Πράσινη Επιχειρηματικότητα και Καινοτομία στην Ελληνική Ναυτιλία

379

27ος economia Φοιτητικός Διαγωνισμός

Case Study

Πράσινη Επιχειρηματικότητα και Καινοτομία στην Ελληνική Ναυτιλία

Γρηγόριος Τραφαλής & Ιωάννης Τραγουλιάς

Πανεπιστήμιο Πειραιά

Ι.Εισαγωγή

Η εμπορική ναυτιλία μαζί με τον τουρισμό αποτελούν τους στυλοβάτες της εθνικής οικονομίας ακόμη και στις δύσκολες σημερινές εποχές, εξαιτίας της παγκόσμιας οικονομικής κρίσης και της πανδημίας (Covid-19). Επί σειράν ετών, ο ελληνόκτητος στόλος κατέχει πρωταρχική θέση παγκοσμίως και η χώρα μας είναι παραδοσιακά ένα από τα ισχυρότερα και τα πιο σημαντικά ναυτιλιακά κράτη του κόσμου λόγω της γεωγραφικής θέσης. Εξαιτίας των σύγχρονων προβλημάτων που ταλανίζουν την κοινωνία μας και το περιβάλλον, όπως η κλιματική αλλαγή και το φαινόμενο του θερμοκηπίου, ο όρος επιχειρηματικότητα είναι αλληλένδετος με την πράσινη επιχειρηματικότητα, δηλαδή σε όλες τις επιχειρήσεις και εταιρείες, η φιλοσοφία τους πρέπει να περιλαμβάνει και αυτόν τον όρο. Ο κλάδος της ναυτιλίας, αποτελεί έναν σημαντικό πυλώνα του ελληνικού ΑΕΠ με ποσοστό συνεισφοράς λίγο πάνω του 6,6% για το έτος 2019 σύμφωνα με την Ελληνική Στατιστική Αρχή. Όμως το μελανό σημείο αυτού του πυλώνα είναι ότι η ναυτιλία της χώρας απέχει από τη φιλοσοφία της πράσινης επιχειρηματικότητας και γι’ αυτόν τον λόγο πρέπει να στραφεί σε πράσινες ιδέες και καινοτομίες. Αυτή η πράσινη στροφή είναι πρόκληση αλλά και ευκαιρία για το μέλλον της ελληνικής ναυτιλίας. Στις μέρες μας υπάρχουν μια σειρά αλλαγές και καινοτομίες που θα επηρεάσουν σε σημαντικό βαθμό την παγκόσμια εμπορική ναυτιλία. Η ναυτιλιακή κοινότητα δουλεύει αυτή την στιγμή με εντατικό ρυθμό να βρει λύσεις που να είναι εφικτές εμπορικά, τεχνικά αποδεκτές και να εξασφαλίζουν την ασφάλεια των θαλασσίων μεταφορών. Το θέμα της πράσινης ναυτιλίας δεν εξαντλείται μόνο στην τεχνολογία του πλοίου αλλά αφορά, την λειτουργία του, τις υποδομές και την λειτουργία των λιμανιών. Όλα αυτά θα επιτευχθούν μέσα από δράσεις που αφορούν το περιβάλλον και μέσω της καινοτομίας. Πιο συγκεκριμένα, η εργασία αυτή θα παρουσιάσει την πράσινη επιχειρηματικότητα και την καινοτομία στον χώρο της ελληνικής ναυτιλίας.

  1. II. Κύριο Μέρος

Εναλλακτικά καύσιμα στην Ναυτιλία 

Αφουγκράζοντας τα προβλήματα που προκαλεί η ναυτιλία στο περιβάλλον απαιτείται σύνεση και υπευθυνότητα ώστε να βγούμε απο αυτό το αδιέξοδο. Ο δρόμος που πρέπει να διανυθεί είναι μακρύς ακόμα και πέρα του τεχνικού και υπηρεσιακού επιπέδου. Νομοτελειακά η μετάβαση της ναυτιλίας σε γραμμές μηδενικών ρυπών άνθρακα εξαρτάται σε πολύ μεγάλο βαθμό απο τα εναλλακτικά καύσιμα. Σύμφωνα με τη μελέτη του νορβηγικού νηογνώμονα DNV GL, η οποία μας δίνει πληροφορίες και εκτιμήσεις σχετικά με τα καύσιμα που αναμένεται να δώσουν στο χώρο της ναυτιλίας το πολυπόθητο μηδενικό περιβαλλοντικό αποτύπωμα μέχρι το 2050. Όσον αφορά την Ελλάδα, θα πρέπει να διαδραματίσει σημαντικό ρόλο στο μαραθώνιο των εξελίξεων. Η χώρα έχει ολα τα εχέγγυα να το κάνει επειδή είναι ένας αξιόπιστος παίχτης στο χώρο της ναυτιλίας. Τη λύση για τα προαναφερθέντα θα δώσουν τα εναλλακτικά/πράσινα καύσιμα που ξεπροβάλλουν στο χώρο της ναυτιλίας. Σύμφωνα με επιστήμονες και μελέτες, το πράσινο υδρογόνο αποτελεί το πιο καθαρό καύσιμο στη ναυτιλία, όμως η αμεση μετάβαση στο πράσινο υδρογόνο, θεωρείται σχετικά περιορισμένη, αφενός λόγω της τιμής και αφετέρου του επενδυτικού κόστους για τον κινητήρα και τα συστήματα καυσίμου. Ωστόσο, αξίζει να σημειωθεί οτι το πράσινο υδρογόνο αμεσα θα διαδραματίσει πρωταγωνιστικό ρόλο ως δομικό στοιχείο για την παραγωγή αλλων καυσιμων με μηδεν αποτύπωμα άνθρακα, όπως η e-αμμωνια, η μπλε αμμωνία και η e-μεθανόλη. Κατανοώντας οτι οι παραπάνω τεχνολογίες θέλουν χρόνο μεχρι να τελειοποιηθούν και να εφαρμοστούν ευρεύως, θα πρέπει να βρεθούνε λύσεις μέσω αλλων καυσίμων. Το ιδανικότερο σε ολο αυτό φαίνεται να είναι το LNG (υγροποιημένο φυσικό αέριο), καθώς μπορεί να συμβάλλει στη μείωση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου διότι είναι το καθαρότερο καύσιμο που διατίθεται σήμερα σε σημαντικές ποσότητες. Πιο συγκεκριμένα, το LNG μειώνει σημαντικά τη ρύπανση απο τα οξείδια του αζώτου και τα σωματίδια σε σύγκριση με τα συμβατικά κάυσιμα των πλοίων. Αυτό που κανει το υγροποιημένο φυσικό αέριο ξεχωριστό, είναι οτι θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί σε κυψέλες καυσίμου, καθώς αποτελεί το μοναδικό κάυσιμο που διατίθεται σήμερα για να βοηθήσει στη προώθηση αυτης της χρήσιμης τεχνολογίας. Μια αξιόπιστη λύση ώστε να συνδυαστεί το πράσινο υδρογόνο με το LNG και να οδηγηθούμε στη σταδιακή εδραίωση του υδρογόνου θα ηταν η έκχυση πράσινου υδρογόνου στο υγροποιημένο φυσικό αέριο. Ενθαρρυντικό στοιχείο στα παραπάνω και γενικότερα στη πράσινη στροφή της ναυτιλίας, είναι ότι στα τέλη του 2020, ολοκληρώθηκε η κατασκευή του πρώτου ηλεκτρικού αυτόνομου πλοίου μεταφοράς εμπορευματοκιβωτίων στον κόσμο. Με βάση τα παραπάνω, γεννιούνται νέες ευκαιρίες επιχειρηματικότητας και καινοτομίας που θα προκαλέσουν πολλαπλά οφέλη στην οικονομία της χώρας. Η METIS (ελληνική start-up), αποτελεί ένα λαμπρό παράδειγμα καινοτομίας καθώς διαθέτει πλατφόρμα συλλογής δεδομένων και αξιολόγηση αποδόσης των πλοίων και προσφέρει εφαρμογή για την παρακολούθηση και την πρόβλεψη απόδοσης των πλοίων, ως προς τις εκπομπές αερίων ρύπων. Γίνεται εύκολα κατανοητό, ότι νεοφυείς επιχειρήσεις(startup) θα διαδραματίσουν σημαντικό ρόλο στην εξέλιξη της ελληνικής ναυτιλίας. 

Οι προοπτικές της καινοτομίας και η ανάπτυξη των έξυπνων λιμένων (smart–ports)

Η τεχνολογική πρόοδος και η 4η βιομηχανική επανάσταση, η οποία χαρακτηρίζεται απο Τεχνητή Νοημοσύνη (AI), ρομποτική, ασφαλή δίκτυα και αυτοματοποίηση, οδηγεί αναγκαστικά στην αλλαγή των επιχειρηματικών μοντέλων των λιμένων. Είναι προφανές ότι η ναυτιλία έχει αρχίσει να αναζητά έξυπνα λιμάνια τα οποία θα έχουν πολλαπλά οφέλη στον επιχειρηματικό χώρο. Γίνεται αντιληπτό ότι η βιομηχανία λιμένων και μεταφοράς εμπορευματοκιβωτίων θεωρείται συχνά συντηρητική και «ανθεκτική στις αλλαγές». Υπάρχουν νέες τεχνολογίες, συστήματα και λύσεις που θα αλλάξουν αυτήν την αντίληψη τα επόμενα χρόνια, οδηγώντας ολόκληρο τον τομέα σε ένα φωτεινότερο και πιο συνδεδεμένο μέλλον. Τα «έξυπνα λιμάνια» είναι μια καινοτομία που χρησιμοποιεί αυτοματισμό και καινοτόμες τεχνολογίες, όπως μεγάλα δεδομένα, Internet of Things (IoT) και blockchain για τη βελτίωση της απόδοσής του. Η ψηφιοποίηση των βιομηχανικών διεργασιών μετατρέπει τον τρόπο παραγωγής αγαθών και υπηρεσιών ανάποδα καθώς αναζητούμε υψηλότερη απόδοση και καλύτερη διαχείριση των πόρων. Όπως παρατηρείται, το Internet of Things (IoT) μπορεί να θεωρηθεί «ακρογωνιαίος λίθος» εξ’αιτίας της ανάγκης συλλογής πληροφοριών από όλα τα βιομηχανικά περιουσιακά στοιχεία. Παράλληλα, η ελληνική ναυτιλία εάν θέλει να συνεχίσει να πρωτοπορεί στον παγκόσμιο χάρτη του κλάδου, κρίνεται αναγκαίο να υιοθετήσει μια σειρά από τεχνολογικές δράσεις/καινοτομίες και να τις αφομοιώσει ώστε να επιτευχθεί οικονομικό, τεχνολογικό και περιβαλλοντικό κέρδος.

Παρακάτω, θα παρουσιαστούν ενδεικτικά μια σειρά απο προαπαιτούμενες ενέργειες ώστε να διασφαλιστεί αυτό το κέρδος:

  • Η χρήση ψηφιακών τεχνολογιών στην ασφάλεια και προστασία για την προστασία των υπαλλήλων των λιμένων, των εγκαταστάσεων και των περιουσιακών στοιχείων. Αυτό καλύπτει την άδεια εισόδου, την παρακολούθηση βίντεο και τα αναλυτικά στοιχεία, την ανάλυση συμπεριφοράς, τις κλοπές και την καταπολέμηση της απάτης και τις βιομετρικές λύσεις ελέγχου ταυτότητας, καθώς και συστήματα βασισμένα σε αισθητήρες που βοηθούν τα οχήματα και τον εξοπλισμό χειρισμού φορτίου να είναι σωστά ευθυγραμμισμένα για την ασφάλεια, ακόμη και στον κυβερνοχώρο.
  • Η χρήση ψηφιακών λύσεων για τον εντοπισμό, την παρακολούθηση και τη συγκέντρωση δεδομένων που απαιτούνται για την υποστήριξη πρωτοβουλιών περιβαλλοντικής και κανονιστικής συμμόρφωσης, συμπεριλαμβανομένης της μείωσης της κατανάλωσης ενέργειας μέσω συστημάτων φωτισμού ευαίσθητων στην κίνηση στους τερματικούς σταθμούς, στους λιμενικούς δρόμους και αισθητήρες ποιότητας αέρα που επιτρέπουν στους κυβερνητικούς επιθεωρητές να λαμβάνουν αναφορές εκπομπών διοξειδίου του θείου σε πραγματικό χρόνο από το σκάφος όταν εισέρχονται ή εξέρχονται από τους λιμένες.
  • Ο χειρισμός φορτίου που είναι ψηφιακά συνδεδεμένος και βοηθά τις θύρες (Hubs) να αυξήσουν την ικανότητα και την παραγωγικότητά τους, διασφαλίζοντας ότι οι γερανοί, οι μεταφορείς ανυψωτικών μηχανημάτων και άλλος εξοπλισμός συντηρούνται σωστά και λειτουργούν με μέγιστη απόδοση.

Ενθαρρυντικά στοιχεία αποτελούν ότι η ελληνική ναυτιλία δείχνει τις προθέσεις της να εξοικοιωθεί στην μεταβαλλόμενη εποχή. Για παράδειγμα, ο Σταθμός Εμπορευματοκιβωτίων Πειραιά, υπόσχεται τεχνολογίες αιχμής και νέες απεριόριστες δυνατότητες για το μεγαλύτερο λιμάνι της χώρας και 4ο στην Ευρώπη. Λειτουργώντας ως καταλύτης στην τεχνολογία και τις τηλεπικοινωνίες της Ελλάδας, η Vodafone σχεδίασε, κατασκεύασε και παρέδωσε το πρώτο ιδιωτικό mobile δίκτυο στην Ελλάδα, προσφέροντας χωρητικότητα δικτύου 2,7 Gbps, η οποία υποστηρίζει την εφοδιαστική αλυσίδα και τις καθημερινές λειτουργίες του λιμανιού. Ένα άλλο λαμπρό παράδειγμα αποτελεί, η Vesselbot, η οποία είναι ελληνική start-up που έχει καταφέρει να εφαρμόσει την Τεχνητή Νοημοσύνη στην ναυτιλία. Πιο συγκεκριμένα, η εταιρεία τεχνολογίας τεχνητής νοημοσύνης (ΑΙ) και μεγάλων δεδομένων (Big Data), ανακοίνωσε πρόσφατα την νέα της συνεργασία για την ανάπτυξη προιώντων με τον κλάδο της ναυτιλιακής αγοράς. Τα καινοτόμα προιόντα, θα παρέχουν ψηφιακές λύσεις οι οποίες, θα έχουν πρωταγωνιστικό ρόλο στις εμπορικές αποφάσεις βάσει πραγματικών δεδομένων. Με αυτόν τον τρόπο, οι επαγγελματίες θα εξοικονομίσουν χρήματα βελτιώνοντας τις λειτουργίες τόσο στα πλοία, όσο και στα λιμάνια.

Η δημιουργία επιχειρηματικών ευκαιριών από την ανακύκλωση πλοίων στη χώρα

Η ανακύκλωση και η υπεύθυνη ανακύκλωση πλοίων, σχετίζονται με την επεξεργασία των πλοίων στο τέλος της ζωής τους για την ανάκτηση και επαναχρησιμοποίηση ανακυκλώσιμων υλικών, κυρίως μετάλλων. Βέβαια, οι δύο αυτές έννοιες διαφέρουν σε μεγάλο βαθμό μεταξύ τους όσον αφορά την κοινωνική και περιβαλλοντική ευθύνη. Κατά τη διάλυση πολλά τοξικά απόβλητα απελευθερώνονται στο περιβάλλον θέτοντας σε κίνδυνο όχι μόνο τη βιοποικιλότητα αλλά και την ανθρώπινη ζωή. Η διάλυση ενός πλοίου αποτελεί το τελευταίο στάδιο του κύκλου ζωής του. Αντιθέτως, είναι παράδοξο το γεγονός ότι η Ελλάδα δεν έχει περιληφθεί στον Ευρωπαικό κατάλογο για την λειτουργία διαλυτηρίων πλοίων. Πιο συγκεκριμένα, η χώρα μας δεν έχει υποβάλλει ακόμη αίτηση για την κύρωση του κανονισμού 1257/2013 της Ε.Ε. που αποτελεί πράσινη περιββαλοντική δραστηριότητα της Ευρωπαικής Ένωσης. Όπως γίνεται εύκολα αντιληπτό, αποτελεί επιτακτική ανάγκη η δημιουργία διαλυτηρίων στην Ελλάδα εξαιτίας του ότι ο ελληνόκτητος στόλος απαρτίζει το 54,3% του Ευρωπαικού. Η δημιουργία μονάδα ανακύκλωσης πλοίων Ευρωπαικών προδιαγραφών και η επαναχρησιμοποίηση του μεγαλύτερου μέρους του υλικού, ενισχύει την κυκλική οικονομία, είναι εντάσεως εργασίας και έχει σημαντικές διακλαδικές επιδράσεις. Μία σύγχρονη μονάδα διάλυσης ανακύκλωσης πλοίων, θα έχει πολλαπλά οφέλη από άποψη εθνικής οικονομίας καθώς είναι βιώσιμη χρηματοοικονομικά.

Τα πιο σημαντικά οφέλη είναι:

  • Απασχόλη εργατικού δυναμικού σε δραστηριότητα κυκλικής οικονομίας
  • Ανακύκλωση πλοίων χωρίς περιβαλλοντική επιβάρυνση
  • Υποκατάσταση εισαγωγών των υλικών που απαιτούνται για την κατασκευή ενός πλοίου (χάλυβας κτλπ)

Επιπλέον, σημαντικό ρόλο στην ανακύκλωση των πλοίων μπορούν να διαδραματίσουν οι νέες τεχνολογίες. Μια από τις πλέον επαναστατικές τεχνολογίες της τέταρτης βιομηχανικής επανάστασης είναι και η προσθετική κατασκευή ή τρισδιάστατη εκτύπωση (3D). Χρησιμοποιείται ήδη σε διάφορους άλλους κλάδους των μεταφορών και όχι μόνο. Η τρισδιάστατη εκτύπωση έχει ελάχιστα κατάλοιπα και χρησιμοποιείται πειραματικά σε αυτή την φάση για την παραγωγή ανταλλακτικών ή εξειδικευμένες επισκευές εν πλω μειώνοντας τις καθυστερήσεις των πλοίων. Η εξοικονόμηση από το μειωμένο κόστος, το χρόνο και το περιβαλλοντικό αποτύπωμα που παρέχονται από την εκτύπωση 3D, το ψηφιακό απόθεμα και την κατ ‘απαίτηση τοπική κατασκευή θαλάσσιων ανταλλακτικών είναι μια τεράστια ευκαιρία για τον επιχειρηματικό κόσμο της χώρας να ξεπεράσει τους ανταγωνιστές της.

ΙΙΙ. Συμπέρασμα

Όπως γίνεται κατανοητό από τα προαναφερθέντα, έχει καταστεί αδήριτη ανάγκη η εφαρμογή μιας σειράς κανόνων σε σχέση με τις εκπομπές ρύπων. Είναι εύκολα αντιληπτό, πως η βιομηχανία της ελληνικής ναυτιλίας, πρέπει να γίνει περισσότερο φιλική προς το περιβάλλον και να είναι περισσότερο ανταγωνιστική ως πρός το κόστος λειτουργίας. Ώς εκ τούτου, η Ελλάδα αν θέλει να συνεχίσει να πρωταγωνιστεί στον χάρτη της παγκόσμιας ναυτιλίας δεν έχει να κάνει τίποτα άλλο παρά να υιοθετήσει μία αποτελεσματική λύση που προέρχεται από τον φόρο άνθρακα ο οποίος θα έχει να κάνει με το διοξείδιο του άνθρακα που εκπέμπεται στην ατμόσφαιρα (φόρος pigou). Παράλληλα, ενθαρρυντικό στοιχείο για τη μεταστροφή στην πράσινη ναυτιλία, αποτελεί η ελληνική στήριξη στο ταμείο R&D. Πιο συγκεκριμένα, αυτή η κίνηση θα επιφέρει θετικές συνέπειες στην αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής και στην προώθηση τεχνολογιών μηδενικών εκπομπών άθνρακα. Όσον αφορά την ανακύκλωση πλοίων, η χώρα μας θα πρέπει να θεσμοθετήσει συνταγματικές μεταρρυθμίσεις ώστε να μετατραπεί σε ένα από τα πιο σημαντικά κέντρα διάλυσης πλοίων στην Ευρώπη. Επίσης, η αγορά startup της Ελλάδος, η οποία αξίζει να τονισθεί ότι είναι πιο εύρωστη απο ποτέ, θα μπορέσει να διαδραματίσει πρωταγωνιστικό ρόλο στην ανάπτυξη της γαλάζιας οικονομίας και να δώσει ουσιαστικές λύσεις σε σημαντικά προβλήματα που μαστίζουν την αγορά και γενικότερα την οικονομία της χώρας. Ο συνδυασμός νεοφυών επιχειρήσεων (startups) και Artificial Intelligence (AI) θα δημιουργήσει σημαντικές επιχειρηματικές ευκαιρίες στην χώρα, θα επιταγχύνει το Brain Gain και θα σταματήσει το επώδυνο Brain Drain. Η εφαρμογή των ανωτέρων, θα αλλάξει άρδην την οικονομική κατάσταση της χώρας και θα την οδηγήσει σε διέξοδο απ΄ την κρίση που βυθίζεται τα τελευταία χρόνια. Οι πράσινες τεχνολογίες, νέες καινοτομίες, οι ορθολογικές πολιτικές και η γεωγραφική θέση της χώρας σε συνδυασμό με την υιοθέτηση μιας σύγχρονης κουλτούρας, αποτελούν τις πιο σημαντικές πηγές μεγένθυσης μιας οικονομίας όπως αποδεικνύεται μέσω του Νεοκλασσικού υποδείγματος οικονομικής μεγένθυσης του οικονομολόγου Robert M. Solow. Τέλος, παρατηρώντας τις τελευταίες εξελίξεις στον χώρο της ναυτιλίας και πιο συγκεκριμένα το περιστατικό που συνέβη με το πλοίο Ever Given στη διώρυγα του Σουέζ, τονίζεται για ακόμη μία φορά η επιτακτική ανάγκη για αξιοποίηση όλων των νέων τεχνολογιών προκείμενου να αποφευχθούν παρόμοια περιστατικά, τα οποία δημιουργούν τεράστια προβήματα στον παγκόσμιο χάρτη της ναυτιλίας, επηρεάζοντας την καθημερινότητα του κάθε πολίτη.

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΊΑ

  • Κοτρίκλα, Α.-Μ., 2015. Ναυτιλία και Περιβάλλον. Αθήνα: Ελληνικά Ακαδημαϊκά Ηλεκτρονικά Συγγράμματα και Βοηθήματα .
  • Weil, David N. (2014), Economic Growth. Pearson. Addison Wesley.

ΔΙΚΤΥΟΓΡΑΦΊΑ

Πηγή: economia.gr

ΠΑΡΟΜΟΙΑ ΑΡΘΡΑΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΑ ΑΠΟ ΤΟΝ ΔΗΜΙΟΥΡΓΟ