Του Ηλία Καραβόλια
«Το γεγονός ότι τα ολιγοπώλια μπορούν να βαφτίζουν τους εαυτούς τους ως αγορές – ενώ ταυτόχρονα δεν χρειάζεται να αναφέρονται σε καμία συγκεκριμένη – τους δίνει ακριβώς αυτή την αφηρημένη εξουσία. Αλλά όταν λέμε ότι «οι αγορές είναι νευρικές» σημαίνει ότι μια ντουζίνα κερδοσκόπων είναι τελικά δυσαρεστημένοι»
(Dowbor)
Τα μεγάλα παγκόσμια ολιγοπώλια των φαρμάκων, των όπλων, των τροφίμων, της τεχνολογίας, της ενέργειας, βαφτίστηκαν εδώ και πάρα πολλές δεκαετίες (μέσω κυρίως των χρηματιστηρίων και όχι των παραγωγικών τομέων της οικονομία ) ως «αγορές».
Άραγε συνειδητοποιούμε ότι η συστημική αυτή ονοματοδοσία προάγει την ψευδαίσθηση της ελευθερίας στον ανταγωνισμό και την δήθεν καθολική διάχυση του οφέλους από τον παραγόμενο πλούτο ;
Σήμερα, εν μέσω δυο μεγάλων πολέμων οι πολύ υψηλές τιμές στα χρηματιστήρια προεξοφλούν κάτι σαν «μόνιμα υπερκέρδη» ενώ δεν είναι παρά η συμβολική αναπαράσταση πλασματικού κεφαλαίου που περιμένει πωλήσεις (φυσικά δεν το βαφτίζουμε έτσι στα βιβλία).
Οι πωλήσεις όμως προϋποθέτουν ζήτηση και η ζήτηση προϋποθέτει βιώσιμη αγοραστική δύναμη : όχι υπερχρεωμένα νοικοκυριά και κράτη.
Αλλά ας δούμε πρώτα τι είδους ακριβώς «υποκείμενο» είναι τελικά οι αγορές. Πόσο σχετίζονται με το άθροισμα των ατομικών συμπεριφορών όλων των δρώντων εντός τους.
Και πως αυτό συνδέεται με τις συστημικές δυνάμεις που διαμορφώνουν το ανθρώπινο παραγωγικό κεφάλαιο αλλά και την ίδια την υποκειμενικότητα ταυτόχρονα.
Διαφέρει άραγε (εννοιολογικά και κυριολεκτικά ) μια υπερχρεωμένη οικονομία, με ένα πχ ελλειματικό κράτος και με υπερδανεισμένες επιχειρήσεις, από το κοινό υπερχρεωμένο υποκείμενο ;
Το βιοεξουσιαστικό σύμπλεγμα παράγει ενδοψυχικές συγκρούσεις με τις άμυνες και τα αναχώματα της υποκειμενικής συμπεριφοράς.
Η εσωτερίκευση αυτή έχει εγκαινιάσει έναν διαρκή ασύμμετρο πόλεμο: «υποκειμενικότητα» εναντίον «συλλογικού υποκειμένου» (αγορές).
Η πανεπιστημιακή μας προίκα, της νεοκλασικής οικονομικής θεωρίας και του νεοφιλελευθερισμού, είναι μάλλον φτωχή για να ερμηνεύσει αυτό το βάθος του εσωτερικού διχασμού του συστήματος.
Και φυσικά όσο μας τυφλώνει η κοινωνία της ορθοπεταλιάς, το αόρατο χέρι και η απατηλή λάμψη της «Υπόθεσης των Αποτελεσματικών Αγορών» τόσο η εκλογίκευση των ανισορροπιών μικρόκοσμου και μακρόκοσμου γύρω μας, θα καταγράφεται ως αδύνατη.
Στον σύγχρονο καπιταλισμό των τελευταίων ετών ζήσαμε ένα ορόσημο : ήταν η στιγμή εκείνη που ο πρώην διοικητής της κεντρικής τράπεζας των ΗΠΑ (FED) o Alan Greenspan, δήλωσε μετά την κρίση του 2008 ότι δεν εκτίμησε σωστά την έκταση των ζημιών από τις αγορές παραγώγων διότι είπε : «προφανώς οι ιδέες μου και οι παραδοχές μου γύρω από την λειτουργία του συστήματος ήταν λάθος»….
Είναι η πλέον κυνική ομολογία του ενορχηστρωτή της απορρύθμισης των οικονομιών που παραδέχτηκε ότι το ιδεολογικό (νοητικό) του μοντέλο για την αυτορρύθμιση των κρίσεων, ήταν εσφαλμένο.
Μόνο που οι αγορές έχουν όνομα και διεύθυνση. Είναι χωροχρονικές σημειωτικές τροχιές σύγκλισης συμφερόντων μεταξύ προσφοράς και ζήτησης (πλασματικών κυρίως) κεφαλαίων.
Οι Αγορές είναι εκείνο το παλάτι του σύγχρονου χρηματοπιστωτικού ιμπεριαλισμού που «ταΐζει» ασταμάτητα το ψηφιακό πανοπτικό ολιγοπώλιο του κατασκοπευτικού καπιταλισμού.
Και το αόρατο αυτό παλάτι στεγάζει την αυτοκρατορία του εικονικού κεφαλαίου που συνεχίζει ακάθεκτα να παράγει τον «βραχυπροθεσμισμό» : την ιδεολογία με τις κερδοσκοπικές τακτικές μοχλευμένων στοιχημάτων από μεγάλους οίκους επενδυτικών τραπεζικών συμφερόντων.
Όμως το απλό θνητό υποκείμενο, που ζει στην ψηφιακή αυλή αυτού του αόρατου imperium, δεν έχει πρόσβαση στα δωμάτια της ολιγαρχίας που εξουσιάζει.
Δεν είναι κυρίαρχο υποκείμενο αλλά βιοπολιτικό ον καθυπόταξης, οπότε δεν μπορεί να «κρυφακούσει» τις συνεννοήσεις που συντονίζουν( και τα παίγνια που στήνουν) οι κλειδοκράτορες του χρήματος.
Οι αγορές έτσι έχουν περάσει σε μια βολική ζώνη μετά-επικράτειας. Σε μια άυλη χωροχρονική υπόσταση στις οθόνες μας. Και από αυτή προνομιακή πλέον θέση κατακτούν νέα ψηφιακά εδάφη κερδοφορίας.
Αυτή την πολεμική μηχανή κατάκτησης είναι που συντηρεί το προλεταριακό διαδικτυακό κοινό το οποίο υπερεπικοινωνεί και δίνει έτσι χωρική διέξοδο στο κεφάλαιο.
Το υπερσυνδεδεμένο υποκείμενο ασυνείδητα παράγει και συντηρεί σημειωτικές ροές που οδηγούν συχνά τον καπιταλισμό στα όρια του.
Η ευφυής στρατηγική των αγορών ( δηλαδή η στρατηγική των ελεγκτών τους) έγκειται στο να ονομάζουν ως «έλλειψη εμπιστοσύνης» καθετί που δήθεν γεννά ανισορροπία στο σύστημα.
Θεματοφύλακες της ροής του κεφαλαίου, αυτά τα ισχυρά τεχνολογικά, τραπεζικά και βιομηχανικά ολιγοπώλια δίχως πραγματικό συντονισμό (αλλά βασισμένα στην θεωρία σιωπηρής συνεννόησης) κρατάνε όποτε θέλουν εγκλωβισμένες τις εμπορικές ροές χρήματος και πνίγουν σταδιακά τις κοινωνίες με έλλειψη ρευστότητας.
Και το μεγάλο εποικοδόμημα, το ίδιο το σύστημα, συντηρεί τον πληθωρισμό και αποσπά τα διαθέσιμα εισοδήματα των πολλών υπέρ των λίγων που μπορούν να κρατούν ψηλά τις τιμές των παραγόμενων αγαθών και υπηρεσιών.
Καμιά άλλη ηγεμονική αυτοκρατορία, κανένα πολιτικό και κοινωνικό corpus ισχύος και εξουσίας, δεν μπόρεσε και δεν μπορεί να υπερβεί την αόρατη αυτοκρατορία των δήθεν μεγάλων και ελεύθερων αγορών : αυτή την ολοένα και πιο συρρικνωμένη οικονομική ελίτ συγκεκριμένων συμφερόντων που συσσωρεύει όχι ακριβώς «κεφάλαιο» αλλά ανθρώπινο ιδρώτα και βίο….
