Του Κώστα Χριστίδη*
Εδώ και αρκετά χρόνια αισθάνομαι την ανάγκη να καταθέσω γραπτώς την άποψή μου για την πιο εντυπωσιακή, όπως πιστεύω, πολιτική προσωπικότητα στην Ελλάδα της Μεταπολίτευσης. Ο Στέφανος Μάνος, μετά από σπουδές στο Πολυτεχνείο της Ζυρίχης και στο Harvard Business School, ξεκίνησε μία πολλά υποσχόμενη σταδιοδρομία στη βιομηχανία, την οποία εγκατέλειψε το 1977 για να ασχοληθεί με την πολιτική. Θυμάμαι ότι το έτος εκείνο, στις μεστές περιεχομένου προεκλογικές ομιλίες του, έθετε το ερώτημα “γιατί πολιτεύομαι”. Η απάντηση που ο ίδιος έδινε ήταν “για να συμβάλει ώστε να αλλάξει η Ελλάδα”.
Στα χρόνια που έκτοτε μεσολάβησαν, πολλά πράγματα άλλαξαν όντως στην Ελλάδα, αρκετά προς το καλύτερο, πολλά άλλα προς το χειρότερο. Βέβαιο είναι ότι η χώρα θα μπορούσε να έχει επιτύχει πολλά περισσότερα. Βέβαιο, επίσης, είναι το ότι μεγάλο μέρος όσων άλλαξαν προς το καλύτερο οφείλεται στις γόνιμες ιδέες, στην αποφασιστικότητα και στην επιμονή του Στέφανου Μάνου. Ως υφυπουργός Δημοσίων Έργων και ακολούθως ως υπουργός Χωροταξίας και Περιβάλλοντος (την σύσταση του οποίου εισηγήθηκε στον Κωνσταντίνο Καραμανλή), ως υπουργός Βιομηχανίας στην κυβέρνηση Γ. Ράλλη και, αργότερα, ως υπουργός Οικονομίας και Οικονομικών στην κυβέρνηση Κωνσταντίνου Μητσοτάκη, παντού άφησε θετικό, ανεξίτηλο αποτύπωμα. Οι πολεοδομικές ρυθμίσεις (πολλές από τις οποίες, όπως η υποχρέωση δημιουργίας γκαράζ στις νέες πολυκατοικίες, συνάντησαν μεγάλη αντίδραση από οργανωμένα συμφέροντα της εποχής), η αναμόρφωση της Πλάκας, η δημιουργία πεζόδρομων, ο αντικαπνιστικός αγώνας, οι ιδιωτικοποιήσεις (όπως της ΑΓΕΤ), τα μεγάλα αυτοχρηματοδοτούμενα έργα (αεροδρόμιο Σπάτων, γέφυρα Ρίου – Αντιρρίου, Αττική οδός), η αξιοποίηση ιδιωτικών κεφαλαίων στον χώρο της κινητής τηλεφωνίας, η ασφαλιστική μεταρρύθμιση έτους 1992, η απελευθέρωση τιμών και ωραρίων και πολλά άλλα, ξεκίνησαν, ολοκληρώθηκαν ή συνεχίσθηκαν χάρη στην ευρηματικότητα και στην στοχοπροσήλωση του Στέφανου Μάνου.
Ο άνθρωπος αυτός ήταν και παραμένει “απροσάρμοστος”. Όταν η Νέα Δημοκρατία τον διέγραψε το 1997, προχώρησε στην ίδρυση του κόμματος “Οι Φιλελεύθεροι” (1999) και, μετά δεκαετία, του κόμματος “Δράση” (2009). Τα δύο αυτά εγχειρήματα δεν έτυχαν επαρκούς πολιτικής επιδοκιμασίας, ίσως γιατί ο Μάνος μιλούσε πάντοτε την γλώσσα της αλήθειας και του ορθολογισμού, χωρίς ωραιοποιήσεις και χωρίς φόβο του περιβόητου πολιτικού κόστους. Πάντως, τα προγράμματα αμφοτέρων των κομμάτων αυτών περιείχαν εξαιρετικές προτάσεις, οι οποίες εάν είχαν εφαρμοσθεί, θα είχαν εγκαίρως επιλύσει πολλά από τα προβλήματα που αντιμετώπισε – και εξακολουθεί να αντιμετωπίζει – ο τόπος με πολλαπλάσιο οικονομικό, κοινωνικό αλλά και πολιτικό κόστος.
Κατά τη διάρκεια των τελευταίων ετών και μέχρι σήμερα ο Στέφανος Μάνος συνεχίζει να αποτελεί εκπληκτική μηχανή παραγωγής πρωτότυπων και ορθολογικών, όπως πάντοτε, λύσεων. Μεταξύ αυτών, αναφέρω ενδεικτικά: “Ένα Καινοτόμο Σύνταγμα για την Ελλάδα” (με συνεργασία εκλεκτών επιστημόνων, μεταξύ των οποίων και ο σημερινός υπουργός Επικρατείας Γιώργος Γεραπετρίτης), προώθηση ιδιωτικοποιήσεων, μείωση κόστους ενέργειας, σμίκρυνση του κράτους, ασφαλιστική και εκπαιδευτική μεταρρύθμιση κ.α. Ειλικρινά, ο τόπος δεν διαθέτει την πολυτέλεια να περιβάλει με αδιαφορία τις προτάσεις αυτές. Μία εναλλακτική ιδέα (αμιγώς δική μου) θα ήταν να αναθέσει η κυβέρνηση στον Σ.Μ. την ευθύνη αναδιοργάνωσης (σε επίπεδο προτάσεων, χρονοδιαγραμμάτων κ.λπ.) ενός τομέα, π.χ. της δικαιοσύνης. Το όφελος από μία τέτοια ανάθεση – εφόσον και οι δύο πλευρές την αποδέχονταν – θα ήταν τεράστιο.
Νομικός – Οικονομολόγος *
