Του Αντώνη Βενέτη
Με αφορμή την επιστολή του Γ. Κωστούλα στην «Κ » της 7-12-2024 για ένα περιστατικό της εμφύλιας διαμάχης, των ετών 1946 – 1949, θα ήθελα να προσθέσω κι εγώ το παρακάτω περιγραφόμενο περιστατικό.
Ξεφυλλίζοντας, λοιπόν, στην Εθνική Βιβλιοθήκη το ανά δεκαήμερο εκδιδόμενο περιοδικό «ΡΑΔΑΜΑΝΘΥΣ» βρήκα στο τεύχος αυτού της 10.5.1921 την υποσημείωση: «Δίδαν Ουρ. Παναγ. Φώκαιαν Αναμένομεν».
Νομίζω ότι αποκωδικοποίησα το πλήρες όνομα και επώνυμο αυτής, πρέπει να είναι η Ουρανία Παναγιωτοπούλου Σμυρνιά δασκάλα, στις Φώκιες της Μ. Ασίας.
Με αφορμή την υποσημείωση αυτή θα ήθελα ν’ αναφερθώ στη δραματική ιστορία της Σμυρνιάς δασκάλας, η τύχη της οποίας συνδέεται με τις μεγαλύτερες συμφορές που έπληξαν τον ελληνισμό τον περασμένο αιώνα. Τη Μικρασιατική καταστροφή και την εμφύλια διαμάχη της δεκαετίας του 1940.
Γεννήθηκε στη Σμύρνη το 1901. Το 1917 πήρε το πτυχίο της δασκάλας από το Κεντρικό Παρθεναγωγείο της Ορθόδοξης Κοινότητος της Σμύρνης και δίδαξε, ως Ελληνίδα δασκάλα, στις Φώκιες της Μ. Ασίας.
Στα χρόνια της εξόρμησης του ελληνισμού στην άλλη πλευρά του Αιγαίου, η νεαρή δασκάλα βρίσκεται παράλληλα ως εθελόντρια νοσοκόμα στο πλευρό του Έλληνα στρατιώτη.
Επέζησε της κατακαιόμενης Σμύρνης τον Αύγουστο του 1922, από τους Τούρκους Τσέτες, οι οποίοι εκτέλεσαν τον πατέρα της και τον μικρότερο αδελφό της. Στην Ελλάδα παντρεύτηκε τον χημικό Γιάννη Ηλιόπουλο, από την ορεινή Δωρίδα και από το 1930 υπηρετεί στο Διτάξιο δημοτικό σχολείο Κροκυλίου, στα Βαρδούσια.
Στις 6.9.1947 η τραγική Σμυρνιά δασκάλα, χήρα πια, εκτελειται – και χρησιμοποιώ εν προκειμένω την πιο ήπια έκφραση – από τους Έλληνες αντάρτες του Δ.Σ.Ε. «ως αντιδραστική».
Επικεφαλής των ανταρτών ο καπετάν Γιώτης (Χαρ. Φλωράκης).
Είχε προηγηθεί η εκτέλεση της μόλις 17χρονης κόρης της Όλγας. Την ίδια ημέρα το ίδιο μαρτυρικό τέλος είχε και η 20χρονη Βασιλική Καφρίτσα, γιατί ένας εξάδελφός της είχε καταταγεί στην Χωροφυλακή. Ο μόνος επιζών της οικογένειάς της ήταν ο 12χρονος γιος της Γιάννης Ηλιόπουλος, μετέπειτα δάσκαλος, κατοικών στα Κούκουρα Ευπαλίου, ο οποίος εξέδωσε το βιβλίο: «Ουρανία η ζωή και η προσφορά μιας Ελληνίδας δασκάλας», αφιερωμένο στην τραγική ιστορία της μητέρας του. Και έπραξε ορθώς, γιατί όπως θα έλεγε ο Γερμανοεβραίος στοχαστής Βάλτερ Μπένγιαμιν, «τίποτε απ’ ό,τι έχει συμβεί δεν πρέπει να χαθεί για την Ιστορία».
