Όσο ποτέ άλλοτε στην ιστορία τους, η Ευρώπη και ο πολιτισμός έχουν ανάγκη την Ελλάδα και την φιλοσοφική της παράδοση.
Του Αθαν. Χ. Παπανδρόπουλου
Το μέλλον της Ευρώπης δεν παίζεται τόσο στο οικονομικό, επιστημονικό και τεχνολογικό επίπεδο όσο σε αυτό του πολιτισμού και της κουλτούρας, που αυτός διαχέει. Είναι δε, από την άποψη αυτή, μια εξόχως σοβαρή υπόθεση γιατί εσχάτως, οι εχθροί της Ευρώπης, στον πολιτισμό της επιτίθενται. Τον πολιτισμό της υπονομεύουν και αυτόν θέλουν να διαβρώσουν με κάθε τρόπο και οποιοιδήποτε μέσο. Ο ευρωπαϊκός πολιτισμός είναι καρφί στα μάτια τους, γιατί είναι εξελικτικός και δυναμικός. Διαρκώς ανανεώνεται και νεωτερίζει, γεγονός αφόρητο για τους ανθρώπους των κλειστών οριζόντων
Δύο είναι οι ειδικότερες πτυχές αυτού του πολιτισμού που θέλουν να πλήξουν. Η μία είναι η έννοια της ελευθερίας και η άλλη η ισχύς του ορθού λόγου ως καθρέπτη της πραγματικότητας. Μα θα μου πείτε, αυτό δεν είναι καινούργιο. Οι ελληνορωμαϊκός πολιτισμός και ο ιουδαϊσμός που προστέθηκε αργότερα, είχαν πάντα δεινούς εσωτερικούς και εξωτερικούς εχθρούς, που ήθελαν τον αφανισμό τους. Ποτέ όμως στην ιστορία οι εχθροί αυτοί δεν είχαν απίστευτα μέσα διάδοσης της αντιδραστικής τους αντίληψης για τον άνθρωπο και την πορεία του στο χρόνο, το χώρο και την κοινωνικό-οικονομική του οργάνωση.
Δεν είναι δε διόλου τυχαίου που οι επιθέσεις κατά του ελληνορωμαϊκού πολιτισμού εκκινούν από τη Μεσόγειο. Αυτή. τη θάλασσα που κάποτε ήταν ο κόσμος.
Στα παράλια της Μεσογείου, στις ακτές της Ιωνίας ,οι προσωκρατικοί φιλόσοφοι ανακάλυψαν και ανέδειξαν τον ορθό λόγο, ανοίγοντας στον άνθρωπο τις πόρτες της ανάπτυξης και της ελεύθερης ανταλλαγής. Στη λεκάνη της Μεσογείου, μας μαθαίνει ό Φερνάν Μπρωντέλ, οι άνθρωποι ανακάλυψαν τον καταμερισμό της εργασίας, την εξειδίκευση των προσπαθειών και των ικανοτήτων τους και οδηγήθηκαν στη δημιουργία πλούτου μέσω της οικονομικής αποτελεσματικότητας. Πριν από αυτό όμως ,ο Αναξίμανδρος και ο Ηράκλειτος, μαζί με τον Θαλή τον Μιλήσιο, είχαν καταργήσει τον μύθο. Όπως πολύ σωστά επισημαίνει σήμερα ο Ματτ Ρίντλεϋ, η εξειδίκευση είναι αυτή που προώθησε την καινοτομία, ενθαρρύνοντας την επένδυση χρόνου σε ένα εργαλείο για την κατασκευή άλλων εργαλείων. Με τον τρόπο αυτόν, απέδειξαν οι Μίζες, Χάγιεκ και άλλοι φιλόσοφοι της οικονομίας, οι άνθρωποι εξοικονόμησαν χρόνο – και η ευημερία δεν είναι παρά εξοικονομημένος χρόνος, ο οποίος είναι ευθέως ανάλογος με τον καταμερισμό της εργασίας. Όσο περισσότερο τα ανθρώπινα όντα διαφοροποιούνταν ως καταναλωτές και εξειδικεύονταν ως παραγωγοί, κι όσο περισσότερο αντάλλασσαν στη συνέχεια τα προϊόντα τους, τόσο βελτίωναν και θα βελτιώνουν πάντα τη θέση τους. Και το καλό της υπόθεσης είναι ότι δεν υπάρχει κανένα αναπόφευκτο τέλος σε αυτή τη διαδικασία. Όσο περισσότερο συμμετέχουν οι άνθρωποι στον διεθνή καταμερισμό της εργασίας, όσο περισσότερο μπορούν να εξειδικεύονται και να ανταλλάσσουν, τόσο θα αυξάνεται ο πλούτος όλων μας. Επιπλέον, στην πορεία αυτή τίποτα δεν μας εμποδίζει να λύσουμε τα προβλήματα που μας ταλαιπωρούν – τις οικονομικές κρίσεις, τις πληθυσμιακές εκρήξεις, την πανδημία, την κλιματική αλλαγή, την τρομοκρατία, τη φτώχεια, το AIDS, την κατάθλιψη και την παχυσαρκία. Αν και δεν θα είναι εύκολο, είναι απολύτως εφικτό -και μάλιστα πιθανό- το έτος 2110, η ανθρωπότητα να βρίσκεται σε πολύ καλύτερη θέση απ’ ό,τι σήμερα, το ίδιο και η οικολογική κατάσταση του πλανήτη στον οποίο κατοικεί.
Όμως κάποιοι φοβούνται ότι η πρόοδος αυτή θα συνοδευτεί, όπως και στη Δυτική Ευρώπη, με ανάπτυξη του κράτους δικαίου και εμπέδωση της δημοκρατίας ως τρόπου ζωής και αντίληψης για το είναι. Ο ορθός λόγος θα φέρει μια άλλη νεωτερικό τη τα. Θα αναδείξει μια πνευματική δημιουργική καταστροφή.
Μια παρόμοια εξέλιξη, είναι ότι το χειρότερο θα μπορούσε αν συμβεί για το ισλάμ, τον Ερντογάν, τον Πούτιν, τον Χι και τους ναρκεμπόρους του Αφγανιστάν, της Αφρικής και της Μέσης Ανατολής.
Τρέμουν στην ιδέα ότι η οικονομική καινοτομία και η αποτελεσματικότητα της θα μπορούσαν αν οδηγήσουν σε περισσότερα αιτήματα για δημοκρατία και ελευθερία. Καταλαβαίνουν ότι η οικονομική αποτελεσματικότητα οδηγεί σε ριζικές και άρα επικίνδυνες για την εξουσία πολιτισμικές αλλαγές. Και αυτήν πρέπει με κάθε τρόπο και μέσο να σταματήσουν.
Η Δύση και η Ελληνορωμαϊκή κουλτούρα της είναι ζωική ανάγκη να καταποντιστούν. Ο ορθός λόγος πρέπει να εκλείψει. Τα υπόλοιπα θα έπονται, με τη βοήθεια των χρήσιμων ηλιθίων.
