Του Χρίστου Αλεξόπουλου
Αν και οι κοινωνίες κινούνται σε συνθήκες παγκοσμιοποίησης, ενώ παράλληλα στο πεδίο των επιστημών καταγράφεται πολύ σημαντική δυναμική και παράγονται γνώσεις, οι οποίες μπορούν να βελτιώσουν την ποιότητα και την προοπτική της ανθρώπινης ζωής, δεν οικοδομούνται λειτουργικές ισορροπίες στην δυναμική της εξέλιξης.
Διαμορφώνονται οι προϋποθέσεις για την αύξηση του βαθμού διακινδύνευσης σε παγκόσμιο επίπεδο, ενώ παράλληλα καταγράφονται εμφανώς η αδυναμία λειτουργικής και βιώσιμης διαχείρισης της παγκοσμιοποίησης σε συνθήκες ταχύτατης ροής του χρόνου και η εργαλειοποίηση της ανθρώπινης οντότητας.
Στο γεωπολιτικό πεδίο ήδη διαμορφώνονται μη λειτουργικές ισορροπίες, οι οποίες προκαλούν ανησυχία, όπως είναι η εκτόξευση από την Ρωσία βαλλιστικού πυραύλου μεσαίου βεληνεκούς με την κωδική ονομασία «Oreshnik» εναντίον ουκρανικής στρατιωτικής εγκατάστασης ως αντιστάθμισμα στο «πράσινο φως», που έδωσε ο αμερικανός πρόεδρος Joe Biden στους Ουκρανούς για την χρησιμοποίηση πυραύλων ATACMS για να πλήξουν στόχους στο ρωσικό έδαφος.
Ο Ρώσος πρόεδρος Wladimir Putin ισχυρίσθηκε, ότι «έχουμε το δικαίωμα να πλήξουμε δυτικές χώρες, που δίνουν όπλα στο Κίεβο» και «η σύγκρουση στην Ουκρανία έχει πλέον στοιχεία παγκόσμιου χαρακτήρα». Ο Ουκρανός πρόεδρος Wolodymyr Selenskyj απάντησε, ότι «αυτό αποτελεί ακόμη μια απόδειξη, ότι η Ρωσία δεν ενδιαφέρεται για την ειρήνη».
Καμιά από τις αντιμαχόμενες πλευρές και τους συμμάχους τους δεν λαμβάνουν υπόψη τις ανθρώπινες ζωές, που χάνονται, τις καταστροφές σε υποδομές και τις επιπτώσεις στο φυσικό περιβάλλον.
Στο ίδιο μήκος κύματος κινείται και η Ευρωπαϊκή Ένωση. Ο Ύπατος Εκπρόσωπος της ΕΕ Josep Borrell είπε στο Συμβούλιο Εξωτερικών Υποθέσεων της ΕΕ, ότι «Φαίνεται, ότι το 2% (του ΑΕΠ των κρατών για αμυντικές δαπάνες στο πλαίσιο του ΝΑΤΟ) δεν είναι επαρκές για να ανταποκριθούμε στις προκλήσεις, που αντιμετωπίζουμε. Θα πρέπει να ληφθούν περισσότερα μέτρα» και «Η Ευρώπη πρέπει να κάνει περισσότερα και γρηγορότερα για να αυξήσει τις αμυντικές ικανότητες, όχι μόνο για να στηρίξει την Ουκρανία, αλλά και για την δική της ασφάλεια».
Αυτή η οπτική βέβαια συνεπάγεται διεύρυνση των κοινωνικών ανισοτήτων και περιορισμό της κοινωνικής πολιτικής λόγω της προτεραιότητας σε εξοπλισμούς και ταυτοχρόνως δείχνει την ανεπάρκεια του γεωπολιτικού προσανατολισμού της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Θα μπορούσε με οπτική ειρήνης και μακροπρόθεσμο πολιτικό σχεδιασμό να είχε ενεργοποιηθεί πολύ πριν εκδηλωθούν οι επικίνδυνες ανισορροπίες στην Ουκρανία και στην Μέση Ανατολή και να συμβάλλει στην προώθηση του διαλόγου και της συνεργασίας των κοινωνιών σε παγκόσμιο επίπεδο για την αποκατάσταση λειτουργικών και βιώσιμων γεωπολιτικών ισορροπιών. Αυτό βέβαια προϋποθέτει την απαλλαγή από την αμερικανική «κηδεμονία».
Στο γεωπολιτικό πεδίο θα προκαλέσει ανισορροπίες και η εκλογή του Donald Trump στην Προεδρία των Ηνωμένων Πολιτειών Αμερικής με την οικονομική πολιτική, που ανακοίνωσε. Η επιβολή δασμών 60% στα κινεζικά προϊόντα και 10% ή 20% στα εισαγόμενα από άλλες χώρες θα πλήξουν περισσότερο εκείνες, που κάνουν μεγάλες εξαγωγές στις ΗΠΑ, όπως είναι η Γερμανία.
Επίσης θα αυξηθούν οι αμυντικές δαπάνες στην Ευρώπη, εάν ο Trump μειώσει την οικονομική υποστήριξη στο ΝΑΤΟ και η Ευρωπαϊκή Ένωση συνεχίσει την ίδια πολιτική της εξάρτησης από τις ΗΠΑ, χωρίς να αναλαμβάνει αυτόνομο γεωπολιτικό ρόλο.
Πολύ ανησυχητική και επικίνδυνη παράμετρος της πορείας της παγκόσμιας κοινότητας είναι και η μη παραγωγή κοινωνικών αξιών με ηθικό φορτίο, που υπηρετούν την βιωσιμότητα του ανθρώπου και το κοινωνικό συμφέρον και η υποκατάσταση τους από πρότυπα, που συμβάλλουν με πραγματιστική οπτική μόνο στην προώθηση του συστημικού συμφέροντος.
Για παράδειγμα ο Οργανισμός Ηνωμένων Εθνών προειδοποιεί, ότι 11 εκατομμύρια παιδιά κινδυνεύουν στο Πακιστάν και ιδιαιτέρως στην επαρχία Παντζάμπ, αν η ατμοσφαιρική ρύπανση δεν αντιμετωπισθεί άμεσα. Το 12% των θανάτων παιδιών κάτω των 5 ετών οφείλεται στην ατμοσφαιρική ρύπανση.
Η Unicef επισημαίνει «γνωρίζουμε, ότι ο διπλασιασμός και ο τριπλασιασμός των ατμοσφαιρικών ρύπων θα έχει καταστροφικές συνέπειες ιδίως για τα παιδιά και τις έγκυες» και ζητά από την κυβέρνηση την άμεση λήψη μέτρων, τα οποία όμως δεν λαμβάνονται.
Επίσης σύμφωνα με μελέτη επιστημόνων από το ιατρικό Campus Anschutz του πανεπιστημίου του Colorado στις Ηνωμένες Πολιτείες Αμερικής, όταν τα μικροσωματίδια στην ατμόσφαιρα αυξάνονται επικίνδυνα λόγω της ατμοσφαιρικής ρύπανσης, διπλασιάζονται οι επισκέψεις σε οφθαλμίατρους.
Ακόμη η κλιματική αλλαγή και η ατμοσφαιρική ρύπανση συνδέονται με πολλά προβλήματα υγείας, όπως είναι τα μεταδιδόμενα νοσήματα, η νοσηρότητα λόγω των καιρικών συνθηκών και πολλές άλλες παθήσεις των πνευμόνων, των νεφρών και του καρδιαγγειακού συστήματος.
Ιδιαίτερα ανησυχητικά είναι τα ευρήματα έρευνας του Deutsches Schulbarometer του Ιδρύματος Robert Bosch στην Γερμανία σε δείγμα 1.530 παιδιών και νέων ηλικίας 8 έως 17 ετών, σύμφωνα με τα οποία το ένα τέταρτο των μαθητριών και μαθητών σε αυτή την χώρα θεωρεί, ότι η ποιότητα της ζωής του είναι χαμηλή και το ένα πέμπτο είναι ψυχικά επιβαρυμένο.
Ακόμη πιο ανησυχητικά είναι τα στοιχεία έκθεσης του Γραφείου για τον Έλεγχο Ναρκωτικών και την Πρόληψη του Εγκλήματος (United Nations Office on Drugs and Crime, UNODC) του Οργανισμού Ηνωμένων Εθνών, σύμφωνα με τα οποία το 2023 δολοφονήθηκαν τουλάχιστον 85.000 γυναίκες και νεαρά κορίτσια σε παγκόσμιο επίπεδο, δηλαδή 140 δολοφονίες κάθε ημέρα ή 1 κάθε 10 λεπτά. Οι δράστες είναι κυρίως είτε σύντροφοι τους είτε συγγενείς τους.
Επίσης σύμφωνα με έρευνα του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, του Πανεπιστημίου Αιγαίου και του Δημοκρίτειου Πανεπιστημίου Θράκης το 2024 η θερμοκρασία στις ελληνικές θάλασσες έφτασε μέχρι και τους 30 βαθμούς Κελσίου σε ορισμένες περιοχές.
Ένας από τους ερευνητές, Γιάννης Ανδρουλιδάκης, επισημαίνει, ότι «η αυξητική τάση είναι πιο έντονη στο Βόρειο Αιγαίο, σε μικρότερες περιοχές του Ιονίου και σε περιοχές των Δωδεκανήσων. Κυρίως όμως το Βόρειο Αιγαίο και ο Θερμαϊκός παρουσιάζουν τις υψηλότερες τάσεις».
Αυτό το φαινόμενο βέβαια έχει αρνητικές επιπτώσεις στον τομέα της αλιείας λόγω του θερμικού σοκ, που προκαλείται στις υδατοκαλλιέργειες. Η κλιματική αλλαγή διαμορφώνει μια διαφορετική μη βιώσιμη πραγματικότητα τόσο για τον άνθρωπο όσο και για τα διάφορα οικοσυστήματα, αλλά οι κοινωνίες και οι πολιτικές τους ηγεσίες δεν αντιδρούν με αποφασιστικότητα σε λειτουργικό χρόνο, διότι αυτό θα έχει επιπτώσεις στο σύστημα κοινωνικής οργάνωσης και λειτουργίας και πολιτικό κόστος.
Ανάλογα φαινόμενα καταγράφονται και σε άλλες χώρες λόγω των επιπτώσεων της κλιματικής αλλαγής. Στην Γερμανία το φυσικό περιβάλλον απειλείται έντονα από πυρκαγιές και καταιγίδες, όπως συμβαίνει με τα δάση, που πλήττονται από ξηρασίες και ανεπάρκεια βροχοπτώσεων. Τέσσερα στα πέντε έλατα, πεύκα, οξιές και βελανιδιές είναι ήδη «άρρωστα» σε εθνικό επίπεδο.
Είναι εμφανές, ότι η παγκόσμια πορεία προς το μέλλον διαπερνάται από μη λειτουργικές ισορροπίες, με αποτέλεσμα την άνοδο του βαθμού διακινδύνευσης, διότι από το ένα μέρος διαμορφώνονται συγκρουσιακές συνθήκες μεταξύ των κοινωνιών (π.χ. πόλεμος στην Ουκρανία και στην Μέση Ανατολή) και από το άλλο απειλείται η συνοχή και η ποιότητα ζωής των πολιτών στο εσωτερικό τους.
Ακόμη χειρότερο είναι, ότι δεν δρομολογείται προβληματισμός και διάλογος για τα γενεσιουργά αίτια αυτής της πορείας και την αντιμετώπιση τους, διότι αυτό θα σήμαινε, ότι πρέπει να γίνουν βαθιές τομές και αλλαγές στο σύστημα κοινωνικής οργάνωσης και λειτουργίας και ταυτοχρόνως αλλαγή τρόπου σκέψης και κατεύθυνσης της πολιτικής λειτουργίας, ώστε να είναι εφικτή η διεύρυνση των ορίων της διαχείρισης της δυναμικής της εξέλιξης, η οποία πλέον έχει πλανητικές διαστάσεις, με αποτέλεσμα να μην είναι διαχειρίσιμη σε εθνικό επίπεδο.
Η σύγχρονη πραγματικότητα απαιτεί τον σχεδιασμό και την υλοποίηση πολιτικών πλανητικών διαστάσεων σε συνδυασμό με την συνεργασία των κοινωνιών χωρίς ανισότητες μεταξύ τους, ώστε να είναι εφικτή η αποφυγή επικίνδυνων ανισορροπιών. Για παράδειγμα σύμφωνα με μελέτη, που έγινε για λογαριασμό του Ιδρύματος Bertelsmann Stiftung στην Γερμανία, η οικονομία αυτής της χώρας μακροπρόθεσμα εξαρτάται από την δυνατότητα απασχόλησης 288.000 «υπερεθνικών εργαζομένων» ετησίως μέχρι το 2040. Η επαγγελματική τους ειδίκευση όμως θα έχει χρηματοδοτηθεί αποκλειστικά από τις χώρες προέλευσης τους και όχι από την χώρα υποδοχής και δραστηριοποίησης τους στον εργασιακό τομέα, η οποία θα επωφεληθεί οικονομικά.
Παράλληλα αποτελεί βασική προϋπόθεση η λειτουργική διαχείριση του χρόνου, ώστε οι λαμβανόμενες πολιτικές αποφάσεις να ανταποκρίνονται στις ανάγκες της δυναμικής της εξέλιξης και να συμβάλλουν στην πραγμάτωση του κοινωνικού και του ανθρώπινου συμφέροντος.
Το μεγάλο ζωτικής σημασίας ερώτημα είναι, αν τόσο το πολιτικό σύστημα όσο και οι κοινωνίες μπορούν να αλλάξουν την κατεύθυνση της πορείας σε λειτουργικό χρόνο, ώστε να οικοδομηθούν οι απαραίτητες βιώσιμες και επωφελείς για όλους ισορροπίες σε παγκόσμιο επίπεδο.
Πηγή: metarithmisi.gr
