Του Γιώργου Ατσαλάκη*
Η ανάλυση του 2024 ως κρίσιμης περιόδου για την παγκόσμια οικονομία συνδέεται με την ολοκλήρωση ενός σημαντικού οικονομικού μεγακύκλου και την έναρξη ενός νέου. Οι οικονομικοί κύκλοι, οι οποίοι συνήθως περιλαμβάνουν φάσεις ανάπτυξης και στασιμότητας ή ύφεσης, αποτελούν βασικούς παράγοντες που διαμορφώνουν την οικονομική πολιτική, την επενδυτική απόδοση και τη συνολική οικονομική σταθερότητα των κρατών και των παγκόσμιων αγορών. Οι οικονομικοί κύκλοι επηρεάζουν άμεσα τις κοινωνικές δομές, καθώς η οικονομική ανάπτυξη ή ύφεση μπορεί να οδηγήσει σε αλλαγές στην απασχόληση, το εισόδημα και την κοινωνική ασφάλεια. Περίοδοι ύφεσης συχνά συνδέονται με αυξημένα επίπεδα φτώχειας και ανισότητας, ενώ περίοδοι ανάπτυξης μπορούν να βελτιώσουν τις συνθήκες ζωής και να προωθήσουν την κοινωνική κινητικότητα.
Η οικονομική δύναμη είναι κεντρικός παράγοντας στην παγκόσμια γεωπολιτική. Οικονομικοί κύκλοι που οδηγούν σε αλλαγές στην οικονομική ισχύ των χωρών μπορούν να επηρεάσουν τις διεθνείς σχέσεις, τις συμμαχίες και τις ανταγωνιστικές δυναμικές. Αναδυόμενες οικονομίες μπορούν να αποκτήσουν νέους ρόλους στα διεθνή φόρα, ενώ παραδοσιακές οικονομικές δυνάμεις μπορεί να επανεξετάσουν τις στρατηγικές τους για διατήρηση ή επέκταση της επιρροής τους.
Συνολικά, το έτος 2024 αντιπροσωπεύει μια στιγμή αλλαγής που διαμορφώνει την οικονομική και πολιτική γεωγραφία και προσφέρει την ευκαιρία για ανανέωση των στρατηγικών προσεγγίσεων σε κοινωνικό, οικονομικό και γεωπολιτικό επίπεδο.
Η ιστορία συχνά εξετάζεται ως απλή μελέτη του παρελθόντος, αλλά στην πραγματικότητα, αποτελεί τη μελέτη των δυναμικών αλλαγών που διαμορφώνουν τις κοινωνίες μας μέσα στο χρόνο. Οι αλλαγές αυτές δεν είναι στατικές ούτε προβλέψιμες, αλλά εκθετικές και συχνά ανατρεπτικές, ιδιαίτερα σε περιόδους μεγάλων κρίσεων ή μεταβολών, όπως αυτές που ζούμε σήμερα.
Για να κατανοήσουμε τη δυναμική αυτών των αλλαγών, πρέπει να εξετάσουμε την ιστορία όχι μόνο ως αναδρομή σε γεγονότα που έχουν ήδη συμβεί, αλλά ως εργαλείο για την ερμηνεία των εξελίξεων που μας επηρεάζουν σήμερα και θα συνεχίσουν να μας επηρεάζουν στο μέλλον. Η βαθιά κατανόηση του μηχανισμού των ιστορικών αλλαγών είναι κρίσιμη για την αντιμετώπιση των προκλήσεων που φέρνει η αναγκαία προσαρμογή σε έναν κόσμο συνεχώς μεταβαλλόμενο.
Στο παρακάτω σχήμα εμφανίζονται οι μακροχρόνιοι οικονομικοί μεγάκυκλοι διάρκειας 56 ετών. Οι κύκλοι έχουν υπολογιστεί με βάση τις αποκλίσεις της κατανάλωσης ενέργειας από την αθροιστική καμπύλη (σιγμοειδή) κατανάλωσης ενέργειας των ΗΠΑ από το έτος 1800.
Κάθε κύκλος αποτελείται από 28 έτη στασιμότητας ή και ύφεσης με μειωτική απόκλιση της κατανάλωσης ενέργειας από την σιγμοειδή καμπύλη, όπου πραγματοποιούνται βαθιές και εκτεταμένες αλλαγές εξαιτίας της εμφάνισης νέων τεχνολογιών που επιφέρουν δραστικές μεταβολές στην οικονομία και την κοινωνία αυξάνοντας την παραγωγικότητα πυροδοτώντας τον επόμενο ανοδικό κύκλο των 28 ετών, όπου παρουσιάζεται αυξητική απόκλιση της κατανάλωσης ενέργειας από την σιγμοειδή καμπύλη. Κατά την διάρκεια των 28 ετών παρουσιάζονται μικρότεροι υπό-περίοδοι στην οικονομία περίπου επτά ετών.
Η έναρξη κάθε οικονομικού κύκλου συνδέεται με την εμφάνιση νέων βασικών τεχνολογιών (υπό μορφή τεχνολογικών-βιομηχανικών επαναστάσεων) που οδηγούν σε μια νέα φθηνότερη πηγή ενέργειας, μια νέα υποδομή μεταφοράς, ένα νέο μεταφορικό μέσο, και σε μια πλειάδα νέων τεχνολογικών εφαρμογών που εμφανίζονται και αναπτύσσονται στα πρώτα 28 χρόνια, όπου στην οικονομία κυριαρχεί στασιμότητα, στασιμοπληθωρισμός ή αναιμική ανάπτυξη. Χρειάζονται αρκετά έτη έως ότου οι νέες τεχνολογίες διαδοθούν παντού, για να αυξήσουν αλματωδώς την παραγωγικότητα δημιουργώντας τα επόμενα 28 έτη ανάπτυξης. Διαφορετικές υποδομές μεταφορικών μέσων αναπτύσσονται σε κάθε κύκλο, πρώτα αναπτυχθήκαν τα κανάλια μεταξύ των ποταμών, στη συνέχεια οι γραμμές τραίνων, οι αυτοκινητόδρομοι, οι αερογραμμές, και σήμερα εμφανίζονται οι μαγνητικές γραμμές τραίνων που θα είναι η νέα υποδομή μεταφορών του επόμενου κύκλου. Παρόμοιες ήταν και οι εναλλαγές στα μεταφορικά μέσα στους χερσαίους χώρους: ποταμόπλοια, τραίνα, αυτοκίνητα, αεροπλάνα, και σήμερα η εμφάνιση των τραίνων Maglev που αναπτύσσουν ταχύτητα 600 χιλ. την ώρα. Σε κάθε κύκλο, μια νέα χώρα εμφανίζεται ως ανερχόμενη δύναμη.
1800-1856: Πριν το 1800 οι άνθρωποι έκαιγαν ξύλα και αποξηραμένα κοπριά για να ζεστάνουν τα σπίτια και να μαγειρέψουν φαγητό, ενώ βασίζονταν στη μυϊκή δύναμη, τον άνεμο και τους νερόμυλους για να αλέσουν τα σιτηρά.
Η εμφάνιση των νέων τεχνολογιών το 1800-1828 επέτρεψαν την παραγωγή ενέργειας από το νερό και τον ανέμο, την κατασκευή εργοστασίων, της άμαξας που τραβούσαν τα άλογα κλπ. Αναδύθηκε η Αγγλία ως ισχυρή δύναμη.
1856-1912: Η εμφάνιση των νέων τεχνολογιών την περίοδο 1856-1884 με την ευρεία διάδοση των ατμομηχανών και του κάρβουνου, έδωσε την ανάπτυξη του οικονομικού κύκλου 1884-1912 όπου το κάρβουνο συμμετείχε κατά 50% στο ενεργειακό μίγμα. Αναδύθηκαν οι ΗΠΑ ως νέα δύναμη.
1912-1968: Η εμφάνιση των νέων τεχνολογιών την περίοδο 1912-1940 με την ευρεία διάδοση των μηχανών εσωτερικής καύσεως και του πετρελαίου έδωσε την ανάπτυξη του οικονομικού κύκλου 1940-1968 όπου το πετρέλαιο συμμετείχε στο ενεργειακό μίγμα περίπου με 40%. Αναδύθηκαν η Ευρώπη & Ιαπωνία ως ισχυρές δυνάμεις.
1968-2024: Η ευρεία διάδοση της πληροφορικής και των αναρίθμητων εφαρμογών της κατά την στασιμότητα του 1968-1996 μαζί με την εμφάνιση του φθηνού φυσικού αερίου έδωσε την ώθηση του νέου κύκλου ανάπτυξης μέχρι το 2024. Όπου το 2022 το ενεργειακό μίγμα αποτελείται περίπου κατά 27% από άνθρακα, 31% από πετρέλαιο, 24% από φυσικό αέριο και 12% ανανεώσιμες πηγές. Αναδύθηκε η Κίνα ως νέα δύναμη.
Μετά το 1996 εμφανίστηκαν εταιρίες που δεν υπήρχαν πριν και σηματοδότησαν νέους οικονομικούς τομείς, όπως: iPhone, Facebook, YouTube, Instagram, Twitter, tick tock, Android, Bitcoin, Tesla, iPad, Gmail, Netflix Reddit, WhatsApp, Messenger, Google maps, Snapchat, LinkedIn, Skype, Airbnb κλπ.
2024-2080:Το 2024 είναι το σημαντικότερο έτος του παρόντα αιώνα. Είναι η αρχή των νέων ανατρεπτικών αλλαγών που θα συγκλονίσουν τον κόσμο. Κατά την στασιμότητα που θα ακολουθήσει το 2024-2052 η ανθρωπότητα θα ανακαλύψει και θα εφαρμόσει νέες τεχνολογίες που όταν διαδοθούν ευρέως σε κάθε επιχείρηση και κάθε νοικοκυριό θα οδηγήσουν στο νέο κύκλο οικονομικής ανάπτυξης των ετών 2052-2080. ¨Όπως μετά το 1996 η πληροφορική και οι τηλεπικοινωνίες είχαν φθάσει να χρησιμοποιούνται από όλες τις επιχειρήσεις και τα νοικοκυριά και ώθησαν την ανάπτυξη των τελευταίων 3 δεκαετιών, έτσι τις επόμενες τρεις δεκαετίες, άλλες νέες τεχνολογίες θα διαδοθούν και υιοθετηθούν από κάθε επιχείρηση και κάθε νοικοκυριό για να δημιουργήσουν την επόμενο αναπτυξιακό κύκλο με νέα πηγή ενέργειας την πυρηνική σύντηξη.
Η τεχνητή νοημοσύνη (ΤΝ), η τρισδιάστατη εκτύπωση, οι τεχνολογίες νέων υλικών, η βιοτεχνολογία, η κβαντική υπολογιστική κλπ., θα μεταμορφώσουν τις οικονομίες και τις κοινωνίες στις επόμενες δεκαετίες καθώς αυξήσουν υπέρμετρα την παραγωγικότητα. Στον νέο κύκλο θα αναπτυχθούν νέοι τομείς της οικονομίας βασιζόμενοι στην υψηλή τεχνολογία των μικροτσίπ, που θα παραγκωνίσουν ή θα φέρουν στο προσκήνιο νέες εταίρες, και θα κάνουν ισχυρές νέες χώρες.
Αυτή τη στιγμή η μορφή της ΤΝ που έχουμε δει, όπως το ChatGPT επικεντρώνεται στις λέξεις, αλλά επίσης η ΤN εφαρμόζεται τώρα στις μεγαλύτερες βιομηχανίες του κόσμου για να δημιουργήσει νέα φάρμακα, νέα υλικά, για ελαφριά οχήματα, για να δημιουργήσει νέες ευκαιρίες παραγωγής ενέργειας για όλο τον κόσμο.
Τα αρχικά μικροτσίπ εμφανίστηκαν στην επεξεργασία εικόνας και στη συνέχεια για μεγάλα μοντέλα γλώσσας (LLMs). Αλλά τώρα εμφανίζεται μια μεγάλη ζήτησης για ποσοτική (quantitative) ΤN, που είναι το επόμενο κύμα της ΤN. Αυτή η τεχνητή νοημοσύνη είναι τα μεγάλα ποσοτικά μοντέλα, LQMs, αντί μόνο για τα LLMs. Είναι μια μορφή τεχνητής νοημοσύνης που διαχειρίζεται ποσοτικές σχέσεις. Θα μπορεί να χρησιμοποιηθεί για νέα φάρμακα, νέες θεραπείες για τον καρκίνο, για καρδιακές παθήσεις για την Αλτσχάιμερ, για την άνοια κλπ., αλλά και για πολλούς άλλους τομείς. Η ποσοτική τεχνική νοημοσύνη θα καταλαβαίνει φυσική, χημεία, οικονομία θα κατανοεί τις οικονομικές σχέσεις των μεταβλητών της οικονομίας, θα διαχειρίζεται αποτελεσματικά περιουσιακά στοιχεία, θα δημιουργεί βέλτιστα χαρτοφυλάκια θα αυτοματοποιήσει τις χρηματοοικονομικές υπηρεσίες κλπ.
Ο συνδυασμός κβαντικής υπολογιστικής με την τεράστια υπολογιστική δύναμη, με την τεχνητή νοημοσύνη, δίνει την δυνατότητα διαχείρισης τεράστιων όγκων ποσοτικών δεδομένων συλλεγμένα σε πραγματικό χρόνο από κβαντικούς αισθητήρες και επεξεργασμένα σε πραγματικό χρόνο. Θα δημιουργηθούν κβαντικές συσκευές/μηχανές τεχνητής νοημοσύνης όπως στο παρελθόν ο ηλεκτρισμός δημιούργησε τις ηλεκτρικές συσκευές.
Οι εφαρμογές της ΤΝ και της κβαντικής ανίχνευσης δημιουργούν την δυνατότητα συσκευών που θα αποτελούνται από ποσοτικά μοντέλα L Q M σε συνδυασμό με προηγμένους αισθητήρες για να εξετάζουν ασθενείς σε πραγματικό χρόνο βλέποντας πώς λειτουργεί π.χ. η καρδιά τους ή άλλα όργανα με τρόπο που καμία άλλη μεθοδολογία δεν μπορεί να κάνει. Η ΤΝ με ποσοτικά μοντέλα L Q M θα μπορεί να διαβάσει αυτή την τεράστια πληθώρα, πληροφοριών που προέρχεται από αυτούς τους αισθητήρες και να την ερμηνεύσει.
Τα LLMs όπως το Chat GPT που έχουν εκπαιδευτεί από το ίντερνετ δεν μπορούν να κάνουν τέτοιες ερμηνείες. Χρειάζονται ποσοτικά δεδομένα με κβαντική υπολογιστική δύναμη.
Σημαντικές εφαρμογές της ποσοτικής τεχνικής νοημοσύνης και της κβαντικής υπολογιστικής αναπτύσσονται στην άμυνα. Οι αντίπαλοι σήμερα προσπαθούν να εξουδετερώσουν τα GPS και τους δορυφόρους κάνοντας παρεμβολές για να μην δεχτούν πυραύλους. Η χρήση τεχνητής νοημοσύνης όμως με κβαντικούς αισθητήρες που ανιχνεύουν το μαγνητικό πεδίο της γης μπορούν να διατηρήσουν την πορεία και να αποφύγουν την απόκλιση.
Η εφαρμογή τόσο της τεχνητής νοημοσύνης όσο και των προηγμένων αισθητήρων στην πλοήγηση, στην κυβερνοασφάλεια, καθώς και στην ελάφρυνση υλικών και στη χημεία των μπαταριών για το πολεμικό μέτωπο, θα κρίνουν τις μάχες. Επίσης θα προστατεύει τους στρατιώτες ενώ θα τους προωθούνται με αρκετή ασφάλεια βαθιά στις γραμμές του αντιπάλου και πέρα από αυτές.
Πλέον οι φυσικοί πόροι δεν μόνο τα ορυχεία χαλκού, χρυσού ή άλλων μετάλλων, αλλά είναι και τα δεδομένα μιας χώρας ένας φυσικός πόρος.
Είναι επίσης σημαντικό να γίνει κατανοητό ότι τα δεδομένα έχουν μεγαλύτερη αξία και από το χρυσό, και οι χώρες πρέπει να διασφαλίσουν ότι αξιοποιούν αυτόν τον φυσικό πόρο με την τεχνητή νοημοσύνη. Για να γίνει αυτό, χρειάζονται εργοστάσια παραγωγής τεχνητής νοημοσύνης σε κάθε χώρα που θα δημιουργηθούν στον νέο οικονομικό κύκλο.
Μέσω της στρατηγικής αξιοποίησης αυτών των νέων τεχνολογιών, η χώρα μας μπορεί να αποκτήσει σημαντική ισχύ, εκμεταλλευόμενη τις ευκαιρίες που προσφέρει ο νέος μεγακύκλος, βελτιώνοντας την οικονομική και κοινωνική της δομή και ενισχύοντας την παγκόσμια θέση της. Η ενίσχυση των στρατιωτικών δυνατοτήτων και η εφαρμογή σύγχρονων τεχνολογιών στην άμυνα μπορούν να αυξήσουν την αποτρεπτική ικανότητα της χώρας. Η ισχυροποίηση της άμυνας είναι ουσιώδης για την προστασία από εξωτερικές απειλές και τη διασφάλιση της εθνικής ασφάλειας εξ αιτία των συνεχών απειλών που δεχόμαστε από ανατολικά.
*Οικονομολόγος, Αναπληρωτής Καθηγητής
Πολυτεχνείου Κρήτης Εργαστήριο Ανάλυσης Δεδομένων και Πρόβλεψης
