Η μνήμη και η δύναμή της εξαρτώνται από την ικανότητά μας να την χρησιμοποιούμε, αρκεί να μπορούμε να σκεφτόμαστε αποτελεσματικά
Του Αθαν. Χ. Παπανδρόπουλου
Δεν μπορεί ο καθένας να υπερηφανεύεται για την μνήμη του. Πόσο γνώριμη μάς είναι η αίσθηση ότι: «Ναι, στην άκρη της γλώσσας μου στριφογυρίζει, αλλά δεν μπορώ να το θυμηθώ!». Συχνά λέμε: «Έχω αδύνατη μνήμη», όπως λέμε «έχω αδύνατη όραση» —σαν να μην εξαρτάται η μνήμη και από εμάς, τον ίδιο τον άνθρωπο. Ωστόσο, οι άνθρωποι δεν διακρίνονται για δυνατή ή αδύνατη μνήμη και την ικανότητα χρησιμοποίησής της. Δυστυχώς, οι άνθρωποι είτε αγνοούμε τους νόμους της μνήμης, είτε τους χρησιμοποιούμε ασυνείδητα και, φυσικά, διόλου αποτελεσματικά.
Οι οκτώ νόμοι της μνήμης
*Ο νόμος της κατανόησης: Είναι ο απλούστερος, αλλά και ο σημαντικότερος. οι άνθρωποι τόσο άσχημα θυμούνται αυτό που διάβασαν, όσο λιγότερο το σκέπτονται οι ίδιοι. Όσο πιο βαθειά κατανοούμε αυτό που θέλουμε να συγκρατήσουμε, τόσο σταθερότερα, ευκολότερα και λεπτομερέστερα διατηρείται στην μνήμη μας.
*Ο νόμος του ενδιαφέροντος: Όπως έγραψε ο Ανατολό Φρανς, «για να χωνέψουμε γνώση, χρειάζεται να καταπιούμε με όρεξη». Αυτό που έχει ενδιαφέρον, το «νόστιμο», το θυμόμαστε εύκολα και αποθηκεύεται αυθόρμητα στην μνήμη, χωρίς να καταβάλλουμε ιδιαίτερες προσπάθειες-
*Ο νόμος των προγενέστερων γνώσεων: Όσο περισσότερες γνώσεις κατέχουμε για το συγκεκριμένο θέμα, τόσο ευκολότερα απομνημονεύουμε κάθε τι νέο. Καθένας θα έχει παρατηρήσει ότι, όταν παίρνουμε στα χέρια ένα βιβλίο που διαβάσαμε πριν αρκετό καιρό, το διαβάζουμε σαν τώρα να το ανοίξαμε για πρώτη φορά. Αυτό σημαίνει ότι την πρώτη φορά μάς έλειπε η πείρα και η πληροφόρηση σχετικά με αυτό το θέμα, ενώ τώρα έχουν συγκεντρωθεί γνώσεις. ΓΙ αυτό και, κατά την διαδικασία του διαβάσματος, της μελέτης του βιβλίου, δημιουργούνται σχέσεις ανάμεσα στις γνώσεις που είχαν συσσωρευθεί και στις νέες που αρχίζουμε να θυμόμαστε-
*Ο νόμος της ετοιμότητας για απομνημόνευση: Απομνημονεύοντας μία πληροφορία την οποία ακούσαμε ή πήραμε από κάποιο κείμενο για μακρό χρονικό διάστημα, την θυμόμαστε σε οποιαδήποτε περίπτωση καλύτερα από όταν την απομνημονεύουμε σε μικρό, σύντομο χρονικό διάστημα
*Ο νόμος του συνειρμού: Έχει ήδη καταγραφεί από τον Αριστοτέλη, τον 40 π.Χ. αιώνα, ότι οι παραστάσεις που δεχόμαστε ταυτοχρόνως ανακαλούν η μία την άλλη από την μνήμη λόγω συνειρμού. Λόγου χάρη, η επίπλωση ενός δωματίου φέρνει στην μνήμη γεγονότα τα οποία έχουν συμβεί σε αυτό
*Ο νόμος της διαδοχικότητας: Ευκολότερα μπορούμε να θυμόμαστε το αλφάβητο με την συνηθισμένη κανονική σειρά του, παρά με την αντίθετη. οι παραστάσεις που έχουν απομνημονευθεί στην σειρά η μία μετά την άλλη, επανέρχονται με την ίδια σειρά όταν τις φέρνουμε στην μνήμη μας.
*Ο νόμος των ισχυρών εντυπώσεων: Όσο ισχυρότερη ήταν η πρώτη εντύπωση από αυτό που θυμόμαστε, τόσο καθαρότερα έρχεται στην μνήμη μας. Όσο περισσότερα είναι τα κανάλια από τα οποία μάς έρχεται μία πληροφορία, τόσο καλύτερα αυτή διατηρείται στην μνήμη μας.
*Ο νόμος της αναστολής: Οποιαδήποτε επόμενη απομνημόνευση αποτελεί τροχοπέδη για την προηγούμενη, την φρενάρει. Η πληροφορία που μάθαμε πρέπει να «κατασταλάζει» στην μνήΠη, πριν δεχθούμε μία καινούργια. Η καλύτερη μέθοδος για να ξεχάσουμε αυτό που μόλις μάθαμε, είναι να προσπαθήσουμε αμέσως να φέρουμε στην μνήμη μας κάτι παρόμοιο. ΓΙ αυτό οι μαθητές δεν πρέπει να διαβάζουν Φυσική μετά τα Μαθηματικά, ή Λογοτεχνία μετά την Ιστορία —και τα ποιήματα να τα μαθαίνουν πριν κοιμηθούν…
Πώς πρέπει να θυμόμαστε
-Πριν από την μελέτη ενός βιβλίου, άρθρου ή ντοκουμέντου, πρέπει να προσπαθούμε να προσδιορίσουμε το περιεχόμενό τους.
-Πριν από το διάβασμα, σκεφθείτε ποιες πληροφορίες θέλετε να πάρετε από το κείμενο, σε τί σάς χρειάζεται. Αυτό θα σάς κινήσει το ενδιαφέρον και θα σάς προετοιμάσει να το αφομοιώσετε καλύτερα.
-Πριν από το διάβασμα, θυμηθείτε ό,τι σάς είναι γνωστό σχετικά με το θέμα που πραγματεύεται το βιβλίο ή το οποιοδήποτε κείμενο πρόκειται να μελετήσετε- «Ταρακουνήστε» τις γνώσεις σας.
-Αν ετοιμάζεστε για εντατική πνευματική εργασία, υπολογίστε καλά την κατάσταση στην οποία βρίσκεστε. Η στενοχώρια, ο θυμός, η ανασφάλεια, ο φόβος, είναι εχθροί της μνήμης.
-Αν πρέπει να θυμηθείτε κάποιο υλικό παραπλήσιο με το κείμενο που διαβάζετε, τότε μην το διαβάζετε αποσπασματικά, αλλά οπωσδήποτε ολόκληρο.
-Ποτέ μην σημειώνετε κάτι χωρίς να προσπαθείτε να το κατανοήσετε καλά και να το απομνημονεύσετε.
Εκτός από τους κανόνες αυτούς, μπορείτε και οι ίδιοι να σκεφθείτε πολλούς άλλους ακόμα, στηριζόμενοι πάντα στους νόμους που διέπουν την μνήμη μας. Όταν γνωρίζουμε αυτούς τους νόμους, μπορούμε κυριολεκτικά να θυμηθούμε πολύ περισσότερα —έστω κι αν ακόμα παραπονιόμαστε για την μνήμη μας.
