Των Ευαγγελίας Κρασαδάκη** & Κωνσταντίνο Ζοπουνίδη*
Το 2023, η αξιολόγηση-κατάταξη της Σαγκάης συμπληρώνει 20 χρόνια ζωής. Η πρώτη κατάταξη το 2003 ομαλοποίησε τον ανταγωνισμό μεταξύ των ανώτατων ιδρυμάτων. Η παγκοσμιοποίηση των οικονομικών ανταλλαγών είχε την ακαδημαϊκή της πλευρά, που ήταν ακόμη ελάχιστα αντιληπτή όταν το Πανεπιστήμιο Jiao Tong της Σαγκάης το καλοκαίρι του 2003, την πρώτη του κατάταξη τριτοβάθμισας εκπαίδευσης. Η κατάταξη, που ανατέθηκε από την κινέζικη κυβέρνηση, είχε τότε ένα συγκεκριμένο στόχο: να καθορίσει τα χαρακτηριστικά ενός μεγάλου διεθνούς πανεπιστημίου προκειμένου να επιταχυνθεί ο εκσυγχρονισμός των κινέζικων πανεπιστημίων σύμφωνα με τα επιστημονικά πρότυπα των πανεπιστημίων της Βόρειας Αμερικής. Από το 2009, η ομάδα κατάταξης έχει γίνει μια ανεξάρητη εταιρεία συμβούλων, Shanghai Ranking, της οποίας τα γραφεία βρίσκονται κοντά στο πανεπιστήμιο Jiao Tong.
H προσπάθεια μέτρησης της διαφοράς μεταξύ κινέζικων και αμερικανικών ιδρυμάτων, οδήγησε σε μια πραγματική παγκόσμια αγορά για τα πανεπιστήμια. Κάθε καλοκαίρι, οι χώρες εξετάζουν εξονυχιστικά την απόδοση των ιδρυμάτων τους στην έρευνα – το κυρίαρχο κριτήριο στην κατάταξη, με βάση τον αριθμό των επιστημονικών δημοσιεύσεων, τα βραβεία Νόμπελ και το μετάλιο Fields. Με τον ίδιο τρόπο που θα μπορούσαμε να κατατάξουμε επιχειρήσεις (βλ. Μ. Δούμπος, Κ. Ζοπουνίδης, πολυκριτήρια υποστήριξη αποφάσεων σε επιχειρήσεις και οργανισμούς, εκδ. Αλέξανδρος ΙΚΕ, 2021), έχει γίνει φυσιολογικό να ταξινομούμε πανεπιστήμια, σε ανταγωνισμό μεταξύ τους για να προσελκύσουν τους καλύτερους φοιτητές, τους καλύτερους καθηγητές και ερευνητές, τους καλύτερους οικονομικούς και χρηματοοικονομικούς εταίρους.
Ανταγωνισμός και νέα στρατηγική
Το 2004 δημιουργήθηκαν δύο νέες κατατάξεις από τη βρετανική εταιρεία Quacquarelli Symonds (QS) που ειδικεύεται στην ανάλυση ιδρυμάτων τριτοβάθμιας εκπαίδευσης, η οποία συνεργάσθηκε με το περιοδικό Times Higher Education (THE), ένα ένθετο των Times. Θα χωριστούν στη συνέχεια για να καθορίσει ο καθένας τη δική του διεθνή κατάταξη.
Από τις τρεις κατατάξεις η Σαγκάη φαίνεται να είναι η πιο ισχυρή, χρησιμοποιώντας ποσοτικά, αντικειμενικά και σταθερά κριτήρια με την πάροδο του χρόνου ενώ οι κατατάξεις ΤΗΕ και QS, ενώ ενσωματώνουν άλλα κριτήρια όπως η απασχολησιμότητα ή η φήμη των ιδρυμάτων, βασίζονται σε ερωτηματολόγια που απευθύνονται σε μια ομάδα από ακαδημαϊκούς ή ακόμη και σε δεδομένα που παρέχονται από τα ίδια τα ιδρύματα, η πλήρης αξιοπιστία των οποίων είναι ντελικάτη να εγγυηθεί κάποιος.
Η Σαγκάη μπορεί να συγκρίνει ιδρύματα που δεν είναι συγκρίσιμα και αυτό δημιουργεί προβλήματα κατανόησης στις κατατάξεις (βλ. B. Roy, multicriteria methodology for decision aiding, Springer, 1996).
H νέα στρατηγική ήρθε το 2018, με την ίδρυση πειραματικών δημόσιων ιδρυμάτων στη Γαλλία, με την ανασυγκρότηση των πανεπιστημίων με στόχο την ενίσχυση των δεσμών μεταξύ των και τη δημιουργία ερευνητικών κέντρων. Η κατάταξη της Σαγκάης αποδέχθηκε αυτές τις ομαδοποιήσεις. Αυτές οι ομαδοποιήσεις έγιναν βάση επιβεβλημένων εδαφικών λογικών, δημιουργώντας επιστημονικούς ή εκπαιδευιτκούς δεσμούς με άλλα ιδρύματα.
Κατάταξη του 2022
Οι ΗΠΑ εξακολουθούν να κυριαρχούν στην κατάταξη για το 2022 (15/08/2022). Το πανεπιστήμιο του Harvard και το πανεπιστήμιο του Stanford, τα δύο ιδιωτικά ιδρύματα καταλαμβάνουν και πάλι τις πρώτες θέσεις στην κατάταξη της Σαγκάης, με επίκεντρο τις ερευνητικές δραστηριότητες. Ο παρακάτω πίνακας παρουισάζερι τα είκοσι πρώτα ιδρύματα.
Πίνακας: Παγκόσμια κατάταξη 2022
1. University Harvard
2. University Stanford
3. MIT
4. University of Cambridge
5. University of California, Berkeley
6. University of Princeton
7. University of Oxford
8. University of Columbia
9. California Insitute of Technology
10. University of Chicago
11. University of Yale
12. University of Cornell
13. UCLA
14. Johns Hopkins University
15. University of Pennsylvania
16. University of Paris-Saclay
17. University of Washington
18. University College London
19. University of California, San Fransisco
20. Ecole Polytechnique Federale, Zurich
Σε ότι αφορά τα ελληνικά ανώτατα ιδρύματα, το ΕΚΠΑ παραμένει στα 400 κορυφαία πανεπιστήμια παγκοσμίως. Ακολουθούν στις θέσεις 501-600 το ΑΠΘ, στις θέσεις 601-700 το Πανεπιστήμιο Κρήτης και το Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας στις θέσεις 801-900 (βλ. Οικονομικός Ταχυδρόμος Newsroom, 17.08.2022).
Συμπερασματικά, για να μετρηθεί πιο δίκαια η ποιότητα των πανεπιστημίων, θα μπορούσαν να προταθούν άλλα κριτήρια για να διαφωτίσουν τους μελλοντικούς φοιτητές. Για παράδειγμα, η ποιότητα της φοιτητικής ζωής, ο αριθμός μαθημάτων που καταργούνται, το ποσοστό μαθημάτων που δίνονται από εξωτερικούς ομιλητές. Πρόσφατα, η οπολυκριτήρια υποστήριξη αποφάσεων μπορεί να δώσει ένα κατάλληλο πλαίσιο αξιολόγησης ανώτατων ιδρυμάτων (βλ. C. A. Bana e Costa, Mo Nica, M. Duarte Oliveira, a multicritaria decision analysis model for faculty evaluation, OMEGA, 40(4), 2011).
Τελικά, οι κατατάξεις πανεπιστημίων έχουν γίνει σημαντικοί παράγοντες απόκτησης μιας βίζας εργασίας για τους νέους διπλωματούχους. Αυτό μοιάζει με τις βαθμολογήσεις κρατών και επιχειρήσεων από διεθνείς οργανισμούς (Fitch, Standard & Poors, Moody’s) για την απόκτηση καλύτερων συνθηκών δανεισμού στις διεθνείς αγορές (βλ. Κ. Ζοπουνίδης, οι οργανισμοί αξιολόγησης, Πολυτεχνείο Κρήτης, 04.10.2017).
*Καθηγητής Κωνσταντίνος Ζοπουνίδης, Ακαδημαϊκός
Βασιλική Ακαδημία Οικονομικών & Χρηματοοικονομικών
Βασιλική Ευρωπαϊκή Ακαδημία των Διδακτόρων
Επίτιμος Δρ. ΑΠΘ
Πολυτεχνείο Κρήτης & Audencia Business School, France
CIHEAM – International Center for Advanced Mediterranean Agronomic Studies, France, Greece
**Δρ. Ευαγγελία Κρασαδάκη
Σχολή Μηχανικών Παραγωγής & Διοίκησης
Πολυτεχνείο Κρήτης
