Από χθες επικρατεί μεγάλη αναταραχή, λόγω της πλεύσης του τουρκικού ερευνητικού σκάφους Oruc Reis, εντός των ορίων της ελληνικής υφαλοκρηπίδας με συνοδεία 5 (κατ’ άλλους 10) πολεμικών πλοίων.
Φυσικά οι Κολοκοτρώνηδες της σαιζλόνγκ και οι Καραϊσκάκηδες των πληκτρολογίων απαιτούν πόλεμο, ενώ η αξιωματική αντιπολίτευση ζητά, εμμέσως πλην σαφώς, από την κυβέρνηση, να το… εμβολίσει. Η ελάσσονα και τα υπόλοιπα κόμματα δεν φτάνουν τόσο μακριά, αλλά οι κορώνες ξεκούφαιναν.
Αυτές οι συμπεριφορές είναι εξαιρετικά επικίνδυνες για την Ελλάδα. Και μπορούν εύκολα να οδηγήσουν σε καταστάσεις ακραίες και σε προβλήματα που δεν μπορούν να διευθετηθούν, με ειρηνικές διαδικασίες ενηλίκων.
Οι αναταραχές σαν αυτή που έχει δημιουργηθεί με τα τουρκικά πλοία νοτιοανατολικά της Κρήτης και των Δωδεκανήσων, διέπονται από την Σύμβαση των Ηνωμένων Εθνών του Νόμου της Θάλασσας (United Nations Convention on the Law of the Sea – UNCLOS) του 1982. Τουλάχιστον όσον αφορά τις χώρες που την έχουν υπογράψει και, συχνά πυκνά, την επικαλούνται. Αυτές είναι 168, ανάμεσα τους και η Ελλάδα.
Η Τουρκία, αντιθέτως, δεν την έχει επικυρώσει και επικαλείται το “Διεθνές Δίκαιο” γενικά και αόριστα.
Το πρώτο σημείο που πολλοί έχουν αντιληφθεί λάθος στην τρέχουσα περίσταση και το οποίο την περιπλέκει χωρίς λόγο, αφορά τις αναφορές σε Αποκλειστική Οικονομική Ζώνη. Ακόμη και το ελληνικό Υπουργείο Εξωτερικών, σε μια από τις πρώτες επίσημες ανακοινώσεις του, προφανώς εκ παραδρομής, αναφέρθηκε σε πλου στην ελληνική ΑΟΖ. Πρόκειται για (σημαντικότατο) λάθος.
Στην περιοχή που πλέουν τα τουρκικά σκάφη δεν υπάρχει ΑΟΖ. Ούτε σε κάποια κοντινή απόσταση. Όντως, κοντά εκεί (κάποιες δεκάδες μίλια) βρίσκεται ένα κομμάτι που περιλαμβάνεται στην πρόσφατη συμφωνία με την Αίγυπτο, αλλά (δυστυχώς) η συγκεκριμένη συμφωνία δεν έχει κυρωθεί από καμία χώρα και δεν έχει πρωτοκολληθεί στον Οργανισμό Ηνωμένων Εθνών. Επομένως είναι νομικά ανίσχυρη προσωρινά, και δεν μπορεί γίνει επίκλησή της, προς το παρόν.
Αυτό που συμβαίνει πραγματικά είναι πως τα τουρκικά σκάφη πλέουν εντός των ορίων της ελληνικής υφαλοκρηπίδας. Η υφαλοκρηπίδα μιας χώρας υπολογίζεται και οριοθετείται με βάση τις προβλέψεις της UNCLOS και είναι “αυτόματο δικαίωμα της” (ab initio & ipso facto). Χρειάζεται όμως να ορισθεί σαφώς διά συντεταγμένων, ενέργεια την οποία η Ελλάδα δεν έχει υλοποιήσει. Παρ’ όλα αυτά, η υφαλοκρηπίδα της δεν παύει να “παράγει” κυριαρχικό δικαίωμα, οπότε υπάρχει ζήτημα. Το ερώτημα είναι, τι είδους ζήτημα!
Η απάντηση είναι: κανένα ουσιαστικό ή/και αξιόλογο, έως τώρα. Έχουμε μόνο μια (δυνατή και έντονη είναι αλήθεια) προσπάθεια για σπάσιμο νεύρων, της ελληνικής ηγεσίας!
Ας δούμε τις βασικές λεπτομέρειες: η έννοια και ο ορισμός της υφαλοκρηπίδας, αφορούν ΜΟΝΟ τον βυθό της θάλασσας. Τα ύδατα πάνω από τον βυθό, εκτός της αιγιαλίτιδας ζώνης (6-12 ν.μ., η αιτία του casus belli που εξακολουθεί να υφίσταται με την Τουρκία), είναι διεθνή ύδατα. Επαναλαμβάνω, υπεράνω της υφαλοκρηπίδας οποιασδήποτε χώρας, τα ύδατα θεωρούνται διεθνή.
Πράγμα που σημαίνει ότι μέσω αυτών, μπορεί να διέλθει όποιο σκάφος θέλει, χωρίς να ζητήσει άδεια από κάποια αρχή, οργανισμό κ.λπ. Ενημέρωση (εξ ου και οι διάφορες NAVTEX κ.ο.κ.) χρειάζεται για ειδικές καταστάσεις (πολεμικές ασκήσεις, θαλάσσιες έρευνες κ.ά.).
Παραβίαση της υφαλοκρηπίδας έχουμε όταν υπάρξει επαφή με τον βυθό. Φυσική επαφή. Με καλώδια σεισμολογικών ερευνών ή τρυπάνι εξόρυξης. Κάτι που δεν έχει συμβεί μέχρι τώρα, στο συγκεκριμένο περιστατικό. Οι πληροφορίες αναφέρουν μόνο καλώδια ηχοβολισμού (sonar), η χρήση των οποίων είναι απολύτως νόμιμη. Εάν δεν ήταν, π.χ. τα μεγάλα, σύγχρονα αλιευτικά (μηχανότρατες), τα οποία χρησιμοποιούν κατά κόρον sonar, δεν θα μπορούσαν να αλιεύουν σε διεθνή ύδατα. Κάτι που συμβαίνει καθημερινά, σε δεκάδες σημεία του πλανήτη, από δεκάδες χιλιάδες σκάφη.
Είναι προφανές ότι η κατάσταση είναι εξαιρετικά σοβαρή, αλλά και ότι η τουρκική ηγεσία προσπαθεί να εκνευρίσει, άγνωστο με ποιον τελικό στόχο. Αν ήθελε απλά να προκαλέσει επεισόδιο, θα είχαμε ήδη παραβίαση. Σε κάθε περίπτωση, όλα δείχνουν πως η ελληνική πλευρά διατηρεί την ψυχραιμία της και κινείται μέσα σε ορθολογικά πλαίσιά. Ευτυχώς, σε αντίθεση με τον κύριο Ερντογάν, δείχνει πως διαθέτει την αυτοπεποίθηση του δυνατού. Κάτι εξαιρετικά σημαντικό σε αυτής της μορφής τα “παιχνίδια”.
Έτσι έχουν τα πράγματα, μέχρι την ώρα που γράφεται το άρθρο και ας ελπίσουμε πως δεν θ’ αλλάξουν, προς το χειρότερο. Μια σύρραξη ανάμεσα σ’ Ελλάδα και Τουρκία θα μπορούσε να σημαίνει από ένταση διαρκείας έως και “κανονικό” πόλεμο στην περιοχή. Κανείς δεν κερδίζει, όταν δημιουργείται “μόνιμη” ένταση ή όταν υπάρχει πόλεμος και αιματοχυσία. Πολύ δε περισσότερο, όταν μιλάμε για χώρες που εξαρτούν μεγάλο μέρος της ευημερίας τους από τον τουρισμό…
Όσοι έχουν αμφιβολίες ή θέλουν να εμβαθύνουν στα θέματα αυτά ώστε να μην παρασύρονται από διάφορους πατριδοκάπηλους, προβοκάτορες συμφερόντων κ.λπ., μπορούν να διαβάσουν την Σύμβαση εδώ στα Αγγλικά και εδώ στα Ελληνικά.
