Του Ηλία Καραβόλια
«Όταν κοιμάσαι άλλος γράφει ιστορία» λέει ο στίχος (για την ακρίβεια δεν κοιμόμαστε αλλά είμαστε σε περιορισμούς κίνησης/αντίδρασης και παύσης της μαζικής διαμαρτυρίας).Η εργασία αλλάζει βίαια μέσα στην πανδημία. Με πρόσχημα την επιδοτούμενη αεργία «καταργείται» η απασχόληση και εγκαινιάζεται η «απασχολησιμότητα». Και φυσικά πίσω από αυτή την μετάλλαξη καταργείται ο κατώτατος μισθός, η αξιοπρεπής αμοιβή της παραγωγής.
Ξεχάστε 8ωρα, υπερωρίες, ρήτρες συλλογικών συμβάσεων. Πάμε σχεδόν για zero-hour contracts τύπου Uber ( θα πληρώνεσαι μόνο για τον χρόνο που σε καλεί η εταιρεία να δουλέψεις) και για ατομικές συμφωνίες μεταξύ υπαλλήλου-αφεντικού. Τα υποκείμενα γίνονται έτσι αυτό που ονειρεύονται ως απόδραση από την μισθωτή σκλαβιά : «ελεύθεροι» επαγγελματίες, επιχειρηματίες του εαυτού, μικρές Εγώ Α.Ε.
Εν ονόματι της ευελιξίας, της «προσαρμογής» στην νέα κανονικότητα, του ψηφιακού μετασχηματισμού και της 4ης βιομηχανικής επανάστασης, με τους τεχνολογικούς εργάτες του κλικ από τον καναπέ, αναδιαρθρώνονται οι οικονομικές σχέσεις (αλλά και οι κοινωνικές).
Πολλές κυβερνήσεις το έκαναν ήδη κάποιες το σχεδιάζουν : παράκαμψη των συλλογικών συμβάσεων και των συνδικάτων/σωματείων, διευθέτηση του χρόνου εργασίας 10 ωρών ημερησίως με ατομική σύμβαση εργαζόμενου-εργοδότη όπου θα ενσωματώνεται η αύξηση απλήρωτων υπερωριών. Το αντάλλαγμα είναι μια «παραχώρηση» : αυτά θα ισχύουν 6 ή 8 μήνες και στη συνέχεια μειωμένη απασχόληση με ρεπό και περισσότερες ημέρες ανάπαυσης.
Σιγά το νέο, σιγά την αλλαγή θα πουν οι περισσότεροι. Αυτά ήδη συμβαίνουν παντού στον κόσμο. Αυτό ακριβώς πάθαμε : συνηθίσαμε στην ευελιξία με τις ώρες παραγωγής και έτσι ξεχάσαμε το σημαίνον, την πτώση της αμοιβής της εργασίας, την μείωση του αληθινού μισθού. Γιατί όποτε το κράτος ως βραχίονας του κεφαλαίου ρυθμίζει τον χρόνο, απορρυθμίζει τον μισθό. Όποτε επικαλείται ευελιξία, στην ουσία αφορά την υποτίμηση της αμοιβής.
Η πανδημία είναι το τέλειο άλλοθι να συμπιεστεί η εργασιακή αμοιβή και να αυξηθούν τα συμπιεσμένα περιθώρια κέρδους με επενδύσεις σε τομείς που περιέχουν οικονομίες κλίμακος και έξυπνα κόστη παραγωγής (πίσω από τις smart cities κρύβεται το smart money).
Είναι η ιδανική αφορμή να νιώσει ο εργαζόμενος ότι αφού περιορίστηκε ο παραγωγικός χρόνος, αφού περιορίστηκε η κατανάλωση, άρα πρέπει και να περιοριστούν οι επιθυμίες του, ίσως και οι ανάγκες του. Να μάθει να ζει με λιγότερα ώστε να δουλέψουν περισσότεροι.
Αλλά αυτό που δεν «εξηγείται» είναι πως ακριβώς θα γίνει αυτό. Ποιο ακριβώς μηχανικό αυτόματο θα ωθήσει το κεφάλαιο να προσλάβει έστω και έναν επιπλέον εργαζόμενο επειδή πληρώνει ευέλικτα (δηλαδή λιγότερα) έναν ήδη εργαζόμενο (αν δεν τον έχει απολύσει εν τω μεταξύ).
Ποιες δήθεν αυξημένες ανάγκες παραγωγής θα προκαλέσουν ζήτηση εργασίας όταν έχει πέσει κατακόρυφα η δυνητική καταναλωτική ζήτηση, με την μειωμένη αγοραστική δύναμη των εργαζομένων (αφού υποχωρούν τραγικά οι μισθοί).
Το σπιράλ που δεν θέλει να δει καμία εξουσία και καμία ελιτ στο σύστημα είναι το σπιράλ του αυτοεγκλωβισμού του κεφαλαίου στις κρίσεις υπερσυσσωρευσης όταν συμπιέζει τους μισθούς, και τα εισοδήματα των αυτοαπασχολούμενων, επειδή αναδύεται η πτωτική τάση του ποσοστού κέρδους.
Το κεφάλαιο μέσα στην πανδημία βρίσκεται σε τροχιά μετωπικής σύγκρουσης με την υπερτεχνολογική ανάπτυξη και τους αυτοματισμούς παραγωγής που κάνουν την ζωή φαινομενικά ευκολότερη αλλά την εργασία φθηνότερη. Και η φθηνότερη εργασία σημαίνει τελικά δυσκολότερη ζωή…
