Οι… υπεράνω των εξορύξεων στη Μεσόγειο

ΑΠΟΣΤΟΛΗ – ΙΣΠΑΝΙΑ ΚΑΙ ΙΤΑΛΙΑ. «Ηταν ένα κακό όνειρο. Ευτυχώς ξυπνήσαμε». Στον τελευταίο όροφο του κτιρίου του περιφερειακού συμβουλίου της Ιμπιζας, με φόντο το παλιό κάστρο του νησιού, ο αντιπεριφερειάρχης Βισέντ Μαρί κάνει μια αναδρομή στην εποχή κατά την οποία οι θάλασσες γύρω από το στολίδι της ισπανικής τουριστικής βιομηχανίας είχαν παραχωρηθεί για έρευνες υδρογονανθράκων. Ηταν τότε που οι δημοτικές και περιφερειακές αρχές συμμάχησαν με τις επιχειρήσεις, τις οικολογικές οργανώσεις και την κοινωνία του νησιού σε μια επίδειξη ενότητας που δεν είχε προηγούμενο, με σκοπό να εμποδίσουν όχι μόνο τις εξορύξεις αλλά και τις έρευνες.

«Αν προχωρούσαν οι έρευνες, υπήρχε περίπτωση να βρεθεί πετρέλαιο και αυτό να οδηγήσει στην αλλαγή του οικονομικού μοντέλου μας», λέει ο Μαρί. Ο ανώτατος αξιωματούχος του νησιού εξηγεί ότι η Ιμπιζα ενδιαφέρεται να προστατεύσει τη φήμη της και να χρησιμοποιήσει τον τουρισμό ως μοχλό για την προώθηση των τοπικών αλιευτικών και αγροτοδιατροφικών προϊόντων σε ξενοδοχεία και εστιατόρια, όχι να διακινδυνεύσει την ποιότητα των θαλασσών μέσα από εξορύξεις. Οι κάτοικοι των Βαλεαρίδων προτιμούν να μείνουν με την περιέργεια για το αν υπήρχαν τελικά εκμεταλλεύσιμα κοιτάσματα γύρω από τα νησιά τους παρά να αλλάξουν παραγωγικό μοντέλο. «Είμαστε καλά όπως είμαστε», λέει ο Μαρί. Οκτώ χρόνια αργότερα, η μάχη που ξεκίνησε στην Ιμπιζα έχει πετύχει τον άμεσο στόχο της (οι σεισμικές έρευνες στον κόλπο της Βαλένθια δεν ξεκίνησαν ποτέ και η εταιρεία Cairn Energy δεν διατηρεί πλέον ούτε καν γραφεία στην Ισπανία), αλλά και κάτι πολύ περισσότερο: την επικείμενη εγκατάλειψη της εξόρυξης υδρογονανθράκων σε ολόκληρη την Ισπανία.

«Στην επικράτεια της χώρας, περιλαμβανομένων των χωρικών υδάτων, της ΑΟΖ και της υφαλοκρηπίδας δεν θα εκδοθούν νέες άδειες έρευνας ή παραχωρήσεις εκμετάλλευσης υδρογονανθράκων», αναφέρει το άρθρο 8 του νομοσχεδίου για την ενεργειακή μετάβαση που η κυβέρνηση Σάντσεθ έχει υποσχεθεί να φέρει προς ψήφιση ώς τα μέσα Μαρτίου. Το σκέλος αυτό του νόμου θεωρείται δεδομένο, ενώ η συζήτηση επικεντρώνεται στο αν η απαγόρευση θα καλύπτει και την ανανέωση των λιγοστών αδειών που βρίσκονται σε ισχύ. Ηδη, γνωρίζουμε το αποτέλεσμα των ανάλογων προβληματισμών στη Γαλλία. Από το 2016, η Γαλλία έχει εγκαταλείψει τις έρευνες και εξορύξεις υδρογονανθράκων στο έδαφος, την υφαλοκρηπίδα και την ΑΟΖ της ηπειρωτικής χώρας και των υπεράκτιων γαλλικών κτήσεων και επαρχιών. Αποκλείει επίσης την ανανέωση των υπαρχουσών αδειών.

Στην Ιταλία, η άντληση πετρελαίου και φυσικού αερίου έχει τόσο μεγάλη ιστορία, που κάποια κοιτάσματα έχουν ήδη κλείσει τον κύκλο τους και οι παροπλισμένες πλατφόρμες εξόρυξης, για τη διάλυση των οποίων αναζητείται χρηματοδότηση, φθάνουν τις 60. Εκατοντάδες άλλες βρίσκονται σε λειτουργία, κυρίως στη νότια ακτή της Σικελίας, στις ακτές της κεντρικής Αδριατικής και στη φτωχή ορεινή περιοχή Μπαζιλικάτα. Αντί η πολυετής εμπειρία να κάνει τους Ιταλούς πιο δεκτικούς προς τη βιομηχανία άντλησης πετρελαίου και φυσικού αερίου, είχε το αντίθετο αποτέλεσμα. «Ηταν πραγματικά ξεσηκωμός», θυμάται ο πρώην πρόεδρος του περιφερειακού συμβουλίου της Απουλίας, Ονόφριο Ιντρόνα, περιγράφοντας τι συνέβη πριν από μία δεκαετία στη νότια αυτή επαρχία, όταν άρχισαν να πέφτουν βροχή οι νέες αιτήσεις για άδειες ηχοβολιστικών ερευνών και ερευνητικών γεωτρήσεων. «Η Απουλία είχε κάνει μια μεγάλη προσπάθεια για να βελτιώσει τις ακτές, είχαμε φτιάξει βιολογικούς καθαρισμούς για τα λύματα, είχαμε ποντάρει πολύ στην ποιότητα των θαλασσών μας», λέει ο Ιντρόνα. «Συνεργαστήκαμε με τις τοπικές πρωτοβουλίες κατά των εξορύξεων που εμφανίστηκαν σε όλες τις παραλιακές πόλεις και με τις άλλες επαρχίες ώστε να ζητήσουμε από την κεντρική κυβέρνηση δημοψήφισμα για την απαγόρευση των ερευνών και των εξορύξεων». Ηταν το 2015, τότε που η κεντροαριστερή κυβέρνηση Ρέντσι καλούσε επενδυτές με το νομοσχέδιο «Sblocca Italia» (η Ιταλία ξεμπλοκάρει). Η αντίδραση από τις τοπικές κοινωνίες, όμως, ωθούσε τα πράγματα προς την αντίθετη κατεύθυνση.

Τα 12 μίλια

Ο ρόλος των ιταλικών περιφερειών, που βρίσκονταν σε επαφή με τα αιτήματα των τοπικών κοινωνιών, ήταν κομβικός. Για πρώτη φορά στην ιστορία της Ιταλίας, το 2016 επαρκής αριθμός περιφερειών συνασπίστηκε γύρω από ένα αίτημα, υποχρεώνοντας την κυβέρνηση να προκηρύξει δημοψήφισμα με αίτημα την απαγόρευση των εξορύξεων υδρογονανθράκων. Μπροστά στο ενδεχόμενο να χάσει το δημοψήφισμα, ο Ματέο Ρέντσι έκανε μια υποχώρηση απαγορεύοντας τις εξορύξεις εντός 12 μιλίων από τις ιταλικές ακτές. Σήμερα στην Ιταλία επικρατεί ένα είδος ισορροπίας του τρόμου, καθώς η κυβέρνηση 5 Αστέρων/Δημοκρατικού Κόμματος έχει «παγώσει» όλες τις άδειες μέχρις ότου καταρτιστεί χωροταξικό σχέδιο το οποίο θα καθορίσει αν υπάρχουν στη χώρα περιοχές κατάλληλες για εξορύξεις και ποιες είναι αυτές. Οσο για το επιχείρημα ότι αν η Ιταλία πει όχι, τα κοιτάσματα της Αδριατικής θα αντληθούν από την γειτονική Κροατία, εξέλιπε το 2016 όταν η κεντροδεξιά κυβέρνηση της Κροατίας αποφάσισε να προστατεύσει τις Δαλματικές ακτές, εγκαταλείποντας τις εξορύξεις στη θάλασσα.