Του Γιώργου Μαργαρίτη*
Το 1950 το Αφγανιστάν ήταν μια χώρα αραιοκατοικημένη και φτωχή, με πληθυσμό αντίστοιχο με τον πληθυσμό της Ελλάδας την ίδια εκείνη εποχή: 7.700.000 κάτοικοι. Δεν έκανε τότε εξαγωγές ανθρώπων. Το 2001, όταν ξεκίνησε η μακρόχρονη εισβολή των ΗΠΑ, του ΝΑΤΟ και της Δύσης στη χώρα, ο πληθυσμός της ήταν ήδη 21.600.000. Είκοσι χρόνια αργότερα, το 2021, ο πληθυσμός της χώρας αγγίζει τα 40.000.000 αυξανόμενος σχεδόν κατά 1.000.000 κατοίκους σε κάθε χρόνο πολέμου. Το 42% του πληθυσμού έχει σήμερα ηλικία μικρότερη των 14 χρόνων! Στο πολεμικό μεσοδιάστημα, η χώρα αποτέλεσε έναν από τους μεγαλύτερους εξαγωγείς ανθρώπων, με πολλούς από αυτούς να παίρνουν επίσης τον δρόμο της Ευρώπης. Μερικά εκατομμύρια Αφγανοί βρίσκονται σήμερα στο Πακιστάν, στο Ιράν, στα κράτη του Περσικού Κόλπου, στην Τουρκία. Πολλοί από αυτούς είναι έτοιμοι να κατευθυνθούν δυτικά, εάν μάλιστα δεχθούν πιέσεις εξαιτίας νέων αφίξεων από τη γενέθλια χώρα.
Η οικονομική δραστηριότητα των προηγούμενων χρόνων χρωστούσε πολλά στην εμφανή ή αφανή λειτουργία αυτού του πολυσύνθετου φαινομένου που ονομάζουμε «οικονομία πολέμου». Ο πόλεμος, πέρα από τον πόνο και την καταστροφή, είναι ένα οικονομικό φαινόμενο με χαρακτηριστικά «εικονομαχίας» – με την έννοια ότι απελευθερώνει αποθησαυρισμένο χρήμα και ρευστοποιεί κάθε μορφής κεφάλαιο. Η λειτουργία αυτή επιταχύνεται όταν τροφοδοτείται και από ξέφρενη εξωτερική χρηματοδότηση: 1 τρισ. δολάρια από τις ΗΠΑ και ίσως άλλα τόσα από Ευρωπαίους, οργανισμούς, οργανώσεις και «ανθρωπιστικά» παρόμοια. Πενήντα δισ. δολάρια τον χρόνο για 20 χρόνια: καθόλου άσχημα.
Οι ΗΠΑ και η Δύση βυθισμένοι στον γνωστό θρησκειότροπο αγνωστικισμό τους θεώρησαν ότι με τέτοιου ύψους χρηματοδότηση θα δημιουργήσουν μια ισχυρή άρχουσα τάξη, ικανή να δημιουργήσει κράτος ώστε να αποτελέσει η χώρα ασφαλές εφαλτήριο για τον μουσουλμανικό κόσμο και για την Κεντρική Ασία. Εκείνο που πέτυχαν ήταν ακριβώς το αντίθετο: οι χρηματοδοτήσεις τους εξέθρεψαν μια τερατώδη διαφθορά υπονομεύοντας κάθε ιδέα περί ισχυρής «εθνικής» εξουσίας, κράτους και στρατού. Δημιούργησαν επίσης αβυσσαλέες ταξικές διαφορές ανάμεσα σε «επωφελούμενους» και μη. Βρισκόμαστε μπροστά στο κλειδί κατανόησης όλων των ηχηρών αποτυχιών του τρέχοντος δυτικού κόσμου.
Αυτό το δυτικό ονειρικό σχήμα διέλυσε η επικράτηση των Ταλιμπάν. Το ζήτημα είναι εάν υπάρχει κάτι άλλο να το αντικαταστήσει. Μάλλον όχι. Είναι αμφίβολο εάν η εφαρμογή του ισλαμικού νόμου αποτελεί εφαλτήριο για την όποια οικονομική ανάπτυξη, καπιταλιστική ή προκαπιταλιστική. Η δεύτερη εξάλλου δεν θα μπορούσε να στηρίξει σε καμία περίπτωση αστικό πληθυσμό των 10.000.000 με αιχμή του την Καμπούλ των 4.500.000 κατοίκων. Δεν είναι επίσης οι τουρκικές ή οι κινεζικές επενδύσεις που μπορούν να αλλάξουν το σκηνικό. Ως εκ τούτου το νέο καθεστώς θα βρεθεί αντιμέτωπο με δυσεπίλυτα προβλήματα, Εκρηκτική δημογραφική δυναμική δε, συν δυσεπίλυτα προβλήματα, σημαίνουν αποσταθεροποίηση. Δεδομένου δε ότι αυτή θα συμβεί σε μια παραδοσιακά ασταθή περιοχή, δεν έχουμε παρά να περιμένουμε την επερχόμενη δίνη. Με ψυχραιμία: η Ελλάδα έχει αξιόπιστους και ισχυρούς εταίρους και συμμάχους οι οποίοι σίγουρα θα τη βοηθήσουν στα δύσκολα… Λέτε;
*καθηγητής Σύγχρονης Ιστορίας στο Τμήμα Πολιτικών Επιστημών του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης
