Όπως, αναφέρει ο Ηρόδοτος, αφανής πρωταγωνιστής της νίκης ήταν ο Αριστείδης, ο οποίος, εξοστρακισμένος από τον πολιτικό αντίπαλο Θεμιστοκλή, έσπευσε, με κίνδυνο της ζωής του, να τον συμβουλεύσει να μείνει ο ελληνικός στόλος στα στενά της Σαλαμίνας λέγοντας ότι «εμείς πρέπει να μαλώνουμε και σε άλλες περιπτώσεις και μάλιστα τώρα για το ποιος από μας τους δύο θα κάμει στην πατρίδα του το περισσότερο καλό», αλλά αυτό σήμερα δεν … «πουλάει» κομματικά…
Του Δημήτρη Στεργίου
Με την ευκαιρία της συμπλήρωσης στις 22 Σεπτεμβρίου 2022 (σύμφωνα με αρχαίες πηγές έγινε στις 22 Σεπτεμβρίου του 480 π.Χ.) 2.502 ετών από τη διεξαγωγή της ιστορικής Ναυμαχίας της Σαλαμίνας (Ναυμαχία τῆς Σαλαμῖνος) διάβασα κι εφέτος, όπως και σε όλα τα προηγούμενα χρόνια πολλά σχετικά επετειακά κείμενα στα οποία κυριαρχούσαν οι επισημάνσεις ότι όλοι ιστορικοί υπογραμμίζουν πως κατά την κρίσιμη αυτή στιγμή η Ελλάδα και ο ευρωπαϊκός πολιτισμός (τον οποίο σήμερα χλευάζουν ο Πούτιν και ο Ερντογάν υπό τα συμφεροντολογικά όμματα των σημερινών ηγετών της παρηκμασμένης Δύσης, όπως εύστοχα χαρακτήρισε ο πρόεδρος της Γαλλίας Εμανουέλ Μακρόν) ο Θεμιστοκλής οδήγησε τους Πέρσες στην καταστροφή χάρις στην εξυπνάδα του, αλλά ο αφανής σωτήρας ήταν ο εξοστρακισμένος από αυτόν πολιτικός αντίπαλος Αριστείδης. Αυτή η επισήμανση είναι σωστή, αλλά προκαλεί εντύπωση η διαπίστωση ότι ο αφανής πρωταγωνιστής της αίσιας έκβασης αυτής της ιστορικής ναυμαχίας είναι ο γνωστός μας Αθηναίος τότε πολιτικός Αριστείδης. Πρόκειται για μια «σιωπή», η οποία σήμερα δεν εκπλήσσει καθόλου, αφού το ύψιστο μήνυμα που εκπέμπει η ιστορική αυτή ναυμαχία είναι πολιτικό, το οποίο, ωστόσο, δεν «πουλάει» διότι δεν είναι … ψηφοθηρικό, δεν είναι … δημαγωγικό!
Πριν προχωρήσω στην παρουσίαση του πολιτικού μηνύματος αναφέρω ότι στις 22 Σεπτεμβρίου του 480 π.Χ διηξήχθη στα Στενά της Σαλαμίνας (στον Σαρωνικό Κόλπο, κοντά στην Αθήνα) μεταξύ της συμμαχίας των ελληνικών πόλεων – κρατών και της Περσικής Αυτοκρατορίας. Η ναυμαχία της Σαλαμίνας αποτέλεσε τη σημαντικότερη σύγκρουση και την αρχή του τέλους της δεύτερης περσικής εκστρατείας στην Ελλάδα, η οποία ξεκίνησε το 480 π.Χ. Αρχικά, οι Έλληνες σχεδίαζαν να αντιμετωπίσουν τους Πέρσες στις Θερμοπύλες και στο Αρτεμίσιο (ξηρά και θάλασσα αντίστοιχα). Όπως είναι γνωστό, στη μάχη των Θερμοπυλών οι Πέρσες εξολόθρευσαν τις περιορισμένες Ελληνικές δυνάμεις που είχαν παραταχθεί στο ομώνυμο στενό, εξαιτίας της προδοσίας του Εφιάλτη. Στο Αρτεμίσιο, ο συμμαχικός στόλος έχασε περίπου τα μισά πλοία του, ενώ ο περσικός στόλος έχασε το 1/4 των πλοίων του. Μόλις οι Σύμμαχοι πληροφορήθηκαν για την καταστροφή στις Θερμοπύλες αποφάσισαν να υποχωρήσουν. Αυτό επέτρεψε στους Πέρσες να καταλάβουν τη Βοιωτία και την Αττική.
Οι Πελοποννήσιοι ήθελαν να σταματήσουν τον περσικό στόλο στον Ισθμό της Κορίνθου. Ωστόσο, ο Αθηναίος στρατηγός και πολιτικός Θεμιστοκλής έπεισε τους Έλληνες να αντιμετωπίσουν τους Πέρσες στη Σαλαμίνα, ελπίζοντας ότι μια νίκη θα εμπόδιζε τους Πέρσες να εισβάλουν στην Πελοπόννησο,. Ο Θεμιστοκλής ανάγκασε τον Ξέρξη να επιτεθεί στα Στενά της Σαλαμίνας, όπου η αριθμητική υπεροχή των Περσών ήταν άχρηστη και προβληματική. Ο βασιλιάς Ξέρξης, βέβαιος για τη νίκη, ανέβηκε σε μία πλαγιά του βουνού Αιγάλεω για να παρακολουθήσει τη ναυμαχία. Στη ναυμαχία, ο ελληνικός στόλος πέτυχε μια σημαντική νίκη, αφού κατέστρεψε 300 περσικά πλοία.
Άδικη σιωπή εις βάρος του «Δίκαιου» Αριστείδη!
Αυτά όλα γνωστά. Άγνωστη (από άγνοια, από σκοπιμότητα) είναι η συμβολή του Αθηναίου πολιτικού, πολιτικού αντίπαλου του Θεμιστοκλή, του Αριστείδη, τον οποίο μάλιστα είχε τότε εξοστρακίσει ο τότε Αθηναίος ηγέτης και» σωτήρας» της Ελλάδος και του ευρωπαϊκού πολιτισμού. Και η επισήμανση αυτή για δεύτερη αδικία με τη σιωπή εις βάρος του «Δίκαιου», όπως χαρακτηρισθεί, Αριστείδη γίνεται προκλητική, αν ληφθεί υπόψη ότι τη συμβολή του ανιδιοτελούς αυτούς πολιτικού στην αίσια έκβαση της ναυμαχίας αναφέρει ο «Πατήρ της Ιστορίας» Ηρόδοτος στο Όγδοο Βιβλίο του «Ουρανία»!
Πρόκειται για μιαν άλλη άγνωστη σχεδόν ιστορική λεπτομέρεια σχετικά με το σημαντικό αυτό γεγονός για τον ευρωπαϊκό πολιτισμό. Πρόκειται για αποθέωση της σημασίας του ορθού πολιτικού – κομματικού ανταγωνισμού, ότι δηλαδή πρέπει να κάνει μόνο το περισσότερο καλό στη χώρα. Κι αυτό, όπως θα επισημάνω στη συνέχεια, θα έπρεπε να είναι το μήνυμα της ιστορικής αναδρομής και να διδάσκεται και στα σχολεία, το οποίο, μεταξύ μας, σήμερα μάλλον θεωρείται αντικομματικό, αντιψηφοθηρικό, καθώς «πουλάει» μόνο το «όχι» ή «ναι» σε όλα στη Βουλή, ακόμα και σε νομοσχέδια που σωτήρια ή ολέθρια, αντίστοιχα για τη χώρα!!!
Έτσι, και κατά την κρίσιμη αυτή στιγμή για την Ελλάδα και τον ευρωπαϊκό πολιτισμό, υπεύθυνος ήταν ο Θεμιστοκλής, αλλά ο αφανής σωτήρας ήταν ο εξοστρακισμένος από αυτόν πολιτικός αντίπαλος Αριστείδης. Ο Αριστείδης, λοιπόν, όμως αναφέρει ο Ηρόδοτος («Ιστορίαι» 8.78.1 –8. 81.1 )εξοστρακισμένος τότε από την Αθήνα, με κίνδυνο της ζωής του κατόρθωσε να φτάσει στη Σαλαμίνα λίγο πριν από τη ναυμαχία για να ειδοποιήσει τον πολιτικό αντίπαλο Θεμιστοκλή πως κάθε σκέψη να αποσυρθούν τα καράβια προς τον Ισθμό ήταν μάταιη, αφού ήταν περικυκλωμένα από τους Πέρσες. Τότε είπε τα αθάνατα λόγια που τα φύλαξε ο πατέρας της ιστορίας και που καταδεικνύουν το υψηλό φρόνημα, την ανιδιοτέλεια και το μεγάλο πατριωτισμό του άξιου αυτού Αθηναίου πολιτικού.
Ορθώς, όπως επισημαίνεται στο κείμενο, σημειώνουν ιστορικοί και πολιτικοί αναλυτές εδώ και αιώνες ότι η Ναυμαχία της Σαλαμίνας απετέλεσε μία ύψιστης σημασίας στιγμή που θα έκρινε την τύχη του ευρωπαϊκού πολιτισμού και την καθολική επικράτηση ή μη των Περσών και κατ’ επέκταση της Ανατολής, αλλά πρέπει, παράλληλα, να τονίζουν ότι αυτό έγινε χάρις στον χωρίς ιδιοτέλεια, αλλά με υψηλό φρόνημα, πολιτικό ανταγωνισμό…
Τί αναφέρει ο Ηρόδοτος
Δεν χρειάζεται να προχωρήσω άλλο. Ο Ηροδότος αναφέρει το επεισόδιο αυτό με λεπτομέρεια. Από το Θ΄(Όγδοο) Βιβλίο «Ιστορίαι» (8.78.1 -8.81.1) του Ηροδότου παραθέτω το σχετικό απόσπασμα που αναφέρεται στο ιστορικό αυτό επεισόδιο σε μετάφραση του Η. Σπυρόπουλου του σημαντικού Κέντρου Ελληνικής Γλώσσας (www.greek–languege.gr):
«[8.78.1] Αλλά οι στρατηγοί που ήταν στη Σαλαμίνα άλλαζαν λόγια βαριά ανάμεσά τους. Κι ακόμα δεν αντιλήφτηκαν ότι τους περικύκλωναν με τα καράβια τους οι βάρβαροι, αλλά πίστευαν πως δε μετακινήθηκαν από τις θέσεις που τους είδαν να κρατούν την προηγούμενη μέρα.
[8.79.1] Την ώρα που λογόφερναν οι στρατηγοί πέρασε από την Αίγινα στη Σαλαμίνα ο Αριστείδης, ο γιος του Λυσιμάχου, Αθηναίος πολίτης που το δημοκρατικό πλήθος τον είχε τιμωρήσει με εξοστρακισμό· όμως εγώ, συγκεντρώνοντας πληροφορίες για τη συμπεριφορά του, σχημάτισα τη γνώμη πως αναδείχτηκε ο πρώτος στην αρετή και ο δικαιότατος ανάμεσα στους Αθηναίους. [8.79.2] Αυτός ο άντρας στάθηκε έξω απ᾽ τον χώρο όπου συνεδρίαζαν κι έλεγε να του φωνάξουν τον Θεμιστοκλή· δεν ήταν βέβαια φίλος του, κάθε άλλο, ήταν ο πιο μεγάλος εχθρός του· όμως καθώς οι συμφορές που τους βρήκαν τότε ήταν μεγάλες, έριξε στη λήθη τις διαφορές τους και τον καλούσε να βγει έξω θέλοντας να συναντηθούν. Κι είχε κιόλας ακούσει πως οι Πελοποννήσιοι ασκούσαν πίεση, για ν᾽ ανοιχτούν με τα καράβια τους στον Ισθμό. [8.79.3] Λοιπόν, μόλις βγήκε έξω ο Θεμιστοκλής, ο Αριστείδης του μίλησε έτσι: «Εμείς έχουμε χρέος να συγκρουόμαστε και σε κάθε άλλη κρίσιμη ώρα και προπάντων τώρα για το ποιός από τους δυο μας θα προσφέρει πολυτιμότερες υπηρεσίες στην πατρίδα. [8.79.4] Έχω λοιπόν να σου πω ότι είτε πολλά είτε λίγα έχετε να πείτε με τους Πελοποννησίους για την αποχώρηση του στόλου αποδώ, το ίδιο κάνει. Γιατί εγώ σου λέω ως αυτόπτης πως, όσο κι αν το θέλουν οι Κορίνθιοι —ας είναι κι ο ίδιος ο Ευρυβιάδης—, δε θα μπορέσουν να φύγουν αποδώ με τα καράβια τους· γιατί μας έχουν ζώσει ολόγυρα οι εχθροί. Αλλά πήγαινε μέσα και δώσε τους αυτό το μήνυμα».
[8.80.1] Κι ο Θεμιστοκλής αποκρίθηκε: «Έξοχες οι παραινέσεις σου και λαμπρές οι ειδήσεις σου· γιατί αυτά που εγώ παρακαλούσα να γίνουν, τα είδες με τα μάτια σου στον ερχομό σου. Μάθε λοιπόν πως πίσω απ᾽ αυτές τις κινήσεις των Μήδων βρίσκομαι εγώ. Γιατί έπρεπε, τη στιγμή που οι Έλληνες δε δέχονταν να πάρουν θέση μάχης με τη θέλησή τους, να εξασφαλίσω τη συμπαράταξή τους άθελά τους. Εσύ τώρα, αφού βέβαια ήρθες φέρνοντας καλή είδηση, ανάγγειλέ την ο ίδιος σ᾽ αυτούς. [8.80.2] Γιατί, αν τα πω εγώ αυτά, θα πουν ότι τα έπλασα με το νου μου και τα λέω, και δε θα τους πείσω ότι οι βάρβαροι έκαναν αυτή την ενέργεια. Αλλά πέρασε μέσα και δώσε ο ίδιος το μήνυμα, τί συμβαίνει. Κι αφού τους δώσεις το μήνυμα, αν πειστούν, τόσο το καλύτερο· αν όμως δεν το βρουν αξιόπιστο, εμάς το ίδιο μας κάνει. Γιατί τώρα πια δε θα δραπετεύσουν, αφού ο εχθρός μάς έχει ζώσει από παντού, κατά τα λεγόμενά σου».
[8.81.1] Ο Αριστείδης παρουσιάστηκε στο συμβούλιο και τους ανακοίνωσε αυτά, δηλώνοντας πως έρχεται από την Αίγινα και πως με δυσκολία το καράβι του ξέφυγε την επιτήρηση των εχθρών· γιατί το στρατόπεδο των Ελλήνων ολόκληρο είναι ζωσμένο απ᾽ τα καράβια του Ξέρξη· και τους συμβούλευε να πάρουν τα μέτρα τους, γιατί όπου να ᾽ναι θ᾽ αντιμετωπίσουν τον εχθρό. Από τη μεριά του αυτά είπε κι αποσύρθηκε, ενώ οι άλλοι ήρθαν σε προστριβές για μια ακόμη φορά· γιατί οι στρατηγοί στην πλειοψηφία τους δεν πείθονταν σε όσα τους ανακοίνωσε»
