Του Γιώργου Κωνσταντινίδου*
Η υγειονομική κρίση του κορωνοϊού έχει αναμφίβολα αλλάξει τη ζωή μας και πιθανόν να την αλλάξει ακόμη περισσότερο στο μέλλον. Ένα εύλογο ερώτημα που ανακύπτει αφορά στην εικόνα που θα παρουσιάζει η ανθρωπότητα μετά το πέρας της πανδημίας. Βέβαια, δεν μπορούμε να ισχυριστούμε πως σίγουρα θα απαλλαγούμε οριστικά από τον συγκεκριμένο ιό. Ευελπιστούμε ότι ασφαλώς η καθημερινότητά μας θα βελτιωθεί αισθητά, αφού, με τα προγράμματα εμβολιασμού που εφαρμόζουν όλες οι χώρες του κόσμου, σταδιακά θα καταπολεμηθεί ο επικίνδυνος και θανατηφόρος αυτός ιός και, τελικά, θα εξασφαλιστεί η ανοσία του πληθυσμού. Αυτό, σύμφωνα με τους εξειδικευμένους επιστήμονες και τους λοιμωξιολόγους, θα οδηγήσει στην επαρκή αντιμετώπισή του και στην επιστροφή μας στην κανονικότητα.
Τί είδους κανονικότητα, όμως, θα είναι αυτή που θα προκύψει; Μήπως θα πρόκειται για μια «νέα κανονικότητα», μια καινούρια πραγματικότητα για μεμονωμένους πολίτες, νοικοκυριά, ομάδες ατόμων, επιχειρήσεις, δημόσιους και ιδιωτικούς φορείς, κυβερνήσεις και κρατικές οντότητες; Το αρχικό ερώτημα που τέθηκε γεννά, όπως είναι λογικό, πρόσθετα ερωτήματα. Η ζωή μας θα είναι ακριβώς η ίδια, όπως ήταν πριν την εμφάνιση του κορωνοϊού; Οι καθημερινές μας δραστηριότητες, ο τρόπος που προγραμματίζουμε τη ζωή μας, οι συνήθειές μας, τα ήθη και τα έθιμά μας, θα διατηρηθούν απαράλλαχτα ή όχι; Οι κοινωνικές μας συναναστροφές, οι συγγενικές και φιλικές μας σχέσεις θα συνεχίσουν να υφίστανται, όπως στην προ κορωνοϊού εποχή ή θα περιοριστούν; Ως ποιο βαθμό άραγε;
Η επαγγελματική μας δράση θα διαφοροποιηθεί; Σε ποιους επαγγελματικούς κλάδους η επίδραση της πανδημίας του κορωνοϊού θα είναι μεγαλύτερη; Στον πρωτογενή, στον δευτερογενή ή στον τριτογενή τομέα της παραγωγής θα διαμορφωθούν οι πιο ραγδαίες μεταβολές; Ποιες επιχειρήσεις θα επηρεαστούν ριζικά, αναγκαζόμενες να λάβουν δραστικές αποφάσεις για τη στρατηγική και την επιβίωσή τους στο νέο επιχειρηματικό τοπίο που θα δημιουργηθεί και ποιες λιγότερο; Η κατακόρυφη άνοδος της χρήσης της τεχνολογίας και του ψηφιακού μετασχηματισμού θα μεταμορφώσει τις εταιρικές πρακτικές και αποφάσεις, αλλά και την καθημερινότητά μας. Είναι όλοι προετοιμασμένοι για την σαρωτική αλλαγή που θα βιώσουμε ή ορισμένοι θα βρεθούν αποκομμένοι από τη νέα πραγματικότητα, με συνέπεια να υπάρξουν νέες κανονικότητες πολλών ταχυτήτων και οικονομικοκοινωνικών διακρίσεων; Εάν το τεχνολογικό χάσμα βαθύνει, τότε απαιτείται να ενεργοποιηθούν προγράμματα ενημέρωσης των πολιτών όλων των χωρών, ώστε να εξοικειωθούν όλοι ανεξαιρέτως με τις νέες τεχνολογίες, οι οποίες κυριαρχούν πλέον στη ζωή μας και των οποίων η κυριαρχία θα μεγιστοποιηθεί.
Εάν, όπως διαφαίνεται, ένας σημαντικός αριθμός επιχειρήσεων χρεοκοπήσει και παύσει τη λειτουργία του, τότε οι στρατιές των ανέργων σε διεθνές επίπεδο θα αυξηθούν και προφανώς θα βιώσουμε κοινωνικές προστριβές, αναταραχές και πολιτικά αδιέξοδα. Το χάσμα πλούσιων και φτωχών θα διευρυνθεί, οι οικονομικές και κοινωνικές ανισότητες θα γίνουν αγεφύρωτες και οι κυβερνήσεις θα κληθούν να δώσουν λύσεις σε τεράστιες κοινωνικές διενέξεις. Οι εθνικές οικονομίες των κρατών έχουν πληγεί βαρύτατα από την κρίση της πανδημίας, το παγκόσμιο χρέος αυξάνεται αδιάκοπα, το ακαθάριστο εγχώριο προϊόν (Α.Ε.Π.) κάθε οικονομίας έχει συρρικνωθεί, η βιομηχανική παραγωγή σημειώνει αισθητή υποχώρηση, οι δημοσιονομικές ανισορροπίες και τα ελλείμματα μεγαλώνουν, η πίεση στα εθνικά συστήματα υγείας διογκώνεται και η οικονομική και πολιτική αβεβαιότητα αγγίζει δυσθεώρητα ύψη.
Η ανθρωπότητα έχει εναποθέσει τις ελπίδες της για διέξοδο από την πανδημία στην ιατρική επιστήμη και στα εμβόλια. Οι φαρμακευτικές και ερευνητικές εταιρείες επιδίδονται σε έναν αγώνα δρόμου, για να παράγουν και να προωθήσουν έγκαιρα στις διεθνείς αγορές τα σωτήρια σκευάσματά τους. Οι κυβερνήσεις προμηθεύονται εκατομμύρια δόσεις εμβολίων, για να δρομολογήσουν αποτελεσματικά τον κατάλληλο προγραμματισμό στον εμβολιασμό των πολιτών. Έτσι θα επιτευχθεί η «απελευθέρωση» των λαών. Ερωτήματα αναδύονται και σε αυτό το σημείο. Πόσες δόσεις εμβολιασμού θα χρειαστούν, για να μη νοσήσει κάποιος; Πόσο βέβαιο είναι ότι οι μεταλλάξεις του κορωνοϊού δεν θα αυξηθούν περαιτέρω; Εάν, όντως, ανακαλυφθούν καινούριες μεταλλάξεις του, τότε ποια εμβόλια θα τις καλύπτουν, προστατεύοντας το ανοσοποιητικό μας σύστημα και συνακόλουθα την υγεία μας; Δεν είμαι ειδικός, αλλά θέτω ορισμένους προβληματισμούς μου, που πιστεύω ότι αποτελούν καίρια ερωτήματα εκατομμυρίων σκεπτόμενων ανθρώπων.
Συνεπώς θα καταφέρουμε να απαγκιστρωθούμε πλήρως από την «λαίλαπα» του κορωνοϊού ή μήπως ο COVID-19 και οι μεταλλάξεις του θα μας συντροφεύουν για πάντα στο μέλλον; Η επιστημονική έρευνα αναζητά απαντήσεις, με σκοπό να διαφωτίσει τον πλανήτη για τα μελλούμενα. Ίσως απαιτηθεί ένας διεθνής συντονισμός, ώστε να αναλυθούν οι επιπτώσεις της πανδημίας στην προσωπική και επαγγελματική μας πορεία, στη διαδικασία λήψης αποφάσεων των επιτελών των κυβερνήσεων και των παγκόσμιων και διακρατικών θεσμών, όπως ο Οργανισμός Ηνωμένων Εθνών, ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας, το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο, η Παγκόσμια Τράπεζα, η Ευρωπαϊκή Ένωση κ.ά. και γενικά στις πολιτικές, οικονομικές και κοινωνικές τάσεις και προοπτικές που θα επικρατήσουν στη μετά κορωνοϊό εποχή. Στην προσπάθεια αυτή ας έχουν όλοι οι ιθύνοντες κατά νου τα δύο σημαντικότερα δελφικά γνωμικά, «μέτρον άριστον» και «γνώθι σ’ αυτόν», ώστε να διαβουλευθούν με σωφροσύνη και οξυδέρκεια για το αύριο της ανθρωπότητας, με γνώμονα το κοινό όφελος και την ευημερία της κοινωνίας των πολιτών και των λαών του πλανήτη.
*οικονομολόγος, διδάκτωρ Παντείου Πανεπιστημίου
