Του Χρίστου Αλεξόπουλου
Σε χώρες με υψηλό δείκτη διαφθοράς οι παραγόμενες ανισορροπίες είναι πολυδιάστατες και άπτονται όλων των τομέων δραστηριοποίησης των κοινωνιών, με αποτέλεσμα να μην ελέγχεται η πορεία προς το μέλλον, ενώ παράλληλα δεν διασφαλίζεται η λειτουργικότητα των διαφόρων κοινωνικών συστημάτων (από το οικονομικό και το εργασιακό μέχρι το σύστημα υγείας) σε βάθος χρόνου με σημείο αναφοράς το κοινωνικό και το ανθρώπινο συμφέρον.
Οι συνθήκες διαφθοράς διαμορφώνονται, όταν γίνεται κατάχρηση ανατεθειμένης εξουσίας με στόχο το προσωπικό όφελος και πολλές φορές σε εναρμόνιση με την αναπαραγωγή του τρόπου οργάνωσης και λειτουργίας του κοινωνικού συστήματος στους διάφορους τομείς (π.χ. οικονομικό, εργασιακό στον δημόσιο ή ιδιωτικό τομέα, υγείας κ.λ.π.) και τις ανισορροπίες του.
Διεφθαρμένος μπορεί να είναι αιρετός (στον χώρο της πολιτικής λειτουργίας), δημόσιος ή και ιδιωτικός υπάλληλος, που διαχειρίζεται εξουσία και επιχειρηματίας. Συμβάλλουν όμως και οι απλοί πολίτες με την ανοχή τους σε αυτό το φαινόμενο και την αξιοποίηση του για την προώθηση των στοχεύσεων τους είτε στο οικονομικό είτε στο εργασιακό πεδίο.
Ιδιαιτέρως στην Ελλάδα η διαφθορά αποτελεί πλέον δομικό στοιχείο της κοινωνίας. Βέβαια και στις άλλες ευρωπαϊκές χώρες καταγράφονται συνθήκες διαφθοράς. Έρευνα του Ευρωβαρόμετρου (Citizens attitudes towards Corruption in the EU in 2024) αποτυπώνει με μεγάλη σαφήνεια την έκταση αυτού του φαινομένου και τον βαθμό συνειδητοποίησης της παρουσίας του από τους πολίτες. Αυτό βέβαια δεν σημαίνει, ότι αναπτύσσεται δυναμική άρσης της διαφθοράς στο κοινωνικό πεδίο, ενώ δεν έχει κατατεθεί μέχρι τώρα αξιόπιστη πολιτική πρόταση για την αντιμετώπιση της.
Σύμφωνα με το Ευρωβαρόμετρο (στοιχεία του 2024) το 68% των Ευρωπαίων πιστεύουν, ότι η διαφθορά διαπερνά τις χώρες τους. Η Ελλάδα σε θέματα διαφθοράς είναι πρώτη στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Το 98% των Ελλήνων πιστεύει, ότι η διαφθορά κυριαρχεί, ενώ το 53% θεωρεί, ότι έχει αυξηθεί τα τελευταία χρόνια. Μετά την Ελλάδα ακολουθούν η Πορτογαλία (96%), η Μάλτα (95%) και η Σλοβενία (95%). Οι χώρες με την λιγότερη διαφθορά είναι η Φινλανδία (18%), η Δανία (26%) και το Λουξεμβούργο (43%). Στην Γαλλία το ποσοστό είναι 70% και στην Γερμανία 51%.
Στην Ελλάδα ενώ το 98% πιστεύει, ότι η διαφθορά υπάρχει παντού και το 53%, ότι έχει αυξηθεί, το 38% θεωρεί, ότι η κατάσταση είναι ίδια τα τελευταία χρόνια και το 5%, ότι υπάρχει βελτίωση. Στην Ευρωπαϊκή Ένωση τα αντίστοιχα ποσοστά είναι 41%, 43% και 9%.
Ιδιαίτερα ενδιαφέρον είναι, ότι το 71% των Ελλήνων θεωρεί, ότι υπάρχει διαφθορά στα πολιτικά κόμματα, ενώ το 68% πιστεύει, ότι οι πολιτικοί χρηματίζονται και χρησιμοποιούν την εξουσία για την προσωπική τους ανέλιξη. Το 67% θεωρεί, ότι υπάρχει διαφθορά και στους αξιωματούχους, που διαχειρίζονται δημόσιους διαγωνισμούς, ενώ το 63% βλέπει διαφθορά και στην έκδοση οικοδομικών αδειών.
Επίσης το 24% θεωρεί, ότι υπάρχει διαφθορά σε ιδιωτικές επιχειρήσεις, ενώ το 89% πιστεύει, ότι διαπιστώνεται διαφθορά στο σύστημα υγείας. Το 59% πιστεύει επίσης, ότι υπάρχει διαφθορά στις εποπτικές αρχές, ενώ το 29% θεωρεί, ότι η διαφθορά καταγράφεται στις τράπεζες και άλλους οικονομικούς οργανισμούς.
Τέλος το 56% βλέπει διαφθορά στην αστυνομία, ενώ το 57% στις φορολογικές αρχές. Ακόμη και στα δικαστήρια θεωρεί, ότι υπάρχει διαφθορά το 38%.
Οι συνθήκες διαφθοράς στα διάφορα κοινωνικά συστήματα από το ένα μέρος προωθούν την λογική της αποκόμισης οικονομικού οφέλους, από το άλλο όμως συμβάλλουν στην πρόκληση επικίνδυνων ανισορροπιών για το κοινωνικό σύνολο, όπως είναι η διαμόρφωση των προϋποθέσεων για τις πλημμύρες στην Θεσσαλία, επειδή δεν ελήφθησαν υπόψη τα ακραία καιρικά φαινόμενα, που προκαλεί η κλιματική αλλαγή και δεν αντιμετωπίζονται τα γενεσιουργά αίτια (οι προτεραιότητες στην οικονομική διαχείριση δεν καλύπτουν κοινωνικές ανάγκες) ούτε οικοδομείται διαφορετικός τρόπος λειτουργίας και οργάνωσης των κοινωνιών, ώστε να διασφαλίζεται ομαλή και ασφαλής πορεία προς το μέλλον.
Στο ίδιο μήκος κύματος κινείται τόσο ο δημόσιος τομέας όσο και το οικονομικό σύστημα σε σχέση με την διαμόρφωση συνθηκών λειψυδρίας σε αρκετές περιοχές της Ελλάδας. Η πρόσκαιρη και χωρίς προοπτική αποκόμιση οικονομικού οφέλους με την χωρίς μακροπρόθεσμο σχεδιασμό ανάπτυξη του τουριστικού τομέα και των παρενεργειών του (π.χ. επικίνδυνη συρρίκνωση των φυσικών πόρων, όπως είναι το νερό), οδηγεί σε συνθήκες λειψυδρίας.
Ήδη 14 δήμοι είναι σε κατάσταση έκτακτης ανάγκης (5 δήμοι στην Κρήτη, η Σέριφος, η Σίφνος, η Λέρος, ο Πόρος, οι Σπέτσες και περιοχές στην Κόρινθο, στην Ξάνθη και στην Αλεξανδρούπολη). Σε ταμιευτήρες νερού, όπως είναι η τεχνητή λίμνη του Μόρνου στην Στερεά Ελλάδα και το φράγμα Αποσελέμης στην Κρήτη, καταγράφεται μεγάλη πτώση της στάθμης του νερού σε σύγκριση με το 2022.
Η αποκόμιση οικονομικού οφέλους, όταν δεν ισορροπεί λειτουργικά με το ανθρώπινο και το κοινωνικό συμφέρον, οδηγεί σε πολύ επικίνδυνες συνθήκες όχι μόνο την ανθρώπινη οντότητα αλλά και τα οικοσυστήματα.
Οι παραγόμενες ανισορροπίες από τις συνθήκες διαφθοράς είναι πολύ ευρύτερες και διαμορφώνουν πολύ αρνητικές προϋποθέσεις για την πορεία και την συνοχή των κοινωνιών. Για παράδειγμα διευρύνονται οι κοινωνικές ανισότητες και αποδυναμώνεται η κοινωνική συνοχή, διότι η ανάπτυξη δυναμικής δεν οριοθετείται από αξίες με ηθικό φορτίο, που στηρίζεται στο κοινωνικό συμφέρον και στην βιωσιμότητα του ανθρώπου σε συνθήκες ευημερίας και κοινωνικής δικαιοσύνης, αλλά εδράζεται στον μονοδιάστατο υλικό ευδαιμονισμό στο ατομικό επίπεδο και στην λειτουργικότητα και οικονομική απόδοση των κοινωνικών συστημάτων.
Τα μαζικά διοχετευόμενα πρότυπα οριοθετούνται από τον μονοδιάστατο καταναλωτισμό και την οπτική της πρόκλησης εντύπωσης στους άλλους ανεξάρτητα από τον βαθμό ρεαλιστικής προσέγγισης της πραγματικότητας και την προοπτική, που ανοίγεται σε βάθος χρόνου. Ειδικό βάρος και αξία έχει μόνο το «σήμερα» και ο ατομικός βιολογικός χρόνος. Οτιδήποτε άλλο δεν λαμβάνεται υπόψη. Για αυτό δεν αναλαμβάνεται και η διαγενεακή ευθύνη, ούτε προωθείται η βιωσιμότητα της ανθρώπινης οντότητας και της βιοποικιλότητας.
Πηγή: metarithmisi.gr
