Του Λάμπρου Γ. Ροιλού*
Αυτές τις μέρες οι επιτυχημένες αντεπιθέσεις του Ουκρανικού στρατού κλιμακώνονται στα κατεχόμενα από τα Ρωσικά στρατεύματα Ουκρανικά εδάφη, στριμόχνωντας τον Πούτιν σε τέτοιο βαθμό, ώστε να κηρύσσει μερική επιστράτευση 300.000 ανδρών και προσάρτηση των Ουκρανικών εδαφών υπό ρωσική κατοχή μέσω στημένων δημοψηφισμάτων.
Παράλληλα ο Ρώσος πρόεδρος επιστρατεύει το δόγμα του περί «αποκλιμάκωσης μιας πολεμικής σύρραξης δια της κλιμάκωσης με χρήση πυρηνικών όπλων». (De-escalation doctrine, of escalating to de-escalate). Δημιούργημα του από το 1999 -2000 αρχικά σαν σαν Γ.Γραμματέας του Ρωσικού συμβουλίου εθνικής ασφαλείας, που εν συνεχεία υπέγραψε και σαν επίσημο έγγραφο ως πρόεδρος της Ρωσικής Ομοσπονδίας.
Για να καταστεί όμως αποτελεσματική μια τέτοια απειλή, έπρεπε να γίνει πιστευτή. Έτσι σε όλα τα μεγάλης εμβέλειας γυμνάσια που διεξήγαγε η Ρωσία από το 2000, όλα περιελάμβαναν προσομοιώσεις περιορισμένων πυρηνικών κτυπημάτων.
Υπό ποιες προϋποθέσεις όμως ο Πούτιν θα μπορούσε να χρησιμοποιήσει πυρηνικά όπλα, χωρίς τον φόβο της αλληλοκαταστροφής που κράτησε μακριά από τη χρήση τους, τους αντιπάλους σε Δύση και Ανατολή κατά τη διάρκεια του ψυχρού πολέμου τον 20ο αιώνα;
Για την απάντηση θα πρέπει πρώτα από όλα να γίνει αναφορά στην διάκριση των πυρηνικών όπλων σε στρατηγικά και τακτικά.
Τα στρατηγικά: Είναι τα ισχυρότερα και αυτά που έχουμε όλοι κατά νου , τα οποία είναι συνήθως μεγάλης εμβέλειας πύραυλοι (ICBM) ή σε βομβαρδιστικά αεροπλάνα, αλλά ακόμα και σε υποβρύχια με δυνατότητα εκτόξευσης.
Τα τακτικά: Σε αντίθεση, είναι πολύ μικρότερης ισχύος συνήθως 0,3 κιλοτόνων (300 τόνων όπως το Β61 τύπος 3+4) έως 10 κιλοτόνων. (Οι βόμβες στη Χιροσίμα-, Ναγκασάκι ήταν 15κ.τ.).
Τα τακτικά προορίζονται να χρησιμοποιηθούν επί του πολεμικού πεδίου στο εγγύς του συμβατικού στρατού που τα χρησιμοποιεί σε μια σύγκρουση με συμβατικές δυνάμεις. Λόγω της μικρής ισχύος των και της τοπικής σε μικρή έκταση επενέργειας των (θεωρητικά πάντα) δεν κινδυνεύει ο στρατός του χρήστη να πληγεί και ο ίδιος εξ αυτών. Τέτοια τακτικά μπορεί να ριφθούν από αεροπλάνα ή να λάβουν τη μορφή μικρής εμβέλειας πυραύλου, βολής πυροβολικού, νάρκης, βόμβας βυθού, τορπίλης, πυραύλων στεριάς/αέρος, ή αέρος/αέρος ή ακόμα και από φορητή συσκευή.
Η χρησιμοποίηση συνεπώς ενός τέτοιου τακτικού πυρηνικού όπλου ή η απειλή χρησιμοποίησης του, θεωρεί το πιο πάνω Πουτινικό δόγμα ότι μπορεί να οδηγήσει σε «αποκλιμάκωση» της σύγκρουσης και τη συνθηκολόγηση του εχθρού με επιτυχία των σκοπών του χρήστη.
Έτσι θα μπορούσε να δικαιολογηθεί εν μέρει και η μη αντίδραση των Δυτικών στον πόλεμο με την Γεωργία (2008) και το 2014 με την Κριμαία και τους Ρωσόφωνους αυτονομιστές στην Ουκρανία. Πάλι τότε οι Ρώσοι απείλησαν θέτοντας σε επιφυλακή τα πυρηνικά τους όπλα.
Λόγω μάλιστα της προηγμένης πια τότε Ρωσικής στρατιωτικής τεχνολογίας με την δυνατότητα ακριβέστερης στόχευσης συγκεκριμένων στρατιωτικών στόχων, θεωρητικά θα ήταν εφικτή η χρησιμοποίηση με αυτό τον σκοπό τακτικών πυρηνικών όπλων.
Ο κίνδυνος όμως η χρησιμοποίηση τακτικών πυρηνικών όπλων να οδηγήσει απρόβλεπτα, σε ταχεία κλιμάκωση ενός πολέμου με πλήρη χρήση στρατηγικών πυρηνικών, οδήγησε σε προτάσεις εντός του ΝΑΤΟ και άλλων οργανισμών να τεθούν περιορισμοί και διαφάνεια στην συσσώρευση/αποθήκευση τέτοιων τακτικών πυρηνικών όπλων. Έτσι με την λήξη του ψυχρού πολέμου το 1991 οι ΗΠΑ και τα κράτη της ΕΣΣΔ απέσυραν την ανάπτυξη των περισσότερων τακτικών πυρηνικών τους όπλων και τα απενεργοποίησαν.
Οι χιλιάδες τακτικές πυρηνικές κεφαλές της δεκαετίας του 80 ψαλιδίστηκαν σε περίπου 230 Αμερικανικές και 1-2.000 ρωσικές σήμερα. (Αναλυτικώτερα επί αυτών στο προγενέστερο άρθρο μου «Τα πυρηνικά και ο κ. Πούτιν» του Μαΐου 2022).
Τον Ιούνιο του 2020 όμως ο Πούτιν υπέγραψε ένα διάταγμα για τις «Βασικές αρχές της κρατικής πολιτικής στον τομέα της πυρηνικής αποτροπής». Σε αυτές εξειδικεύει δύο περιπτώσεις κατά τις οποίες η Ρωσική Ομοσπονδία μπορεί να κάνει χρήση πυρηνικών όπλων: 1ον «Σε απάντηση χρήσης πυρηνικών όπλων ή άλλων μέσων μαζικής καταστροφής που θα στρέφεται εναντίον της ή/και συμμάχων της». 2ον Σε περίπτωση «επιθετικής συμπεριφοράς κατά της Ρωσικής Ομοσπονδίας με τη χρήση συμβατικών όπλων, όταν η ίδια η ύπαρξη του κράτους της ευρίσκεται υπό απειλή».
Με τις πρόσφατες προσαρτήσεις εδαφών της Ουκρανίας οποιαδήποτε ουκρανική αντεπίθεση κατ’ αυτών θα θεωρείται επίθεση κατά της Ρωσικής Ομοσπονδίας.
Μια απαράδεκτη δήλωση:
«Πρέπει να παίρνει κανείς τα λόγια του κ. Πούτιν στα σοβαρά, και να μην τα απορρίψει άμεσα σαν μπλόφα. Αυτό, δεν θα αποτελούσε σε καμία περίπτωση αδυναμία ή πράξη κατευνασμού, αλλά σημάδι πολιτικής σοφίας. Αυτή η σοφία θα δημιουργήσει χώρο για ελιγμούς ή θα δημιουργήσει νέες προϋποθέσεις ελιγμών»!
Όχι, αυτά τα λόγια δεν τα είπε ο Μεντβέντεφ ούτε κάποιος ανώτερος αξιωματούχος του Κρεμλίνου, όπως θα νομίζατε. Τα είπε η κυρία Μέρκελ την 28/9/2022 στα εγκαίνια του ιδρύματος Helmut Kohl αναφερόμενη και σε παρόμοια δήλωση της που είχε κάνει για τον Πούτιν, τον περασμένο Ιούνιο. Όταν μόλις τις προηγούμενες ημέρες είχαν τελειώσει τα δημοψηφίσματα προσάρτησης των Ουκρανικών εδαφών και είχε δηλωθεί η απειλή χρήσης πυρηνικών για την προστασία τους.
Μετά τον πρώην καγκελάριο κ. G.Shroder επικεφαλής της Ρωσο-Γερμανικής Nord Stream AG και μετέπειτα της Ρωσικής ενεργειακής Rosneft, η επίσης πρώην καγκελάριος κα Μέρκελ (μητέρα του Nordstream2, που θα καθιστούσε σε μεγαλύτερο βαθμό την Γερμανία/ Ευρώπη ενεργειακό υποχείριο του Ρωσικού αερίου) λύνει τη σιωπή της και επιβεβαιώνει τον κ. Μενβέντεφ ότι ο Ρώσος πρόεδρος «δεν μπλοφάρει»! Την σιγκοντάρει και ο ηγέτης των Τσετσένων Καντίροφ που προτρέπει τον Πούτιν να χρησιμοποιήσει, «μικρά» πυρηνικά όπλα.
Εμμέσως δηλαδή υποδεικνύει η κυρία Μέρκελ ότι η Δύση θα πρέπει να συμβιβαστεί και να υποκύψει στις απειλές του κ. Πούτιν; Και οι Δυτικές δημοκρατικές αξίες κα Μέρκελ; Η αναπάντητη, αποδοχή της παραβίασης του διεθνούς δικαίου με κατακτήσεις εδαφών μέσα στην Ευρώπη; Οι περαιτέρω ορέξεις του κ. Πούτιν; Ο αναθεωρητισμός του ίδιου και άλλων αρχηγών κρατών, όπως του Ερντογάν; ή του Κιμ της βόρειας Κορέας; Τι θα γίνει με αυτά; Θα επικρατήσει διεθνώς ο νόμος του ισχυροτέρου; Σε μια ζούγκλα αναθεωρητισμού χωρίς κανόνες;
Αλλά κα Μέρκελ τα ίδια κάνατε και όταν ο Πούτιν προσάρτησε το 2014 την Κριμαία μετά από δημοψήφισμα. Ποιήσατε την νήσσαν ή κατά το λαϊκώτερον την στρουθοκάμηλο.
Θα περιμέναμε από εσάς κ. Μέρκελ (η οποία είχατε αγαστές σχέσεις με τον Ρώσο ηγεμόνα, συμπτωματικώς το ίδιο και με τον κ. Ερντογάν) να συμβουλεύσετε τον κ. Πούτιν ότι θα ήταν ένα σημάδι «πολιτικής σοφίας» αν σταματούσε να απειλεί με χρήση πυρηνικών, που θα μπορούσε να οδηγήσει κλιμακούμενη ανεξέλεγκτα, σε ολοκαύτωμα. Αυτά, σε μια ήπειρο που έχει την εμπειρία των δύο αιματηρότερων πολέμων της ανθρωπότητας με τραγικές συνέπειες και στην ίδια του τη χώρα, την εποχή μάλιστα που δεν υπήρχαν πυρηνικά όπλα.
Το έγγραφο αίτημα του προέδρου Ζελένσκι να ενταχθεί η Ουκρανία στο ΝΑΤΟ έχει μόνο συμβολική αξία, διότι για να υλοποιηθεί αφενός χρειάζεται πολύ χρόνο και διατεθειμένους πρόεδρους, μέλη της συμμαχίας, να αναλάβουν το ρίσκο, συμπεριλαμβανομένου και του κ. Ερντογάν.
Οι δηλώσεις του κ. Μπάϊντεν περί (αόριστων, γενικών) «σοβαρών συνεπειών» για την Ρωσία σε περίπτωση τέτοιου εγχειρήματος εκ μέρους του Πούτιν, όπως και η τελευταία δήλωση του ότι «δεν θα επιτρέψουμε να θιγεί ούτε ένα εκατοστό από Νατοϊκό έδαφος» (άρα όχι Ουκρανικό), προβληματίζουν και υποδηλώνουν υποχωρητικότητα. Είναι εξίσου προβληματικές οι δηλώσεις αυτές με την δήλωση/ γκάφα του πριν την εισβολή, ότι «θα εξεταστεί το πόσο παραβατική/ σοβαρή θα είναι αυτή η επίθεση, την οποία πήρε σύντομα πίσω.
Δηλαδή θα αναμείνει τον Πούτιν αν θα χρησιμοποιήσει ο τελευταίος κάποιο τακτικό πυρηνικό όπλο, κατά του αντεπιτιθέμενου Ουκρανικού στρατού;
Μα, ο Ουκρανικός στρατός θα συνεχίσει την αντεπίθεση και τότε ο Πούτιν μπορεί να κάνει την απειλή του πράξη. Τότε τι θα κάνει ο κ. Μπάϊντεν; Μάλλον θα είναι αργά.
Η καλύτερη απάντηση:
Θα συμφωνήσουμε με την κυρία Μέρκελ ότι η απειλή του Πούτιν πρέπει να ληφθεί πολύ σοβαρά υπ’ όψιν, όχι όμως για να ασκήσουμε πολιτική στρουθοκαμήλου, αλλά για να της δώσουμε την πρέπουσα απάντηση. Ποια θα ήταν αυτή;
Μα να του μιλήσουν οι Δυτικοί στην ίδια γλώσσα που χρησιμοποιεί και καταλαβαίνει, την γλώσσα της αποτροπής. Αυτή της φοβίας αλλήλων, που κράτησε Ανατολή και Δύση κατά την διάρκεια του ψυχρού πολέμου μακριά από τη χρήση πυρηνικών όπλων. Πώς θα γίνει στην πράξη αυτό;
Απλούστατα, μεταξύ των όπλων που δίνουν και θα δώσουν οι ΗΠΑ στην Ουκρανία να είναι και κανένα δύο «μικρά» τακτικά πυρηνικά που διαθέτουν οι Αμερικανοί (και είναι όπως προαναφέρθηκε εύκολα στην χρήση)), με τον απαράβατο όρο να χρησιμοποιηθούν μόνο σε απάντηση ρωσικού πυρηνικού κτυπήματος και μόνον κατά τακτικού στρατού. (Έστω και αν τυπικά η ενέργεια αυτή μπορεί να παραβαίνει την συνθήκη μη διάδοσης πυρηνικών όπλων, εδώ διακυβεύονται πολύ μεγαλύτερες αξίες).
Η απειλή και μόνον αυτή, θα μπορούσε να αποτρέψει τον Πούτιν (όπως έγινε άλλωστε και κατά τη διάρκεια του ψυχρού πολέμου όλα του τα χρόνια) να χρησιμοποιήσει οποιοδήποτε τακτικό πυρηνικό.
Αυτή η αντίθετη απειλή από την Δύση θα μεταβίβαζε την πίεση στον απειλούντα Ρώσο πρόεδρο. Που αν παρόλα αυτά, αποτολμούσε να την κάνει πράξη, θα ήταν πολύ πιθανό αυτό να αποτελέσει την αντίστροφη μέτρηση για το τέλος του ίδιου του Πούτιν από τον περίγυρό του.
Μπορεί τότε «αι ειδοί του Μαρτίου» να είναι κοντά γι’αυτόν όπως ήταν και για τον Ιούλιο Καίσαρα.
*συντ. δικηγόρος παρ’Αρείω Πάγω, συγγραφέας, ερευνητής.
