Η προοπτική μιας ήττας του Ματέο Ρέντσι στο δημοψήφισμα της Κυριακής, 4 Δεκεμβρίου, ανησυχεί τις αγορές. Φοβούνται ότι το λαϊκίστικο Κίνημα Πέντε Αστέρων θα αυξήσει σύντομα κατακόρυφα τα ποσοστά του. Το δημοψήφισμα έχει μετατραπεί σε θερμόμετρο εμπιστοσύνης της διεθνούς χρηματοπιστωτικής κοινότητας στην Ιταλία. Το spread ανέβηκε από 115 μονάδες που ήταν τον Αύγουστο του 2016 σε 180 μονάδες τις τελευταίες ημέρες. Σίγουρα η Ιταλία δεν βρίσκεται στις 574 μονάδες spread που ήταν τον Δεκέμβριο του 2011 όταν η κυβέρνηση Μπερλουσκόνι ζούσε ημέρες αγωνίας. Αλλά το μήνυμα που στέλνουν οι αγορές είναι σαφές: το συνταγματικό δημοψήφισμα της Κυριακής, 4 Δεκεμβρίου, το οποίο προτείνει να αναθεωρηθεί η Γερουσία και να απλοποιηθεί η νομοπαρασκευαστική διαδικασία, τις ανησυχεί. Εξάλλου, σπάνια είναι τα δημοψηφίσματα στα οποία οι ψηφοφόροι απαντούν στο ερώτημα που θέτουν, και η Ιταλία δεν βγαίνει από τον κανόνα. «Η ψήφος της 4ης Δεκεμβρίου δεν αφορά την συνταγματική αναθεώρηση, την οποία η πλειοψηφία των Ιταλών δεν έχει κατανοήσει. Η πραγματική ερώτηση που έχει γραφεί στα ψηφοδέλτια και στην οποία θα πρέπει να απαντήσουν με ένα «ναι» ή ένα «όχι» είναι η εξής: εμπιστεύεστε τον Ρέντσι ή τους αντιπάλους του;», γράφει χαρακτηριστικά η καθημερινή εφημερίδα La Stampa. Η πιθανότητα επικράτησης του «όχι» στο δημοψήφισμα προκαλεί πανικό στις αγορές: Ο Ματέο Ρέντσι έχει δηλώσει ότι θα παραιτηθεί από πρωθυπουργός της Ιταλίας αν χάσει το δημοψήφισμα και αν το «όχι» επικρατήσει. Επομένως η ψηφοφορία της Κυριακής έχει μετατραπεί σε ψήφο εμπιστοσύνης απέναντι στον επικεφαλής της κυβέρνησης.
Φαβορί ο Μπέπε Γκρίλο για τις προσεχείς εκλογές
Αν το «όχι» επικρατήσει, η ιταλική χερσόνησος θα μπει σε πολιτική αβεβαιότητα, την ίδια που γνώρισαν 67 κυβερνήσεις τα τελευταία 70 χρόνια…Και το χάος θα κάνει το Κίνημα Πέντε Αστέρων του Μπέπε Γκρίλο το φαβορί για τις προσεχείς βουλευτικές εκλογές. Και η πρώτη κίνηση του Μπέπε Γκρίλο θα είναι να κάνει δημοψήφισμα για το αν πρέπει ή όχι η Ιταλία να παραμείνει στην ευρωζώνη… Παρότι τα πράγματα δεν έχουν φθάσει ακόμη σε αυτό το σημείο, το δημοψήφισμα της 4ης Δεκεμβρίου αποτελεί τελικά ένα επικίνδυνο πολιτικό στοίχημα σε ένα οικονομικό πλαίσιο εξαιρετικά επιβαρυμένο. Αυτή τη στιγμή η ανάπτυξη στην Ιταλία βρίσκεται στο μισό της μέσης ανάπτυξης στην Ευρώπη. Η ανταγωνιστικότητα των ιταλικών επιχειρήσεων αυξήθηκε κατά 5% όταν στις ΗΠΑ αυξάνεται κατά 40%, στη Γαλλία και στη Μεγάλη Βρετανία κατά 30% και στην Ισπανία και στην Πορτογαλία κατά 15%. Επιπλέον, το 40% των υπόπτων ομολόγων και δανείων της ευρωζώνης βρίσκονται στις ιταλικές τράπεζες. Για τις δύο εφημερίδες-βίβλους του παγκόσμιου οικονομικού establishment, τους Financial Times και την Wall Street Journal, η θύελλα που απειλεί την ιταλική χερσόνησο κινδυνεύει να απλωθεί σε όλη την ευρωπαϊκή ήπειρο. «Στις 5 Δεκεμβρίου, το πρωί, η Ευρώπη κινδυνεύει να ξυπνήσει με τον κίνδυνο να αποδιοργανωθεί άμεσα», γράφουν οι Financial Times. Για την Wall Street Journal, «μια νίκη του «όχι» θα επηρεάσει το πολιτικό κλίμα για το 2017 (χρονιά εκλογών στη Γαλλία και στη Γερμανία) σε όλη την ευρωπαϊκή ήπειρο. Το ιταλικό δημοψήφισμα είναι πιο σημαντικό από το Brexit», έγραψε.
Σώστε τον στρατιώτη Ρέντσι
Οι μεγάλοι ηγέτες κάνουν, λοιπόν, ό,τι περνάει από το χέρι τους για να δώσουν τον Ρέντσι από αυτό το αδιέξοδο. Ο Μπαράκ Ομπάμα και η Ανγκελα Μέρκελ υποστήριξαν τη συνταγματική μεταρρύθμιση που σχεδιάζει ο ιταλός πρωθυπουργός. Η Κομισιόν έστειλε ήδη στην Ιταλία την έκθεσή της, για το κλίμα που θα υπάρχει μετά το δημοψήφισμα, και είναι μια έκθεση αυστηρή για τον ιταλικό προϋπολογισμό του 2017. Η κεντρική τράπεζα της Ιταλίας βγήκε από την θεσμική σιωπή της και δήλωσε ότι η συνταγματική μεταρρύθμιση είναι απαραίτητη, όπως προτείνει το δημοψήφισμα. Ακόμη και οι ιταλοί εργοδότες προειδοποίησαν ότι το ΑΕΠ της Ιταλίας θα πέσει κατά 1,7% αν κερδίσει το «όχι» στο δημοψήφισμα. Ωστόσο αυτές οι προσπάθεις κινδυνεύουν να καταλήξουν μπούμερανγκ. Ενώ ο Ματέο Ρέντσι είχε εκλεγεί πρωθυπουργός «για να διώξει την παλιά πολιτική», τώρα εμφανίζεται ως ο εκπρόσωπος των μεγάλων τραπεζών και των θεσμών της ελίτ. Δύσκολος τίτλος για να τον αντέξει, τώρα που φυσάει ο άνεμος του λαϊκισμού.
Τι λέει η συνταγματική μεταρρύθμιση
Η συνταγματική μεταρρύθμιση προβλέπει να μπει ένα τέλος στις ίσες δυνατότητες της βουλής και της Γερουσίας να αποφασίζουν. Στόχος του δημοψηφίσματος είναι να περιοριστούν οι εξουσίες της Γερουσίας, η οποία δεν θα μπορεί στο εξής να ρίξει την κυβέρνηση (μπαίνει, δηλαδή, τέλος στην πρόταση μομφής) και θα περιοριστεί ο αριθμός των Γερουσιαστών (προτείνεται να εκλέγονται 100 και όχι 315 που είναι σήμερα). Σύμφωνα με την μεταρρύθμιση αυτοί οι Γερουσιαστές δεν θα εκλέγονται πλέον σε απευθείας εκλογές αλλά από τοπικά συμβούλια. Και το χειρότερο: οι Γερουσιαστές δεν θα πληρώνονται πλέον, και αυτό σημαίνει ότι το κράτος θα εξοικονομεί 500 εκατομμύρια ευρώ το χρόνο.
Η μεταρρύθμιση είναι πολύπλοκη. «Μόνο το 9% των Ιταλών λένε ότι γνωρίζουν τι προτείνει το δημοψήφισμα», δήλωσε ο Nando Pagnoncelli, πρόεδρος της Ipsos Italy. Η εκλογή της Κυριακής παρουσιάζεται, λοιπόν, σαν ένα επικίνδυνο στοίχημα για τον Ματέο Ρέντσι, ο οποίος παίζει το πολιτικό του μέλλον. Γιατί οι ψηφοφόροι δεν θα μιλήσουν μόνο για τη μεταρρύθμιση αλλά και για τον πρωθυπουργό. Στην Ιταλία, το δημοψήφισμα «είναι ένα είδος τιμωρίας απέναντι στους πολιτικούς, απέναντι στην κυβέρνηση, είναι μια ευκαιρία για να πουν «ως εδώ!»» δηλώνει ο αναλυτής Oscar Mazzoleni του πανεπιστημίου της Λωζάνης.
Τι θα κάνει ο Ρέντσι, θα παραιτηθεί πραγματικά;
Το πρώτο διάστημα είχε δηλώσει ότι θα παραιτηθεί από πρωθυπουργός αν κερδίσει το «όχι». Αλλά μετά την ήττα του κόμματός του (PD, Δημοκρατικό κόμμα, κεντρο-αριστερά) στις δημοτικές εκλογές του Ιουνίου 2016, ο Ιταλός πρωθυπουργός έκανε πίσω, αφού «μυρίστηκε» τον κίνδυνο: «Εχω συνείδηση ότι δεν είμαι ο πιο συμπαθητικός άνθρωπος στον κόσμο, απλά εύχομαι οι πολίτες να γνωρίζουν γιατί ψηφίζουν, δεν ψηφίζουν για το άτομό μου», δήλωσε ο Ρέντσι στο δημόσιο κανάλι.
