Του Ανδρέα Ανδριανόπουλου
Συνηθίζεται σε χώρες του αγγλοσαξωνικού κόσμου η κυκλοφορία ενός βιβλίου να εξαρτάται σε μεγαλο βαθμό απο τις κριτικές που αυτό δέχεται απο τα ΜΜΕ η και απο ιστοσελίδες που έχουν σχέση με το βιβλίο – είτε εμπορικά είτε απλά λόγω ενδιαφέροντος η ακαδημαικής κλίσης. Τώρα τελευταία μαλιστα η μόδα αυτή εχει ξεφύγει απο τα όρια των χωρών αυτών κι έχει εξαπλωθεί σε πολλές απο τις υπόλοιπες περιοχές του κόσμου. Ετσι, οι τύχες ενός βιβλίου εξαρτάται σε μεγάλο ποσοστό απο την στάση των μέσων κοινωνικής δικτύωσης και πολλών εκδοτικών επιχειρήσεων που σχετίζονται με το αντικείμενο. Φαίνεται πως οι διάφορες τάσεις της κουλτούρας δικτυώνονται με περίεργους τρόπους με βιβλία και συγγραφείς ανεβάζοντας κάποιους στα ουράνια κι’ αδιαφορώντας τελείως γιά πολλούς άλλους.
Θα κάνω μερικές ενδεικτικές αναφορές επιχειρώντας να εξηγήσω καποια περίεργα φαινόμενα. Ενα αμερικανικό πρόσφατο βιβλίο του συγγραφέα Κρίς Ουίτακερ με τίτλο “Τα Πολλά Χρώματα του Σκοταδιού” (The Many Colours of Dark) έχει δεχθεί μιά τέτοια ομοβροντία ενθουσιωδών κριτικών. Ενώ πρόκειται για ένα πραγματικά ενδιαφέρον βιβλίο, εν τούτοις οι διθύραμβοι που το αφορούν είναι μάλλον εκτός πραγματικότητας. Είναι υπερβολικά μακρύ και τελείως έξω απο τις ανάγκες της ιστορίας. Από την μιά μεριά, οι περιγραφές είναι εξαιρετικές και η ανάπτυξη των χαρακτήρων διεξοδική και κατά περίπτωση εντυπωσιακή, φαίνεται ομως πως o συγγραφέας προσπάθησε με κάθε τροπο να επεκτείνει το μήκος του βιβλίου σε έκταση που δεν την απαιτούσε η ιστορία. Δεν υπάρχει κανένας πρακτικός λόγος που το βιλίο δεν θα μπορούσε να είναι κατά 200 σελιδες μικρότερο! Υπάρχει στιγμή που ο αναγνώστης αισθάνεται υποχρεωμένος να αναφωνήσει: “Μα, δεν θα τελειώσει ποτέ;” Διατρέχοντας κάποιος την σωρεία των σχολίων που αφορά στο βιβλίο εκπλήσσεται για τον τρόπο που οδηγούν τον υποψήφιο αναγνώστη σε διαφορετικές απο την πραγματικότητα εκτιμήσεις. Ιδιαίτερα σχόλια του είδους “γύριζα με πάθος και αγωνία τις σελίδες”, ηχούν κάπως εξωπραγματικές!
Το βιβλίο αυτό έχει μιά περίεργη σύνταξη που κατά περίπτωση ξενίζει τον αναγνώστη όπως και επιλογές λέξεων που ουσιαστικά υποδηλώνουν εξονυχιστική αναζήτηση από τον συγγραφέα και μετ’ εμποδίων ανάγνωση από τον βιβλιόφιλο. Συνολικά βέβαια όλα αυτά εντυπωσιάζουν, αν και δεν κάνουν το βιβλίο εύκολα προσιτό. Από την άλλη πλευρά, ένα άλλο σχετικά πρόσφατο βιβλίο (του 2018), πραγματικά εντυπωσιακά ενδιαφέρον, δεν ατιμετώπισε την ίδια τόσο διθυραμβική υποδοχή. Το βιβλίο του Οουεν Μάθιους, Μαύρος Ηλιος (Black Sun) αναφέρεται σε ένα πραγματικό γεγονός του 1961, που μπορούσε να φέρει τον κόσμο κοντά στην ολοκληρωτική καταστροφή. Μετά την αμερικανική θερμοπυρηνική δοκιμή στα νησιά Μπικίνι του Ειρηνικού που ξέφυγε λίγο από τα όριά της, το γνωστό σαν Castle Bravo, είχε έρθει η σειρά της Σοβιετικής Ενωσης. Χτίζοντας την υπερβόμβα RDS – 220 στην απρόσιτη πόλη Azermas-16, κάπου στην περιφέρεια του σημερινού Νίζνιι Νόβγκοροντ (τότε Γκόρκυ), συνθέτει το πραγματικό σκηνικο της συναρπαστικής ιστορίας. Ενα μέρος αληθινή ιστορία και το άλλο ημιαστυνομικό θρίλλερ, το “Μαύρος Ηλιος” αποτελεί εντυπωσιακή σύνθεση πραγματικών γεγονότων και προσωπικοτήτων (λχ πυρηνικός φυσικός Ζαχάρωφ) με μιά αληθοφανή ιστορία σε ένα ρεαλιστικό πλαίσιο μιάς ιδιαίτερης σοβιετικής πόλης. Οι περιγραφές της ζωής στην ΕΣΣΔ της εποχής και των κοινωνικών σχέσεων που εκεί αναπτύσσονταν είναι πράγματι γλαφυρές και ρεαλιστικότατες. Το βιβλίο αυτό δεν έτυχε της κριτικής αποδοχής του “Colours of the Dark”, αν και όλοι συμφωνούν για την ποιότητά του. Πάσχει όμως για τους κριτικούς προφανώς στην έλλειψη διανοουμενίστικων αναζητήσεων και στην ευθεία αφηγηματικότητά του. Δεν σε κουράζει να το διαβάζεις, Αρα δεν αξίζει τόσο σαν έργο πνευματικού κόπου! Τι να πεί κανείς;
