Tου Βενετσάνου Μαυρέα
Κατά το Λεξικό της Νέας Ελληνικής Γλώσσας του Γ. Μπαμπινιώτη, εκτός από το γνωστό σαρκοβόρο αιλουροειδές, η λέξη τίγρις σημαίνει μεταφορικά το ευκίνητο, δυναμικό και ορμητικό άτομο. Στο παιδικό μας ανάγνωσμα του Rudyard Kipling, ο αδύναμος Μόγλης βρίσκεται πάντοτε υπό την απειλή του τίγρη Σιρ Χαν αλλά προστατεύεται από την αγέλη των λύκων, από την αρκούδα Μπαλού, τον μαύρο πάνθηρα Μπαγκίρα και το πύθωνα Κάα.
Τα τελευταία χρόνια, στην αργκό εμφανίστηκε και η λέξη γατάκι, όχι για να περιγράψει το μικρό κατοικίδιο, αλλά μεταφορικά και χιουμοριστικά για το άτομο χαμηλής αξίας, το αδύναμο στο οποίο δεν πρέπει να δίνουμε ιδιαίτερη σημασία.
Θα χρησιμοποιήσω αυτές τις μεταφορικές σημασίες στη συζήτηση για την πανδημία από τον κορωνοϊό. Η μεγάλη ομάδα αυτών των ιών περιλαμβάνει τόσο τίγρεις, όσον αφορά στην νοσηρότητα και τη θνητότητα που μπορούν να προκαλέσουν στον άνθρωπο, όσο και γατάκια. Πολλά από τα τελευταία, πιθανόν να ήταν κάποτε τίγρεις αλλά με την πάροδο του χρόνου και μετά από εκατοντάδες ίσως μεταλλάξεις, μεταμορφώθηκαν σε «γατάκια». Υπάρχουν ενδείξεις πως ένας από τους γνωστούς κορωνοϊούς, ο OC43, που σήμερα προκαλεί ένα απλό κρυολόγημα, προκάλεσε το 1889-90 πανδημία με 1.500.000 θύματα. Την τελευταία 20ετία αντιμετωπίσαμε κορωνοϊούς-τίγρεις τρεις φορές: το 2003 την επιδημία SARS, το 2012 την επιδημία MERS και από το 2020 την SARS2 που προκάλεσε την σημερινή πανδημία Covid-19. Οι δύο πρώτοι ιοί εξαφανίστηκαν σχετικά γρήγορα, γιατί ήταν ιδιαίτερα θανατηφόροι και έδιναν σχετικά γρήγορα συμπτώματα, ενώ η μεταδοτικότητά τους ήταν σχετικά μικρότερη από τον τελευταίο. Και οι δυο έπεσαν θύματα της φονικότητας που τους χαρακτήριζε, αφού ο θάνατος και η απομόνωση των προσβληθέντων τους στέρησε το έδαφος για περαιτέρω εξάπλωση. Ο σημερινός όμως κορωνοϊός είναι πιο έξυπνος από τους προηγούμενους. Θανατώνει πολύ λιγότερους από όσους προσβάλει, περίπου 2-3%, κυρίως τους πιο ευπαθείς, ενώ σε πολλούς δεν προκαλεί καθόλου ή ελάχιστα συμπτώματα. Επιπλέον, στην προσπάθειά του να επεκταθεί και να επιβιώσει, μεταλλάσσεται πολύ γρήγορα, πράγμα που δημιουργεί ιδιαίτερα προβλήματα στον έλεγχο της πανδημίας. Μέχρι χθες, 9 Μαρτίου 2021, έχουν καταγραφεί 117.000.000 περιπτώσεις, με 2.600.000 νεκρούς. Η Ελλάδα καταγράφει 209.000 περιπτώσεις και 6.800 θύματα.
Τα μέτρα αντιμετώπισης είναι γνωστά και δοκιμασμένα από τις προηγούμενες πανδημίες. Μέτρα προφύλαξης, φαρμακευτική αγωγή για τους νοσούντες και εμβόλια. Σήμερα, έχουμε την τύχη να αναπτύξουμε ταχύτατα περισσότερα από ένα αποτελεσματικά εμβόλια και ελπίζουμε πως σε μερικούς μήνες, πριν το τέλος της χρονιάς θα επιτύχουμε τη λεγόμενη «ανοσία αγέλης» ώστε η νόσος να γίνει ενδημική με αραιές σποραδικές περιπτώσεις και λίγους θανάτους.
Το κύριο πρόβλημα από την πανδημία είναι οι μεγάλες αλλαγές που αναγκαστήκαμε να κάνουμε στη ζωή μας και οι συνέπειές της στην οικονομία, στην ψυχική υγεία του πληθυσμού και στην κοινωνία γενικότερα. Αλλαγές στις κοινωνικές σχέσεις, στην επικοινωνία μεταξύ μας και στην εμπιστοσύνη στους άλλους. Τα προβλήματα ψυχικής υγείας επιβαρύνουν πρώτα αυτούς που νόσησαν και κατάφεραν να διαφύγουν το θάνατο, τους συγγενείς των θυμάτων που δεν μπόρεσαν να αποχαιρετήσουν τους δικούς τους ανθρώπους που έφυγαν μόνοι στο κρεβάτι μιας ΜΕΘ, τους νέους ανθρώπους που είδαν τις δυνατότητές τους να εργαστούν και να δημιουργήσουν να μειώνονται δραματικά ή να αντιμετωπίζουν το φάσμα της ανεργίας, τους ηλικιωμένους και αυτούς που ανήκουν στις ευπαθείς ομάδες με τα «υποκείμενα νοσήματα», τα παιδιά και τους εφήβους που θα λάβουν ελλιπή εκπαίδευση και θα πρέπει να περιορίσουν τον φυσικό τους δυναμισμό και την κοινωνικότητά τους, αλλά και όλο τον πληθυσμό που ζει την καθημερινή του ζωή με φόβο για επικείμενη μόλυνση. Επιπλέον, οι οικονομικές συνέπειες επιβραδύνουν την προσπάθειά της χώρας να αναταχθεί από την προηγούμενη οικονομική κρίση και θα έχουν μακροχρόνιες συνέπειες που θα κάνουν χρόνια να υποχωρήσουν. Τέλος, η κούραση και η δυσπιστία πολλών συμπολιτών μας οδήγησε σε «θεωρίες συνομωσίας» για την προέλευση και σοβαρότητα της πανδημίας, αλλά και έλλειψη εμπιστοσύνης στους θεσμούς που διαχειρίζονται την κρίση.
Φαίνεται όμως, παρ’ όλο που βρισκόμαστε στην κορυφή του τρίτου κύματος της πανδημίας, πως τα όπλα που έχουμε, μέτρα προφύλαξης και εμβόλια, θα οδηγήσουν, όπως και σε άλλες προηγούμενες επιδημίες, στην ύφεση. Όπως και ο Μόγλης, έχουμε πλέον δυνατούς συμμάχους στη μάχη με τον τίγρη του Covid-19, με κύριο τα εμβόλια. Τους επόμενους μήνες, η πανδημία θα υποχωρήσει και θα γίνει ενδημική νόσος. Θα μας ακολουθεί όμως για αρκετά χρόνια, με τα μέτρα προφύλαξης και τα εμβόλια να είναι αναγκαία για μεγάλο διάστημα.
Θα γίνει κάποτε ο τίγρης του Covid-19 γατάκι, προκαλώντας μας μόνο ένα απλό κρυολόγημα; Πολύ πιθανό, αν και δεν ξέρουμε σε πόσα χρόνια θα γίνει αυτό και πόσες μεταλλάξεις θα χρειαστούν. Μέχρι τότε όμως, η ζωή μας θα προσαρμοστεί στις ανάγκες προφύλαξης από αυτόν.
*Ομότιμος Καθηγητής Ψυχιατρικής, Τμήμα Ιατρικής, Σχολή Επιστημών Υγείας Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων
