικού δανεισμού, φαινόμενο που θα παίξει σημαντικό ρόλο στη μελλοντική πορεία της ζήτησης.
