Του Ηλία Καραβόλια
Το δεύτερο κύμα της πανδημίας δεν συνεπάγεται και νέο περισσότερο χρήμα σε σχέση με αυτό που προβλέφθηκε τον Μάρτιο- από τις αρχές της ΕΕ- προς τις χώρες που πλήττονται. Άλλωστε ήταν εμφανές ότι είχε προβλεφθεί αυτή η δεύτερη έξαρση των κρουσμάτων και τα ποσά που προϋπολογίστηκαν ήταν πρωτοφανή για τα δεδομένα της ΕΕ. Μείζον ερώτημα για το μέλλον είναι αν τελικά το Ταμείο Ανάκαμψης (σημ.: 750 δις σε πρώτη φάση που θα χορηγηθούν ως επιδοτήσεις και ως δάνεια) θα μονιμοποιηθεί τελικά , όπως ζητάει η ΕΚΤ. Kαι αν οι αναλύσεις κόστους/οφέλους, για τα ΑΕΠ των χωρών που θα συμβάλλουν σε αυτό, αλλάξουν τελικά την ισορροπία δυνάμεων μεταξύ κέντρου-περιφέρειας ( όπως αναρωτιέται ο Angelus Novus στο χρονολόγιο του). Το ποιες κοινωνικές τάξεις θα επωμιστούν το μελλοντικό κόστος αυτών των χρημάτων από το ελικόπτερο, δεν νομίζω ότι χρειάζεται ανάλυση….
Το ζήτημα των νέων συσχετισμών στις οικονομίες κέντρου-περιφέρειας εντός ΕΕ, λόγω της πιθανής μονιμοποίησης του Ταμείου, είναι κάπως σύνθετο. Εδώ έχουμε έναν εξ ορισμού ηθικό κίνδυνο (moral hazard) : η ανακοίνωση για το Ταμείο μπορεί να λειτουργήσει για τις κυβερνήσεις όπως η ανακοίνωση για το εμβόλιο κατά του ιού (που ίσως χαλαρώσει τους πληθυσμούς στην πειθάρχηση) και να ”…καλλιεργείται η εντύπωση ότι αποτελεί όχημα για να αποφύγουν οι χώρες τους σκληρούς δημοσιονομικούς κανόνες..”. Τάδε έφη ανώτατο στέλεχος της ΕΚΤ. Και αυτός ο κίνδυνος θα πολλαπλασιάζεται εντός του πλαισίου δημοσιονομικής σταθερότητας γιατί σύμφωνα με δημοσιεύματα/ανακοινώσεις το Ταμείο θα αποκτά δυνητική ρευστότητα από μόχλευση εγγυήσεων τόσο των χωρών/μελών όσο και της ΕΚΤ αλλά και του ΕSM. Εγγυήσεις οι οποίες θα είναι συνάρτηση κάποιων παραμέτρων για όλους τους φορείς που θα συμμετέχουν σε αυτό. Άρα μια συζήτηση περί της κατανομής κόστους/οφέλους σε επίπεδο οικονομιών, όπως αυτή αναλύεται σε πολλά άρθρα στο διαδίκτυο, γίνεται προς το παρόν με όρους αμιγώς ορθόδοξης/συστημικής προσέγγισης: δηλαδή στηρίζεται σε ένα ισοζύγιο από ορθολογικές προσδοκίες/ δράσεις των κυβερνήσεων και των οικονομικών υποκειμένων (νοικοκυριά/επιχειρήσεις).΄
Αλλά κάπου εδώ εισέρχεται ξαφνικά ένας αέρας νεοκευνσιανισμού στα δρώμενα. Υπάρχει μια φράση για την φιλοσοφία βιωσιμότητας και επιτυχίας του Ταμείου -στις ανακοινώσεις των ιθυνόντων στις Βρυξέλλες και στην Φρανκφούρτη- μια έννοια που για πρώτη φορά τίθεται ως παράμετρος βιωσιμότητας και αποτελεσματικότητας της έκδοσης χρήματος (επιδοτήσεις + δάνεια) : πολλά θα εξαρτηθούν από τις ”δημιουργικές δαπάνες”, λένε οι στρατηγικοί σχεδιαστές του Ταμείου. Στο καπιταλιστικό ασυνείδητο αυτό μπορεί και να έχει μια ισχυρή σημειολογία, ενδεχομένως και μια αντιθετική νοηματοδότηση που θα σχετίζεται με πιθανές διαφοροποιήσεις δυνητικών προβολών σε μακροοικονομικά μεγέθη ( βαθμός αύξησης των δημοσίων επενδύσεων, επίπεδο εκτόπισης ιδιωτικού τομέα, προσέλκυση ιδιωτικών επενδύσεων αυτόνομων ή με ΣΔΙΤ, χρόνοι αύξησης συνολικού διαθέσιμου εισοδήματος στις οικονομίες, ρυθμοί ανάπτυξης κρατών, δείκτες χρέους/ΑΕΠ, κ.α)
Αλλά να μην ξεχνάμε ποιο πρέπει τελικά να είναι το ζητούμενο: απαιτείται με αυτά τα χρήματα σωτηρίας να ανοίξουν δουλειές και να συμβάλλουν στην υγιή τόνωση της ζήτησης των οικονομιών (και όχι μόνο στην ενίσχυση των χρηματιστηριακών αγορών και της ρευστότητας στο τραπεζικό σύστημα).
Τέλος, επειδή ζούμε σε εποχή αρνητικών επιτοκίων, οι κρατικοί προϋπολογισμοί των χωρών-μελών που θα σηκώσουν το μεγαλύτερο βάρος των εγγυήσεων του Ταμείου, θα μπορούσαν να αντισταθμίζουν τον κίνδυνο που αναλαμβάνουν, ενδεχομένως υιοθετώντας τα ασφάλιστρα κινδύνου στον εθνικό δανεισμό τους ώστε να μην δημιουργηθεί πλαίσιο χρηματοοικονομικής ανισορροπίας μεταξύ ανάληψης ρίσκου και αποτελεσματικότητας δανείων/ χορηγήσεων.
Η αληθινή ”συναλλαγή” όμως (trade off) για το χρήμα που θα ρίξουν Βρυξέλλες και Φρανκφούρτη είναι αυτή μεταξύ πρόσκαιρης ρευστότητας σε πληττόμενες εισοδηματικές τάξεις και μελλοντικής αφαίμαξης αυτής της ρευστότητας από τους μεγάλους συλλέκτες: τα ίδια τα κράτη δηλαδή. Εκτός και αν από τώρα εξειδικευτούν γρήγορα δίκαια και αποτελεσματικά οι δημιουργικές δαπάνες που αναφέρονται στις καταστατικές ιδέες του Ταμείου ωστε να δράσουν αποτελεσματικά οι περίφημοι πολλαπλασιαστές εισοδήματος. Μόνο τότε θα είναι Ταμείο Ανάκαμψης και όχι Ταμείο Διάσωσης για οικονομίες και κοινωνίες…
