Του ΣΤΗΒ ΜΠΑΚΑΛΗ*
H έμφαση αναφορικά με τη συμπλήρωση μιας πεντηκονταετίας από την αποκατάσταση της δημοκρατίας στην Ελλάδα, και την έναρξη της περιόδου της μεταπολίτευσης, εστιάζεται κυρίως στον διάλογο για τα πολιτικά και κομματικά τεκταινόμενα. Υπόβαθρο όμως αυτών των εξελίξεων αποτελεί και η δρομολόγηση το 1974 μιας νέας συνταγματικής πορείας, και δη η μετάβαση από το Σύνταγμα του 1952, το οποίο ήταν κατεξοχήν φιλελεύθερο, στο Σύνταγμα του 1975, με το οποίο επιβλήθηκε στην Ελλάδα η κυριαρχία του κράτους επί των πολιτών. Μεταξύ 1952 και 2024 η δικτατορία των Συνταγματαρχών παρουσίασε νέο Σύνταγμα το 1968 το οποίο επικυρώθηκε στο δημοψήφισμα του ίδιου έτους, και ένα νεότερο το 1973, που επίσης επικυρώθηκε με δημοψήφισμα το 1973. Αυτό έπαψε να έχει ισχύ με την πτώση της το 1974, και συντάχθηκε νέο σύνταγμα από την πέμπτη Αναθεωρητική Βουλή το οποίο και τέθηκε σε ισχύ στις 11 Ιουνίου 1975. Ισχύει έως σήμερα όπως αναθεωρήθηκε το 1986, το 2001, το 2008 και το 2019. Όμως το Σύνταγμα του 1952 ήταν φιλελεύθερο σε σύγκριση με το κρατικιστικό Σύνταγμα του 1975.
Αυτό σε συνάρτηση με την πολιτική “σταθερότητα” μετά τη μεταπολίτευση συνοδεύτηκε από μεγάλη επιβράδυνση της οικονομικής ανάπτυξης σε συνάρτηση με την χρεοκοπία της χώρας το 2010. Ειδικότερα, η μέση ετήσια ανάπτυξη την περίοδο 1974-2022 μειώθηκε σε ≈1% από ≈7% που ήταν τα προηγούμενα 20 χρόνια (Πηγή: Ερευνητικό Δοκίμιο “Μεταπολίτευση: Μια άλλη αποτίμηση” του Ομότιμου Καθηγητή Γεωργίου Κ. Μπήτρου). Τα τελευταία χρόνια δημιουργήθηκαν κάποιες προϋποθέσεις για πολιτική ομαλότητα καθώς η ευρωπαϊκή εποπτεία συνετέλεσε σε ένα βαθμό στο να εμποδίσει την επέλαση των κομματικών στρατών για λεηλασία του δημόσιου προϋπολογισμού, και αυτή η εποπτεία έχει γίνει πιο αυστηρή. Ενώ το πολυτιμότερο αγαθό που θα όφειλε να προστατεύει μια υπεύθυνη πολιτική τάξη είναι η πολιτική σταθερότητα, αν εξαιρέσουμε την ομαλότητα σε ότι αφορά τη διαδοχή των κομμάτων στη διακυβέρνηση της χώρας, η οποία πράγματι παγιώθηκε και αποτελεί ένα αποφασιστικό υποδείκτη της πολιτικής σταθερότητας της Ελληνικής δημοκρατίας, άλλοι υποδείκτες του δείκτη της πολιτικής σταθερότητας υστερούν.
Η Ελληνική δημοκρατία είναι δυσλειτουργική γιατί το πολιτικά κόμματα υιοθετούν μια άκρως ιδεολογική προσέγγιση και τείνουν να ανατρέπουν πολιτικές και μεταρρυθμίσεις προηγούμενων κυβερνήσεων οι οποίες είχαν λαϊκή εντολή για την εμπέδωση τους στο κοινωνικοοικονομικό μηχανισμό. Χαρακτηριστικο παραδειγμα (μεταξύ άλλων) η κατάργηση από την κυβέρνηση Τσίπρα (2015-2019) της εκπαιδευτικής μεταρρύθμισης της προηγούμενης κυβέρνησης, η οποία μάλιστα είχε υπερψηφιστεί από ασυνήθιστα μεγάλη πλειοψηφία της βουλής. Υπάρχει μια διαχρονική διστακτικότητα για μεταρρυθμίσεις λόγω και του φόβου απόρριψης των από την επόμενη κυβέρνηση. Σαφώς όμως μια νέα κυβέρνηση, όπως συμβαίνει στις εύρωστες δημοκρατίες, οφείλει να χτίζει πάνω στο έργο της προηγούμενης.
Η συνταγματική αναθεώρηση του 1974 συμβάλλοντας και στη γραφειοκρατία με την οποίο επιβλήθηκε η κυριαρχία του κράτους επί των πολιτών, και η ανάγκη για την εξάλειψη της περιττής γραφειοκρατίας και απελευθέρωση από την Καφκική της φύση αποτέλεσε και σημείο αναφοράς του Elon Musk, επικεφαλής του νέου «υπουργείου Κυβερνητικής Αποτελεσματικότητας» στην Αμερική. Είπε συγκεκριμένα: “Πράγματι, τα εμπόδια συνίστανται στο καφκικό χαρακτήρα των κανόνων που διέπουν αυτήν την τεράστια γραφειοκρατία και η ανάγκη για τους/τις μανιακά αφοσιωμένους μικρό-κυβερνητικούς επαναστάτες να ενταχθούν σε αυτή τη διοίκηση!”
Επί τούτου, ο όρος καφκικό αναφέρεται σε μια κατάσταση σχεδόν σουρεαλιστική και καταπιεστική και προέρχεται από το επίθετο του Φραντς Κάφκα (Franz Kafka), ενός διάσημου συγγραφέα, στον οποίο και αποδίδεται η ακόλουθη ρήση:
Ένας ιδιώτης (idiot) είναι ένας ιδιώτης (idiot).
Δύο ιδιώτες (idiots) είναι δύο ιδιώτες (idiots) .
Δέκα χιλιάδες ιδιώτες (idiots) είναι πολιτικό κόμμα.
Αν και ορισμένες μελέτες αποδίδουν αυτή την ρήση στον Ιταλό σατιρικό και δημοσιογράφο Leo Longanesi και στο βιβλίο του «Parliamo dell’Elefante: Frammenti di un Diario» («Ας μιλήσουμε για τον ελέφαντα: θραύσματα ημερολογίου»).
Ο όρος idiot μεταφράζεται ως ηλίθιος σήμερα , όμως, στην Αρχαία Ελλάδα ιδιώτης ήταν αυτός που ιδιώτευε, που δεν αναμιγνύεται στα δημόσια πράγματα, που δεν είχε πολιτική υπόσταση δηλαδή, και την σήμερον ημέρα κάλλιστα προκύπτει ότι οι ιδιώτες έχουν διεισδύσει τόσο στο καφκικό πολιτικό τοπίο, όσο και στο μηχανισμό της ελληνικής γραφειοκρατίας, και μέσω των κομμάτων κυνηγούν ψήφους των πολιτών, πολιτική ανέλιξη, και προσωπική προβολή. Για αυτόν τον ιδιώτη, ιδιαίτερη σημασία έχει η διατήρηση και αύξηση των περιουσιακών του στοιχείων με την στήριξη και του Συντάγματος του 1975.
Ένα πολιτικό σύστημα που στηρίζεται σε ένα άθροισμα ιδιωτών (idiots) – Δέκα χιλιάδες ιδιώτες (idiots) είναι πολιτικό κόμμα – δεν μπορεί παρά να προτρέπει στη διαίρεση των υψηλών αξιών και φρονημάτων που διέπουν μία πραγματικά ευημερούσα κοινωνία, και οι πολίτες έχουν οι ίδιοι/ες την ευθύνη των επιλογών τους όταν εμπιστεύονται ακατάλληλα πολιτικά πρόσωπα για να διαχειριστούν τα κοινά σε ένα σαθρό κρατικιστικό (συνταγματικό) περιβάλλον.
*Ο Δρ. Στηβ Μπακάλης είναι ειδικός σε θέματα διεθνούς επιχειρηματικής εκπαίδευσης και διαχείρισης, έχει συνεργαστεί με το Εθνικό Πανεπιστήμιο της Αυστραλίας, το Πανεπιστήμιο της Αδελαΐδας, και σε διοικητικές θέσεις σε πανεπιστήμια της Ασίας-Ειρηνικού και τα Αραβικά Κράτη του Περσικού Κόλπου.
