Του Ηλία Καραβόλια
Στην Αγγλία το υπουργείο Παιδείας είχε στείλει, εν μέσω πανδημίας, σε καθηγητές και σε δασκάλους, ένα σημείωμα με βάση το οποίο απαγορεύονταν να διδάσκονται αντι-συστημικές, αντι-καπιταλιστικές κριτικές.
Έπρεπε λέει οι μαθητές να μην μαθαίνουν «ακραίες πολιτικές απόψεις που έχουν στόχο να ανατρέψουν την δημοκρατία, τον καπιταλισμό ή να σταματήσουν τις ελεύθερες εκλογές».
Με απλά λόγια : το συστημικό ασυνείδητο έπρεπε να ιζηματοποιηθεί στα χαμηλά επίπεδα της νοητικής επικράτειας των υποκειμένων.
Αλλά εδώ είναι που συγκρούεται το ισχυρό δυναμικό φορτίο των αφανών δυνάμεων, εκείνων που οι νόρμες και η κατασκευασμένη κανονικότητα εκπέμπουν στο κοινωνικό σώμα.
Η υπερεντατική πλέον τεχνολογική εκπαίδευση και εργασία γέννησε και το μηχανικό ασυνείδητο : ο ιδιότυπος τρόπος αρνητικής εντύπωσης στην «κυβερνολογική» (Φουκώ) λειτουργία του εκπαιδευόμενου και του εργάτη, της συνάρθρωσής τους δηλαδή με την μηχανή.
Η προβληματική μας είναι αυτή που οδεύει στον εντοπισμό και διαύγαση της ίδιας της οντολογίας του καπιταλιστικού ασυνείδητου.
Σε αυτό το σημείο της συμπλοκής των ασυνείδητων και των υποκειμένων είναι που ο καπιταλισμός βρίσκεται μπλεγμένος σε μια αντίφαση.
Το κεφάλαιο προκειμένου να ανταπεξέλθει του κοινωνικό-ταξικού ανταγωνισμού της εργασίας εμφανίζεται όλο και πιο πολύ ως αυτοματοποιημένο μηχανικό, ως σύστημα μηχανών, οπότε και ο καπιταλισμός το εμφανίζει ως ανθρώπινο κεφάλαιο.
Αυτός ο διπολικός σχιζοφρενικός χαρακτήρας του καπιταλισμού, από τις αρχές του 20ου αιώνα και εντεύθεν, προκύπτει από την ταύτιση του αδιαιρέτου ανθρώπινου κεφαλαίου με την ανταλλακτική αξία.
Ο σύγχρονος μαρξιστής οφείλει να δουλέψει πάνω στην υποστασιοποίηση των μορφών της ανταλλακτικής αξίας και του χρήματος στο υποκείμενο : πως δηλαδή ο ατομικός ιδιώτης καταναλωτής στο τέλος καταναλώνεται ο ίδιος (από αλλότριες δυνάμεις).
Αυτό, παρά την παράνοια του, είναι μια αποικιακή, ολιστική δυναμική από την πλευρά του κεφαλαίου μέσα από την οποία φανερώνει την μηχανική φύση του.
Μοιάζει δε σήμερα σαν να ακούγεται επικίνδυνος ο ήχος της εξέγερσης, ειδικά τώρα που η κοινωνική ανασφάλεια μεγαλώνει εξ αιτίας της μετανάστευσης των πολέμων και της ακρίβειας.
Και μάλλοντο συστημικό συλλογικό ασυνείδητο μάχεται το ατομικό μηχανικό ασυνείδητο. Και η νίκη Τραμπ – Μασκ αναδύει το καπιταλιστικό ασυνείδητο που καταλύει διεθνώς ρεύματα και τάσεις να αντιμάχονται για όλα (φυλετικές διακρίσεις, ηθικές αξίες, πολιτικά και οικονομικά ζητήματα).
Η πραγματικότητα είναι ότι ο επικίνδυνος άτυπος εμφύλιος δεν είναι μεταξύ άκρο δεξιάς και ακροαριστεράς, όπως δηλαδή τον παρουσιάζουν τα συστημικά δυτικά ΜΜΕ. Η διαμάχη δεν είναι καν μεταξύ εθνικιστών/διεθνιστών.
Η επικίνδυνη υπόκωφη πολλές φορές σύγκρουση, που λαμβάνει χώρα συχνά πυκνά σε δρόμους και πλατείες της οικουμένης, είναι η αόρατη πάλη των θέσεων.
Αυτή που αντικατέστησε την ιστορική πάλη των τάξεων (χωρίς φυσικά αυτό να σημαίνει ότι έχουν ακυρωθεί οι τάξεις, βλ. Η ταξική νεύρωση, M. Gaulejac, εκδ. Παπαζήση).
Πίσω από τον φόβο της εξουσίας για τις εξεγέρσεις και τις πιθανές αντισυστημικές αντιδράσεις, κρύβεται μια καλά οργανωμένη μεθοδολογικά μηχανική της ανισότητας.
Αυτή που έχει συμβάλλει στην βιοπολιτική καθυπόταξη κυρίως των νέων ανθρώπων που με σκυμμένο το κεφάλι στο smartphone, έχουν τον κόσμο στα χέρια τους και νομίζουν ότι μπορούν να τον κατακτήσουν, ξεχνώντας το καλά κρυμμένο μυστικό του συστήματος: τις ανισότητες.
Μας μιλούν για τεχνητή νοημοσύνη ενώ ζούμε την μεγάλη αλλαγή στο λογισμικό του καπιταλιστικού παραδείγματος.
Συμβαίνουν τεκτονικές μετατοπίσεις στο σύστημα και μεταφέρεται πλούτος από τις μάζες στους λίγους, εκείνους που ελέγχουν τα σύγχρονα μέσα παραγωγής (λογισμικά).
Συντελείται μια ριζική αναδιάρθρωση παραγωγικών και καταναλωτικών προτύπων που μεταβάλλει την δομή του συστήματος και αναδιανέμει ευκαιρίες, δικαιώματα, δυνατότητες…
Τι κάνουν όμως οι πολιτικές ηγεσίες γι’ αυτό το φαινόμενο; Ποια παιδεία, που προηγείται της οικονομικής πολιτικής και ποιο εκπαιδευτικό σύστημα μπορεί να πατάξει τις ανισότητες και να εξασφαλίσει στις νέες γενιές ένα λαμπρό μέλλον ίσων ευκαιριών ;
Όποιος ψάχνει αυτή την απάντηση ας κάνει τον κόπο να ξεφυλλίσει μεταξύ άλλων το βιβλίο του διανοούμενου στις ΗΠΑ Wayne Au «Άνισες βάσει σχεδίου: Οι εξετάσεις υψηλών απαιτήσεων και η τυποποίηση της ανισότητας» που κυκλοφορεί στα ελληνικά από τις εκδόσεις Gutenberg.
Εκεί θα ανακαλύψεις, φίλε αναγνώστη, τα καλά κρυμμένα μυστικά της ζοφερής εποχής που καλλιεργεί τον ατομικισμό.
Θα διαβάσεις για την «εκπαιδευτική επιχείρηση» (πως γινόμαστε όλοι εργαλεία) και για το πόσο καταπληκτικά μοιάζουν -ως προς την αρχιτεκτονική μηχανική των μελλοντικών κοινωνικών ανισοτήτων- τα συστήματα εκπαίδευσης στον δυτικό κόσμο. Αυτά που προάγουν την δήθεν αδήριτη ανάγκη για όλο και πιο απαιτητικές τεχνολογικές δεξιότητες, με το τίμημα φυσικά να δημιουργούμε τον άνθρωπο-χρήστη και όχι τον σκεπτόμενο άνθρωπο.
Ας ελπίσουμε ότι η αλήθεια θα βρίσκει πάντα την ρωγμή για να τρυπώσει στην ανθρώπινη ιστορία και να αφυπνίσει συνειδήσεις. Κάτι που ελπίζουμε να ξεχνάνε οι σχεδιαστές των ανισοτήτων ( καλά κρυμμένοι πίσω από τους σχεδιαστές της τεχνητής συνείδησης)….
