Tου Ηλία Καραβόλια
«Νομίζω ότι μέχρι το 2040 θα υπάρχουν πιθανότατα περισσότερα ανθρωποειδή ρομπότ από τους ανθρώπους»
( Elon Musk 8/5)
Εφιαλτικό, δυστοπικό και μάλλον ”απίθανο” σενάριο λανσάρει ο πλουσιότερος τεχνοφεουδάρχης του πλανήτη. Όραμα του, όραμα δηλαδή αυτού του μανιακού τεχνοκαπιταλισμού – με την ρομποτική και την τεχνητή νοημοσύνη( ΤΝ) – δεν είναι ακριβώς η «κατάργηση» του ανθρώπινου είδους (μην ξεγελιέστε : συνέχεια παιδιά φέρνει στον κόσμο ο Musk).
Απλά έχει συμβεί το εξής : η χρήση της μηχανικής μάθησης και της ΤΝ, η ορμή της τεχνολογικής καινοτομίας, η εξάπλωση της ρομποτικής και του αυτοματισμού, είναι εκείνες οι παράμετροι που επιταχύνουν την απαξίωση του ανθρώπινου εργατικού κόστους στα νέα παραγωγικά μοντέλα του σημειοκαπιταλισμού και της πλατφόρμας (gig economy).
Ο Musk δεν προειδοποιεί για την αντικατάσταση ανθρώπου από cyborg και ανδροειδή (androids): προειδοποεί γι αυτό που κατά βάθος είναι το κρυμμένο συγκριτικό πλεονέκτημα της ολιγομελούς «τάξης» του ( Bezos, Zukenberg, Altman κ.α) : η μείωση του μισθολογικού κόστους που επιφέρει το ανθρώπινο χέρι και το μυαλό.
Το φιλοσοφικό ζήτημα περι “μηχανής και ανθρώπου” έρχεται δεύτερο στην παρούσα συγκυρία( άλλωστε αφθονούν οι μελέτες και οι ακαδημαϊκές συζητήσεις για την αντικατάσταση του νου από τον τεχνητό νου).
Από τη στιγμή που το smartphone έγινε προέκταση του σώματος μας, από την στιγμή που η υπερδικτυωση και η υπερ-συνδεσιμότητα αγγίζουν τα όρια του εθισμού, το ανθρώπινο υποκείμενο έχει ήδη «αντικειμενοποιηθεί» από τις μηχανές και τους αλγόριθμους.
Πέραν της αλλοτρίωσης και του φετιχισμού, πέραν των γνωστών συνδρόμων εξάρτησης από την τεχνολογία, ο άνθρωπος – εργάτης χάνει έδαφος ως «παραγωγικός συντελεστής», ως «κεφάλαιο».
Και ο Musk έθεσε τον ορίζοντα του 2040, φυσικά υπερβάλλοντας για την επικράτηση των ρομπότ, γνωρίζοντας εκ των προτέρων την κλιμάκωση των αποτελεσμάτων και των προσομοιώσεων που ήδη τρέχουν πάνω ακριβώς σε αυτό που αποκαλείται «εργασιακή απόδοση».
Είχα γράψει πρόσφατα («Η χαμένη άλγεβρα της ωφελιμότητας») ότι αυτός ο τεχνοφουτουριστικός οπτιμισμός στην ρητορική του Musk, αλλά και μερικών άλλων, δεν είναι ζήτημα λειτουργικής αποκατάστασης του ιδεολογικού μοντέλου των ορθολογικών προσδοκιών στην αγορά, λόγω τεχνολογικού άλματος.
Είναι κάτι βαθύτερο : αφορά ουσιαστικά «το πρόβλημα της συμφιλίωσης» των διοικητικών αποφάσεων του κεφαλαίου απέναντι στην ανθρώπινή και τεχνητή εργασία.
Πχ Πέρυσι η Τesla ανακοίνωσε ότι θα απολύσει 14-20 χιλιάδες εργαζόμενους (έχει 140 χιλιάδες) και ο Musk επικαλέστηκε ότι εφταιγε η διαφήμιση και το marketing, για την πτώση της ζήτησης. Δείτε όμως την πραγματικότητα : η Tesla παρέδωσε 386.810 ηλεκτρικά οχήματα τους πρώτους 3 μήνες του 2024, δηλαδή κατά 8,5% λιγότερα συγκριτικά με το αντίστοιχο διάστημα του 2023.
Σε όρους μαθηματικής λογικής : πέφτει ο τζίρος (άρα και η προσδοκία του κέρδους θα υποχωρήσει) κατά 8,5 %. Και ο «αλγόριθμος» περικοπών του Musk λειτουργεί όπως και με την αποστολή του στην κυβέρνηση Τραμπ : απολύουμε το διπλάσιο ποσοστό (άνω του 15%) από το προσωπικό.
Όπως έγραψαν πέρυσι οι χρηματιστηριακοί αναλυτές : «οι σαρωτικές απολύσεις, που ισοδυναμούν με μείωση της παραγωγικής δυναμικότητας της εταιρείας, μαρτυρούν ότι η μείωση των πωλήσεων οφείλεται σε αποδυνάμωση της ζήτησης και όχι της προσφοράς μοντέλων».
Το εμπόρευμα θα γίνει φθηνότερο – ανακοίνωσε τότε ο Musk – αλλά θα γίνουν και λιγότεροι οι εργαζόμενοι.
Και επειδή «μεσολαβεί» η ανάγκη για παραγωγική αφοσίωση ώστε να μην δημιουργηθεί πτώση της προσδοκίας για κέρδος, έρχεται σήμερα ο Musk να προειδοποιήσει όχι για νέες απολύσεις αλλά για επικράτηση των ρομπότ ( και φυσικά εννοεί στη εργασία περισσότερο από ότι στην καθημερινότητα μας).
Οι Musk των εκατοντάδων δις χάρτινου πλούτου χρησιμοποιούν μια ρητορικη πλήρως συντεταγμένη με το περίφημο mathiness (μαθηματική κατάχρηση και επιτήδευση) όπως έγραψε στην American Economic Review το 2015 o Paul Romer.
Η ελίτ της Silicon Valley και της Wall Street -με τα δυσθεώρητα ύψη των αποτιμήσεών τους συγκριτικά με το εργατικό δυναμικό απασχόλησης και το ύψος των μισθών που δίνουν- έχουν το δικό τους διανοητικό σχέδιο εμφύτευσης ενός και μόνο οικονομικού υποδείγματος στην αγορά : αυτό της ολοένα και φθηνότερης συνεχούς «ρομποτικής» παραγωγής αλλά και της μονίμως αυξανόμενης «ανθρώπινης» ζήτησης.
Αγνοούν εσκεμμένα και μυωπικά ότι όταν τα κέρδη και οι χρηματιστικές αποτιμήσεις εκτοξεύονται σε σχέση με τον μισθό και τα έσοδα των μικρομεσαίων, τα ρομπότ που θα παράγουν εμπόρευμα δεν θα είναι (ίσως) έτοιμα να το αγοράζουν κιόλας (αντί ημών των κοινών θνητών).
Και εμείς οι θνητοί άραγε ; Θα έχει μείνει απόθεμα αγοραστικής δύναμης και διαθέσιμο εισόδημα να ψωνίζουμε τα hi tech αγαθά ; Ή μήπως θα έχουμε χαθεί εντός της μέχρι τώρα εξοντωτικής υπερσυσσώρευσης όπου οσοι πρόλαβαν «δούλεψαν» και «μάζεψαν» πλούτο ;
Διότι το μείζον ερώτημα όταν με το καλό τα cyborgs androids εργάζονται για εμάς χωρίς εμάς, θα είναι κάπως μπερδεμένο : πως θα πληρώνονται όσοι δεν θα έχουν ούτε δουλειά ούτε απόθεμα ;
Μήπως θα τους αποσπάται ξανά και ξανά υπεραξία από όσους θα κατέχουν τα ρομπότ και από όσους μάζεψαν αποθέματα πλούτου ;
Ο κος Musk και η ομήγυρη του δεν μας λύνουν ποτε αυτή την απορία ( ούτε φυσικά και οι εκπρόσωποι τους στην εξουσία )….
