Η νέα έρευνα της διαΝΕΟσις περιλαμβάνει 10 συγκεκριμένα Επιχειρησιακά Σχέδια μεταρρυθμίσεων και επενδύσεων με εκτίμηση κόστους, πρόταση υλοποίησης και εκτίμηση δημιουργούμενων θέσεων εργασίας.
Ποια μπορεί να είναι η ελληνική συμβολή στην αποτροπή της κλιματικής κρίσης στο πλαίσιο της Ευρωπαϊκής Πράσινης Συμφωνίας (European Green Deal); Πώς θα μπορούσε η ελληνική οικονομία να μετασχηματιστεί σε μία ενδογενή κυκλική οικονομία με εξωστρεφή και ανταγωνιστικά χαρακτηριστικά;
Η διαΝΕΟσις δημοσιεύει ένα νέο κείμενο πολιτικής του Αναπλ. Καθηγητή στο Πανεπιστήμιο Πειραιά και πρ. υπουργού Περιβάλλοντος, Ενέργειας και Κλιματικής Αλλαγής Γιάννη Μανιάτη, στο οποίο προτείνονται 10 συγκεκριμένα Επιχειρησιακά Σχέδια μεταρρυθμίσεων και επενδύσεων.
Για κάθε ένα από τα επιχειρησιακά σχέδια υπάρχει εκτίμηση κόστους, πρόταση υλοποίησης και εκτίμηση δημιουργούμενων θέσεων εργασίας. Ο κεντρικός στόχος της πρότασης είναι η διαμόρφωση ενός νέου αειφόρου αναπτυξιακού υποδείγματος, που θα παράγει διεθνώς ανταγωνιστικά προϊόντα και υπηρεσίες εντάσεως γνώσης και καινοτομίας, θα μειώνει τις κοινωνικές και χωρικές ανισότητες και θα δημιουργεί νέες θέσεις εργασίας.
Τι απαιτεί η διαμόρφωση ενός “Ελληνικού Green Deal”;
1.Πλήρη αναδιοργάνωση του τρόπου λειτουργίας του ευρύτερου Δημόσιου Τομέα (κεντρικό κράτος, περιφερειακή και τοπική αυτοδιοίκηση)
2.Βασικές παρεμβάσεις στις εθνικές ενεργειακές πολιτικές
3.Αξιοποίηση των εθνικών κοιτασμάτων υδρογονανθράκων -εξοικονόμηση ενέργειας
4.Ολοκληρωμένη πολεοδομική ανασυγκρότηση της χώρας
5.Ανάπτυξη του τομέα της θέρμανσης- ψύξης, που αποτελεί το εθνικό συγκριτικό πλεονέκτημα
6.Εκσυγχρονισμό του πρωτογενούς τομέα
7.Αξιοποίηση του ορυκτού πλούτου με απόλυτο σεβασμό στο περιβάλλον
8.Στήριξη της ναυτιλίας και ιδιαίτερα αυτής των μικρών αποστάσεων
9.Ανάδειξη των μεγάλων προοπτικών αειφόρου ανάπτυξης για τις περιοχές Natura 2000
10.Διαμόρφωση ενός παγκόσμια πρότυπου δικτύου μικρών ενεργειακά αυτόνομων νησιών της χώρας
Τι περιλαμβάνουν τα δέκα επιχειρησιακά σχέδια;
1. Κράτος Στρατηγείο – Project Manager – Κυκλική Οικονομία – Υποδομές
-Μετασχηματισμός του γραφειοκρατικού ελληνικού Δημοσίου σε σύγχρονο κράτος-στρατηγείο, ψηφιακό, αποκεντρωμένο στους δύο βαθμούς αυτοδιοίκησης.
-Δημιουργία και λειτουργία μιας αποτελεσματικής task force υλοποίησης των στρατηγικών στόχων.
-Επέκταση της χρήσης των ΣΔΙΤ, μέσα και από νέα μελετητικά και χρηματοδοτικά σχήματα και διαδικασίες αξιολόγησης, υλοποίησης, παρακολούθησης, συντήρησης έργων.
-Αξιοποίηση σε όλο το Δημόσιο του outsourcing, μέσα από τη λειτουργία Μητρώων Ιδιωτών Πιστοποιημένων Αξιολογητών, όπως π.χ. των ορκωτών ελεγκτών.
-Πλήρης αναμόρφωση των μηχανισμών σχεδιασμού και υλοποίησης δημοσίων έργων με την ανάπτυξη ενός Εθνικού Συστήματος Τεχνικών Προδιαγραφών και Τιμολόγησης και τη θεσμοθέτηση Ανεξάρτητου Εθνικού Συμβουλίου Υποδομών.
2. Εθνική Ενεργειακή Στρατηγική
Υλοποίηση των στόχων που περιλαμβάνει το Εθνικό Σχέδιο για την Ενέργεια και το Κλίμα (ΕΣΕΚ) που είναι:
-Η σταδιακή κατάργηση λιγνίτη στην ηλεκτροπαραγωγή έως το 2028.
-Η αύξηση της διείσδυσης των ΑΠΕ στο 35% της ακαθάριστης τελικής κατανάλωσης ενέργειας.
-Η μείωση εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου κατά 42% σε σχέση με το 1990.
-Η αύξηση των πωλήσεων των ηλεκτροκίνητων αυτοκινήτων στο 30% έως το 2030.
3. Εξοικονόμηση Ενέργειας – Αυτονομία – Έξυπνη Ενέργεια
Επίσπευση των εργασιών αξιοποίησης των εθνικών κοιτασμάτων υδρογονανθράκων. Εξοικονόμηση ενέργειας και ενεργειακή αποδοτικότητα:
-To νέο «Εξοικονομώ – Αυτονομώ» πρέπει να φτάσει ετησίως τις ενεργειακές αναβαθμίσεις 120.000 κατοικιών, με €1,4 δισ. επενδύσεις και δημιουργία 40.000 θέσεων εργασίας.
-«Εξοικονομώ Υγείας-Πρόνοιας» με την προκήρυξη δημόσιων διαγωνισμών ΣΔΙΤ: το πρόγραμμα αυτό θα στηρίξει διαχρονικά το ΕΣΥ, με εξοικονόμηση €50.000.000/χρόνο και δημιουργία έως 12.000 θέσεων εργασίας.
-Εφαρμογή του Προγράμματος των Έξυπνων Μετρητών (επενδύσεις 1,5 δισ.) ως κλειδί επιτυχίας της νέας «Αποκεντρωμένης Έξυπνης και Πράσινης» ενεργειακής αγοράς.
4. Έξυπνες – Όμορφες – Βιώσιμες πόλεις
Ο μετασχηματισμός 200 πόλεων της Ελλάδας σε έξυπνες πόλεις που χρησιμοποιούν έξυπνες εφαρμογές, όπως π.χ. η ηλεκτρονική πλατφόρμα καταγραφής των προβλημάτων ή οι πληροφοριακές πινακίδες θα κόστιζε €100 εκατ. με μεγάλη προστιθέμενη αξία για τη χώρα. Η δημιουργία όμορφων, φιλικών και οικολογικών ελληνικών πόλεων θα πρέπει να αποτελέσει μια συνολική εθνική αναπτυξιακή στρατηγική για τη μετατροπή της οικονομικής κρίσης σε αναπτυξιακή ευκαιρία και θα πρέπει να στηριχθεί στους εξής άξονες προτεραιοτήτων:
-Αξιοποίηση της ψηφιακής τεχνολογίας και δρομολόγηση μιας νέας «Επιχείρησης Πολεοδομικής Ανασυγκρότησης του 21ου Αιώνα – ΕΠΑ21».
-Εφαρμογή της πρόβλεψης για Τοπικά Πολεοδομικά Σχέδια για άμεσες πολεοδομικές παρεμβάσεις στις περιοχές που εντοπίζονται ειδικές ανάγκες.
-Υλοποίηση του έργου των «Θεσμικών Γραμμών» και του Εθνικού Μητρώου Θεσμικών Χωρικών Δεδομένων.
-Εφαρμογή στα μεγάλα αστικά συγκροτήματα της χώρας άνω των 50.000 κατοίκων, της πρόβλεψης για Σχέδια Ολοκληρωμένης Αστικής Παρέμβασης – ΣΟΑΠ, όπως συνέβη στο κέντρο της Αθήνας.
-Αξιοποίηση των ειδικών μέτρων που είχαν προβλεφθεί σε Σχέδιο Νόμου για την αξιοποίηση των εγκαταλελειμμένων κτηρίων στα κέντρα των πόλεων.
5. O Ενεργειακός Τομέας Θέρμανσης – Ψύξης
Η παραγωγή ζεστού νερού χρήσης από ηλιακούς θερμοσίφωνες πρέπει να αποτελέσει μια σημαντική εθνική προτεραιότητα. 22 δυναμικές ελληνικές εταιρείες βρίσκονται στην παγκόσμια πρωτοπορία κατασκευής ηλιακών θερμοσιφώνων, εξάγοντας το 50% της παραγωγής τους και απασχολώντας 3.500 εργαζόμενους. Για την αξιοποίηση των τεχνολογιών ηλιοθερμίας, προτείνονται:
-Υποχρέωση εγκατάστασης θερμικών ηλιακών συστημάτων σε κατοικίες.
-Ειδικά κίνητρα για θέρμανση και κλιματισμό κτηρίων, θερμική επεξεργασία σε βιομηχανικές και αγροτικές διεργασίες και τοπικά συστήματα τηλεθέρμανσης.
6. Eυφυής Γεωργία
Η γεωργία-κτηνοτροφία προκαλεί το 25% των παγκόσμιων αέριων ρύπων, ενώ στην Ε.Ε. το 71% των αγροτικών εκτάσεων χρησιμοποιείται για παραγωγή ζωοτροφών. Η εφαρμογή ευφυούς γεωργίας στο νερό, την ενέργεια και τις ψηφιακές εφαρμογές αποτελεί τη μοναδική προοπτική ο τομέας να πολλαπλασιάσει τη συμβολή του στο ΑΕΠ, να δημιουργήσει θέσεις εργασίας και να αυξήσει το εισόδημα των επαγγελματιών αγροτών. Η Ελλάδα οφείλει να προσαρμοστεί στις νέες απαιτήσεις που θέτει η στρατηγική «Από το Χωράφι στο Πιάτο» στο πλαίσιο της Πράσινης Συμφωνίας. Τομείς αναγκαίων παρεμβάσεων:
-Υδάτινοι Πόροι
-Ενέργεια
-Ψηφιακός Μετασχηματισμός
Οι παρεμβάσεις που προτείνονται περιλαμβάνουν, μεταξύ άλλων:
-Έξυπνες λύσεις για τη διαχείριση του αρδευτικού νερού, με κρατικές και ιδιωτικές επενδύσεις ύψους €1,5 δισ.
-Αξιοποίηση των ΑΠΕ και ενεργειακός συμψηφισμός για τους αγρότες.
-Επενδύσεις για τη στήριξη των Γενικών και Τοπικών Οργανισμών Εγγείων Βελτιώσεων, τη χρήση γεωθερμίας και την εγκατάσταση ΑΠΕ σε νησιωτικές και ορεινές αγροτικές περιοχές
-Έξυπνες λύσεις για τη γεωργία ακριβείας και διοίκηση της ελληνικής γεωργίας μέσω ενός ολοκληρωμένου ψηφιακού εργαλείου.
-Δημιουργία του agri-e-gov.gr, ενός ψηφιακού συστήματος με γεωγραφικές πληροφορίες
7. Ορυκτές Πρώτες Ύλες
Η Ελλάδα είναι πλούσια σε ορυκτές πρώτες ύλες, η μεταλλευτική αξία των οποίων υπολογίζεται στα €80 δισ. Ο κλάδος, με εξαγωγές στο 75% της παραγωγής του, μπορεί τα επόμενα χρόνια να διπλασιάσει τη συμβολή του στο ΑΕΠ (από 3,4% που είναι σήμερα στο 7%) και τις θέσεις εργασίας (από 100.000 άμεσες και έμμεσες που είναι σήμερα σε 200.000). Η αξιοποίηση του ορυκτού πλούτου της χώρας πρέπει να γίνει με πλήρη εφαρμογή των αυστηρότερων περιβαλλοντικών προδιαγραφών. Μέχρι το 2050, οι πράσινες ενεργειακές τεχνολογίες θα χρειαστούν 500% περισσότερο γραφίτη, λίθιο, κοβάλτιο, 200% περισσότερο ίνδιο και βανάδιο, 100% περισσότερο νικέλιο, και πάνω από 4 εκατ. τόνους χαλκού. Η εθνική βιομηχανική στρατηγική οφείλει να αντιστρέψει την ανεπεξέργαστη εξαγωγή ορυκτών πρώτων υλών, που στη συνέχεια επεξεργασμένες επανεισάγονται από τρίτες χώρες ως ενεργειακές και κλιματικές τεχνολογίες με:
-Τη δημιουργία πλαισίου στήριξης και αξιοποίησης των ορυκτών, με εγχώρια καθετοποιημένη επεξεργασία και αξιοποίηση μέσω φορολογικών και άλλων κινήτρων.
-Τη μείωση του ενεργειακού κόστους με ένα σύνολο ρυθμιστικών προβλέψεων και μειώσεων κόστους.
-Την εξατομίκευση των χρεώσεων χρήσης του συστήματος, ώστε να υπάρχουν σαφείς όροι στη συνεισφορά κάθε καταναλωτή στην ευστάθεια του συστήματος.
Και μερικά στοιχεία για τον ορυκτό μας πλούτο:
Η Ελλάδα είναι:
-2η στον κόσμο στην παραγωγή περλίτη. Καλύπτει το 32% της παγκόσμιας παραγωγής.
-9η στον κόσμο στην παραγωγή μαγνησίτη.
-3η στον κόσμο στην παραγωγή μπεντονίτη. Καλύπτει το 7,5% της παγκόσμιας παραγωγής.
-13η στον κόσμο στην παραγωγή νικελίου. Καλύπτει το 49% της παραγωγής στην Ευρώπη.
-8η στον κόσμο στην παραγωγή μαρμάρων.
-6η στην Ευρώπη στην παραγωγή αλουμινίου. Μια από τις 10 πρώτες στον κόσμο με τα μεγαλύτερα αποθέματα βωξίτη.
8. Βιωσιμότητα Ναυτιλίας και Λιμένων
Η ελληνόκτητη ναυτιλία, πρώτη στον κόσμο και πάνω από 50% της ευρωπαϊκής, αριθμεί πάνω από 5.000 πλοία και απασχολεί πάνω από 200.000 ναυτικούς, από τους οποίους μόνο το 10-12% είναι Έλληνες. Για την ανάπτυξη της ελληνόκτητης ναυτιλίας απαιτείται:
-Η ταχεία μετατροπή του στόλου σε «έξυπνο και πράσινο» η οποία θα δημιουργήσει νέες προοπτικές για τη δημιουργία ποιοτικών θέσεων απασχόλησης.
-Η αναβάθμιση των υποδομών ναυτικής εκπαίδευσης σε επίπεδο πανεπιστημιακών σχολών και τεχνικών ναυτικών λυκείων για αύξηση της απασχόλησης Ελλήνων ναυτικών στην ελληνόκτητη ναυτιλία, ειδικά στις υπό απολιγνιτοποίηση περιοχές που θα αντιμετωπίσουν τα εντονότερα προβλήματα ανεργίας.
-Η μετατροπή της ναυτιλίας μικρών αποστάσεων σε ένα πράσινο μέσο θαλάσσιας μεταφοράς εμπορευμάτων και επιβατών.
-Η ανάπτυξη των λιμενικών υποδομών της χώρας για τροφοδοσία πλοίων με LNG (Πειραιάς, Πάτρα, Ηράκλειο, Ηγουμενίτσα, κ.ά.).
-Σύνταξη ειδικών μελετών και παροχή κινήτρων για εξηλεκτρισμό των λιμένων και ενίσχυση των τοπικών δικτύων ηλεκτρικής ενέργειας, με προσδιορισμό αναγκών της ακτοπλοΐας αλλά και των κρουαζιερόπλοιων, κατά τον ελλιμενισμό τους.
9. Προστατευόμενες Περιοχές Natura
Σύμφωνα με τη μελέτη της διαΝΕΟσις (2017), αν ένα 40% των περιοχών NATURA 2000 της χώρας (που καταλαμβάνουν το 27,3% της χερσαίας έκτασης της χώρας) αναδεικνύονταν και αξιοποιούνταν όπως συμβαίνει σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες, η ελληνική οικονομία θα μπορούσε να εξασφαλίσει:
€2 δισ. /χρόνο επιπλέον έσοδα (περίπου το 1% του ΑΕΠ)
&
15.000 θέσεις εργασίας
Για την άμεση και μακροπρόθεσμη αξιοποίηση της εθνικής βιοποικιλότητας απαιτείται πλήρης σχεδιασμός μέσα από ένα ιεραρχημένο επιχειρησιακό σχέδιο αξόνων και δράσεων που θα περιλαμβάνει:
-Δημιουργία υποδομών ήπιας ανάπτυξης
-Σήμανση, συντήρηση και σύνδεση του Εθνικού Δικτύου Μονοπατιών
-Ενίσχυση του εναλλακτικού τουρισμού
-Ανάπτυξη και συντήρηση χώρων στάσης και αναψυχής
-Ανάπτυξη ορνιθοτουριστικών δραστηριοτήτων σε περιοχές ενδιαφέροντος
-Μελέτη και ανάδειξη της χημειοποικιλότητας και των βιοδραστικών συστατικών των ελληνικών ενδημικών φυτών
-Δημιουργία εταιρικής ταυτότητας (brand) για την ελληνική φύση υπό ενιαία ταυτότητα ανάδειξης τοπικών προϊόντων Nature Greece
-Ειδικές αναπτυξιακές παρεμβάσεις, όπως του Δικτύου των Ασκληπιείων Επιδαύρου – Κω – Τρικάλων
10. Ενεργειακά Αυτόνομη και Πράσινη Νησιωτική Ελλάδα
Καθοριστικό στοιχείο στην αειφορία της νησιωτικής και παράκτιας Ελλάδας αποτελεί η εγκατάσταση αποκεντρωμένων, μικρού μεγέθους μονάδων ΑΠΕ, σε συνδυασμό με:
-Μονάδες έξυπνης διαχείρισης ενέργειας
-Ταυτόχρονη εγκατάσταση μονάδων αποθήκευσης πράσινης ενέργειας.
-Χρήση ηλεκτρικών οχημάτων.
-Υλοποίηση εκτεταμένου προγράμματος ΣΔΙΤ για την εγκατάσταση και λειτουργία μικρών μονάδων αφαλάτωσης με χρήση ΑΠΕ για την κάλυψη τόσο αναγκών ύδρευσης, όσο και σε ορισμένες απομακρυσμένες περιπτώσεις έντονης λειψυδρίας, άρδευσης.
Προτείνεται η κατά προτεραιότητα υλοποίηση ενός καινοτομικού Επιχειρησιακού Σχεδίου «Ενεργειακά Αυτόνομη και Πράσινη Νησιωτική Ελλάδα», στο οποίο μπορούν να ενταχθούν 10-15 μικρά μη διασυνδεδεμένα νησιά με ένα συνολικό κόστος της τάξης των €100.000.000.
Τα νησιά αυτά (από το Καστελόριζο και τον Αγ. Ευστράτιο μέχρι την Γαύδο και τα Αντικύθηρα) δεν προβλέπεται να συνδεθούν ηλεκτρικά με άλλα νησιά ή με την ηπειρωτική χώρα. Μπορούν να αποτελέσουν εθνικές νησίδες αειφόρου ανάπτυξης και ενεργειακά «πράσινες», αυτόνομες, ανεξάρτητες μονάδες.
