Του Ηλία Καραβόλια
«Η Μικροοικονομία έχει να κάνει με λεφτά που δεν έχεις εσύ, ενώ η Μακροοικονομία έχει να κάνει με λεφτά που δεν έχει η κυβέρνηση» διάβασα απο έναν αμερικανό συγγραφέα. (O’Rourke). Η αλήθεια είναι ότι η πανδημία σχεδόν ακύρωσε το σκεπτικό του. Βρέθηκαν λεφτά από το πουθενά και έμειναν σχετικά όρθιες οι οικονομίες. Αλλά τι γίνεται με τις κοινωνίες; Ποσό «επιδοτήθηκε» η κοινωνική συνοχή και ο συλλογικός δεσμός; Ποσό εντυπώθηκαν στο συλλογικό ασυνείδητο;
Να γίνω συγκεκριμένος. Οι γνωστές πένες και φωνές στις συστημικές στήλες μιλάνε για αλλαγή, επιτάχυνση, μετασχηματισμό. Χρησιμοποιούν ηχηρά σημαίνοντα για να φτιαχτεί κλίμα αισιοδοξίας, δηλαδή για να γίνουν επενδύσεις. Καλά κάνουν. Αλλά δεν μας εξηγούν τι θα συμβεί αν δεν γίνουν επενδύσεις. Αν δεν επικρατήσει ο δήθεν κανόνας του καπιταλισμού(« το κεφάλαιο πάντα ψάχνει αποδόσεις»).
Οι συστημικοί αναλυτές – και σκοπίμως τους αποκαλώ έτσι- δεν παραθέτουν ένα δεδομένο που σχετίζεται με αυτό το δήθεν αξίωμα περί αναζήτησης αποδόσεων : γιατί επι τρία χρόνια πριν την πανδημία, οπότε και έγιναν μηδενικά τα επιτόκια, δεν είχαμε δυναμική αύξηση επενδύσεων διεθνώς ; Γιατί το χρήμα δεν βγήκε από τους μεγάλους off shore τραπεζικούς λογαριασμούς να προσλάβει περισσότερους ανθρώπους ;
Μην ψάχνετε την απάντηση. Το χρήμα δεν διατάσσεται. Διατάζει μόνο. Ακόμα και με αρνητικό επιτόκιο, το χρήμα μαζεύτηκε από λίγους και κρύφτηκε. Στην ουσία, οταν υπερ συσσωρευτεί δεν νοιάζεται για αποδόσεις. Μόνο για ασφάλεια ψάχνει και κρυψώνες.
Αυτό που μας μοιράστηκε στην πανδημία είναι χρήμα-χρέος. Αυτό όμως που μας υπόσχονται τώρα, σε όλη την Ευρώπη, είναι χρήμα θυσίας και προτεσταντικής ηθικής συμμόρφωσης: «να κάνετε μεταρρυθμίσεις για να το πάρετε». Και μεταρρυθμίσεις σημαίνει προσαρμογή, δηλαδή περικοπές και λιτότητα. Αλλά σχεδόν πάντα αυτα τα δις των περιώνυμων ταμείων ανάκαμψης δεν βελτιώνουν το εισόδημα του μικρομεσαίου : προτεραιότητα έχουν και θα έχουν οι μεγάλοι όμιλοι. «Να τρέξουν πρώτα τα μεγάλα σχέδια γιατι μόνο έτσι θα προσληφθεί κόσμος». Ωραίο δεν ακούγεται ;
Η πραγματικότητα είναι ότι καποιες οικονομίες δεν τρέξανε επι δεκαετίες επειδή υπήρξαν μεγάλα ιδιωτικά projects και υψηλοί μισθοί.Τρέχανε δυστυχώς με μια δομική ανισορροπία μεταξύ υπερχρέωσης( δημόσιας αλλά και ιδιωτικής λογω ανορθολογικών τραπεζικών πιστώσεων του μικρομεσαίου επιχειρείν). Η Ελλάδα είναι τέτοιο παράδειγμα και γι αυτό αυτοί που έφθασαν σήμερα να έχουν άδεια μαγαζιά σχεδόν ξεπερνούν αυτούς που είναι πελάτες στα μαγαζιά! Όσο δεν καινοτομούμε και ανοίγουμε καφετέριες και εστιατόρια, τόσο θα μαραζώνουμε με χαμηλά εισοδήματα και ανασφάλεια, όσο και αν πέσουν οι φόροι. Αλλά καινοτομία δεν σημαίνει πάντα μεγάλα σχέδια. Η μικρή ιδέα είναι που χρειάζεται ρευστότητα για να κινήσει την οικονομική μηχανή.
Ίσως να δούμε μια μέρα ουρανοξύστες στο Ελληνικό, αλλά δεν ξέρω πως θα καταντήσουν οι δυτικές συνοικίες στην Αττική. Ισως σε κάθε πόλη να βλέπουμε εμπορικά κέντρα να πουλάνε ακριβές φίρμες, αλλά δεν ξέρω αν μπορούν να τις αγοράζουν οι μικρομαγαζάτορες που θα κλείσουν και οι εργαζόμενοι που θα δουλεύουν για λίγα ευρώ.
Λόγω του κορονοιού, ξεχάσαμε τι σημαίνει ουσιαστική «αλλαγή» νοοτροπίας. Και με τις διαφημίσεις για πράσινη ενέργεια, ηλεκτρικά αυτοκίνητα και 5G, αυτά που παράγουν άλλοι δηλαδή, κάνουμε πως δεν βλέπουμε την αλλαγή που πρέπει να γίνει : να ανακοπεί η αύξηση των ανισοτήτων στις ευκαιρίες, ειδικά στους νέους.
Η αλλαγή της δομής σε οικονομίες σαν την δική μας θα είναι δύσκολη. Και αυτο διοτι οι χαμηλοί μισθοί είναι μπροστά μας. Θα είναι μια πραγματικότητα, μια δήθεν ανελαστική επιβαλλόμενη αναγκαιότητα για να μειωθεί η ανεργία, ακόμα και αν γίνουν μεγάλα ιδιωτικά έργα.
Εξακολουθούν οι τεχνοκράτες στις Βρυξέλλες (των τραπεζών και των βιομηχανιών) να θεωρούν ότι το κέρδος κινεί την οικονομία και όχι ο μισθός. Να θεωρούν ότι οι πιστώσεις πρέπει να πάνε στις κερδοφορίες των μεγάλων ομίλων και όχι στην μικρομεσαία επιχειρηματικότητα.
Γιατί μπορεί να έχουν φτιαχτεί δεκάδες δεξαμενές πιστώσεων σε όλη την ΕΕ για τους μικρούς αλλά πρόκειται για μια υπερδομή ημιλειτουργικότητας. Αυτή φταίει που οι περισσότεροι ελεύθεροι επαγγελματίες στήνονται μπροστά στις οθόνες νομίζοντας ότι κάτι θα βρέξει και γι αυτούς.
Αυτη η υπερδομή της αέναης δυνητικής επιδότησης, που πάντα αποκλείει τους πολλούς και καταλήγει στους λίγους, μειώνει την παραγωγικότητα και ταυτόχρονα είναι η αρχιτεκτονική των ανισοτήτων. Και οι μηχανικοί της μάλλον θα δικαιώσουν μια μέρα την ρήση του Καναδού συγγραφέα Peter για ολους εμάς τους δήθεν ειδικούς : « Οι οικονομολόγοι είναι εκείνοι οι ειδικοί που θα ξέρουν αύριο γιατί τα πράγματα που πρόβλεψαν χθες δεν συνέβησαν σήμερα»
