Του Ραφαήλ Μωυσή*
Ο τίτλος ανήκει σε περίφημο μυθιστόρημα του Τουργκένιεφ αλλά βγήκε από το δικό μου χρονοντούλαπο με την ευκαιρία της Γραμμής 4 του μετρό. Σκονισμένα αλλά καθαρά, ποζάρουν στις φωτογραφίες στον χώρο της σκαμμένης Πλατείας Συντάγματος, ο τότε πρωθυπουργός Κωνσταντίνος Μητσοτάκης και ο τότε ΥΠΕΧΩΔΕ Αχιλλέας Καραμανλής. Οι σημερινοί υψηλοί προσκεκλημένοι στην υπογραφή της σύμβασης, Κυριάκος Μητσοτάκης και Κωνσταντίνος Αχ. Καραμανλής, είναι λοιπόν κυριολεκτικά «γιοί» πολιτικών που περιλαμβάνονται στους μεταφορικά «πατέρες» του μεγάλου έργου.
Το χρονοντούλαπο θύμισε επίσης ότι η κατασκευή μετρό είχε προβλεφθεί στην πρώτη μεταπολεμική πολεοδομική μελέτη Σμιθ, αλλά το θέμα έμεινε επί δεκαετίες στα συρτάρια του ΥΠΕΧΩΔΕ όχι μόνο από έλλειψη θετικής πολιτικής βούλησης αλλά λόγω του αντίλογου «αντί μετρό το τραμ», που υποστήριζε κυρίως ο αείμνηστος Αντώνης Τρίτσης.
Το έργο έβγαλε από τις ελληνικές καλένδες ως ΥΠΕΧΩΔΕ ο Ευάγγελος Κουλουμπής, ο οποίος φρόντισε να κατασκευαστεί ένα πειραματικό κομμάτι της γραμμής 2 από τα Πετράλωνα μέχρι τον Σταθμό Λαρίσης με τη μέθοδο «άνοιξε – σκέπασε» την επιφάνεια του εδάφους.
Την περισσότερο σημαντική απόφαση πήρε το 1989 ως ΥΠΕΧΩΔΕ ο Στέφανος Μάνος και αυτή ήταν μια επιλογή που υπήρξε καθοριστική για την επιτυχή πραγματοποίηση του έργου. Ο Μάνος αναγνώρισε ότι η απόπειρα κατασκευής με τη μέθοδο «άνοιξε – σκέπασε» στην καρδιά της Αθήνας θα συναντούσε πολλά αρχαιολογικά ευρήματα με συνέπεια αναπόφευκτες καθυστερήσεις, αν όχι και ματαίωση του έργου. Επέλεξε λοιπόν τα μηχανήματα υπόγειας ολομέτωπης διάνοιξης που λειτουργούν σε βάθος 25 μέτρων, όπου σίγουρα δεν υπάρχουν αρχαία.
Ήταν εντυπωσιακά τα τεράστια αυτά μηχανήματα και η τότε ηγεσία της Αττικό Μετρό, στην οποία μετείχα, για να μετριάσει κάπως τα δικαιολογημένα παράπονα που θα προκαλούσε στους Αθηναίους η κατασκευή του έργου, σκέφθηκε να τους δώσει ένα φιλικό «ανθρώπινο» πρόσωπο. Αναζήτησε λοιπόν το κατάλληλο όνομα:
Υπήρξαν πολλές προτάσεις και σχεδόν επικράτησε το όνομα «Σάμπυ», από τον αγγλικό υπόγειο «Σαμπουέι», Τελικά, κάποιος θυμήθηκε τον τυφλοπόντικα και τις στοές που ανοίγει για να φωλιάσει και έριξε την ομολογουμένως καταπληκτική ιδέα να ονομαστεί το μηχάνημα ολομέτωπης διάνοιξης Μετροπόντικας. Και έτσι προστέθηκε μια νέα λέξη στα λεξικά μας!
Μια πραγματικά τολμηρή σκέψη της Αττικό Μετρό αφορούσε στην κατεδάφιση του κτιρίου Φιξ στη Λεωφόρο Συγγρού και την εκεί κατασκευή του σταθμού Νέος Κόσμος. Ολα τα προερχόμενα από τα Νότια Προάστια λεωφορεία θα κατέβαιναν σε έναν τεράστιο ανοιχτό χώρο στο υπόγειο του νέου κτιρίου, στο ίδιο επίπεδο με τη στάση του μετρό, και οι επιβάτες, αντί να προχωρούν με λεωφορείο μέχρι την Ακαδημία, θα μετεπιβιβάζονταν στο τρένο. Παράλληλα, θα γινόταν πολυώροφο παρκινγκ στους επάνω ορόφους, πάλι για μετεπιβίβαση επιβατών στο μετρό αντί να προχωρούν με τα ΙΧ τους στο κέντρο της πόλης.
Η Αττικό Μετρό απέκτησε την ιδιοκτησία του χώρου, αλλά μόλις έγινε γνωστή η πρόθεση κατεδάφισης, αντέδρασε ο Σύλλογος Αρχιτεκτόνων που χαρακτήριζε το εργοστάσιο ζυθοποιίας ως διατηρητέο δείγμα βιομηχανικής αρχιτεκτονικής. Έτσι, η λήψη της απόφασης για κατεδάφιση έφθασε σε επίπεδο πολιτικής ηγεσίας.
Μεσολάβησε τότε η παραίτηση της κυβέρνησης Μητσοτάκη το καλοκαίρι του 1993 και έτσι ματαιώθηκε ένα σχέδιο που θα είχε αποσυμφορήσει από οχήματα το κέντρο της Αθήνας, ακόμη περισσότερο από ό,τι πέτυχε το εμβληματικό έργο.
*επίτιμος πρόεδρος του ΙΟΒΕ
