Του Σταύρου Χρ. Τσέτση*
Κυκλοφορεί από τις Εκδόσεις «ΑΜΜΩΝ» το νέο βιβλίο του Σταύρου Χρ. Τσέτση, Πολεοδόμου-Χωροτάκτη και Αρχιτέκτονα Μηχανικού με τίτλο: Η «Ιδιοσυστασία του Τόπου» και Αστικές Μεταμορφώσεις. Οικουμενοποίηση & «Genius Loci», Αθήνα 2022, 102 σελίδες, 17×24.
Η πολυετής δημοσιονομική κρίση που έπληξε την Ευρωπαϊκή Ένωση την προηγούμενη δεκαετία –κυρίως τις ασθενέστερες οικονομικά χώρες μέλη– οι συνεχιζόμενες μαζικές μεταναστευτικές και προσφυγικές ροές προς αυτήν, τα ακραία καιρικά φαινόμενα και οι συνέπειές τους, που κατά κανόνα αποδίδονται στην κλιματική αλλαγή, η απρόβλεπτη πανδημία και η δυναμική προσπάθεια της νέας σύνθεσης των Ευρωπαϊκών Θεσμών μετά το 2019 για συνολική ανάκαμψη της Ε.Ε., στη βάση μίας στιβαρής «Πράσινης Συμφωνίας», αντανακλώνται με τρόπο «ανάγλυφο», αν και διαφοροποιημένο (και) στα αστικά κέντρα και γενικότερα στην εδαφική επικράτεια των 27 εταίρων.
Ειδικότερα, η ίδια η «Ευρωπαϊκή Αρχιτεκτονική» –η πολιτική, θεσμική, διοικητική και γεωγραφική άρθρωση της Γηραιάς Ηπείρου– και οι επί μέρους στρατηγικές της, από συστάσεως της κοινότητας, συνεχίζουν να επηρεάζουν σημαντικές συνιστώσες του αστικού και γενικότερα του φυσικού της χώρου.
Τα δε πρόσφατα δραματικά γεγονότα στην Ουκρανία ανατρέπουν παγιωμένες αντιλήψεις περί μη αντιστρεψιμότητας των διαδικασιών οικουμενοποίησης, –όπως τουλάχιστον τη γνωρίζαμε– μιας άλλης κρίσιμης συνισταμένης των πολεοδομικών μετασχηματισμών της Γηραιάς Ηπείρου.
Μπροστά σ’ αυτό το ραγδαία μεταβαλλόμενο διεθνές και ευρωπαϊκό, γεωπολιτικό & (γεω)οικονομικό περιβάλλον, 8+1 σπονδυλωτά κείμενα –της περιόδου Φθινόπωρο 2019/ Δεκέμβριος 2021- επιχειρούν να αναδείξουν τον αναδυόμενο ρόλο των πόλεων και του ιστορικού τους πυρήνα: της ιδιοσυστασίας του «Τόπου» -αστικού και φυσικού- ο οποίος συχνά απειλείται από βίαιες πολεοδομικές μεταμορφώσεις. Και να προτείνουν ένα πλαίσιο σχεδιαστικών κατευθύνσεων για τον μελλοντικό προγραμματισμό του ευρωπαϊκού εδάφους, συμπεριλαμβανομένου του εγχώριου Urbis.
Ειδικότερα, εξετάζονται:
- Η κεντρική επιλογή της ΕΕ ενός Αναπτυξιακού «Green Deal» ιδιαίτερα μεγάλου διαμετρήματος – ως νέου Ενωσιακού ιδεολογικού αφηγήματος– και η διερεύνηση των επιπτώσεων του στην βελτίωση του αστικού της περιβάλλοντος.
- Η νέα Ευρωπαϊκή Προγραμματική Περίοδος Διαρθρωτικών Παρεμβάσεων 2021-2027 & του Μηχανισμού Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας και οι προοπτικές αναβάθμισης του ανθρωπογενούς χώρου και του τοπιακού πλούτου της Ελληνικής επικράτειας.
- Το μετέωρο έως σήμερα εγχείρημα μεταρρύθμισης του εξόχως αναποτελεσματικού και αναχρονιστικού συστήματος χωροταξίας της χώρας, προϋπόθεση sine qua non για την αναπτυξιακή της αναδημιουργία, προτείνοντας ένα πλαίσιο κατευθύνσεων αναμόρφωσης του.
- Η αμφίδρομη σχέση δημόσιας υγείας και δομημένου περιβάλλοντος και οι συνέπειες της τρέχουσας πανδημίας στη λειτουργία των πόλεων, δίνοντας παράλληλα ερεθίσματα για μια μέσο/μακροπρόθεσμη πληρέστερη ενσωμάτωση της πρώτης, στον μελλοντικό προγραμματισμό των πολεοδομικών συναθροίσεων.
Σ’ αυτό το πλαίσιο, ως «μελέτη Παραδείγματος» διατυπώνονται αρχές και κατευθύνσεις για μια βιώσιμη προοπτική του μητροπολιτικού συγκροτήματος της πρωτεύουσας, ειδόμενων (και) υπό το πρίσμα των ευρωπαϊκών και διεθνών εξελίξεων.
- Αντλώντας από την παρέμβαση του νέου διαδρόμου προσπέλασης στην Ακρόπολη, διερευνάται η ένταξη σύγχρονων δομών σε ευαίσθητους και φορτισμένους από το βάρος μιας ξεχωριστής –και μοναδικής όπως αυτή του «Ιερού Βράχου» – Ιστορίας.
- Προσεγγίζεται η έννοια της «Τοπικότητας» –τα χαρακτηριστικά και η ιδιοσυστασία της– και πιο συγκεκριμένα ο ρόλος του «Τόπου» στην πολεοδομική επανοργάνωση. Καταδεικνύεται η ανάγκη ανάδειξης του ως θεμελιώδους στοιχείου στο συνολικό σχεδιασμό του αστικού φαινομένου & ως ανάχωμα στην «επέλαση» του αδιάφορου της μορφολογίας των σύγχρονων ιστών.
- Ως «Υπόδειγμα» συναρμογής απτών τεκμηρίων του παρελθόντος και μιας πολεοδομικής πραγματικότητας –προς ανάκτηση/ανάπλαση/αναδιάρθρωση ή επεκτάσεων–, προτείνεται η εξυγίανση και ανάδειξη της ευρύτερης περιοχής της Ακαδημίας του Πλάτωνος και η σύνδεση της με το Λύκειο του Αριστοτέλη. Ένα «Αρχέτυπο» πολεοδομικής επανοργάνωσης, όπου η σημειολογία του «Τόπου», φτάνει στις υψηλότερες αναβαθμίδες συμβολισμού των οικουμενικών αξιών που αυτός αποπνέει, αποτελώντας οδηγό για ευρύτερες μελλοντικές χωρικές εξελίξεις, όπου το «Genius Loci», αποτελεί εδραία σχεδιαστική αναφορά.
Αποτελεί κοινή διαπίστωση ότι ο πολεοδομικός σχεδιασμός στην χώρα παρέμεινε πολύ μακριά από το να αντιμετωπίσει προκλήσεις και να επιτύχει στόχους που επιβάλλει η ίδια η επιστήμη. Η ανάγκη αναμόρφωσης του όλου συστήματος, καθίσταται πλέον επιτακτική.
Η έκδοση, διατηρεί την ελπίδα ότι θα συμβάλει γόνιμα στον αναγκαίο δημόσιο διάλογο για την ανατροπή της χρόνιας αστικής παθογένειας, που χαρακτηρίζει την επικράτεια της χώρας. Δύσκολο ή δυσκολότερο, είναι μονόδρομος για την ανάκαμψή της σε αειφόρο βάση, σε μια Ευρώπη αντάξια του ονόματός της.
Ο Συγγραφέας
Ο Σταύρος Χρ. Τσέτσης είναι Αρχιτέκτονας (IUAV), Πολεοδόμος/Χωροτάκτης (IUAV) και Διδάκτωρ του ΕΜΠ.
Από 30ετίας ασχολείται με θέματα αστικού και χωροταξικού σχεδιασμού σε πολλές ευρωπαϊκές χώρες. Το διάστημα 1985-1989 εργάστηκε στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο ως συνεργάτης του Προέδρου Επιτροπής Μεταφορών του Σώματος.
Από το 1990 παρέχει συμβουλευτικές εργασίες σε Διεθνείς οργανισμούς, Κεντρική Διοίκηση, Περιφέρειες, Νομαρχίες, Οργανισμούς Τοπικής Αυτοδιοίκησης, Φορείς Διαχείρισης και Προστασίας Περιβάλλοντος και στον Ιδιωτικό τομέα για ζητήματα αστικής και περιφερειακής ανάπτυξης, χωροταξίας, μεταφορών, καινοτομίας, περιβάλλοντος. Διετέλεσε, μεταξύ άλλων, επικεφαλής Τεχνικού Συμβουλίου Δήμου Αθηναίων (1995) και Αξιολογητής Περιφερειακού Σκέλους του ΚΠΣ (1992-1994).
Το γραφείο του έχει εκπονήσει σειρά μελετών, ενδεικτικά αναφέρονται: Το Αναπτυξιακό Σχέδιο για τη Δυτική Αττική (1993-1994), το Σχέδιο Αναβάθμισης (μέρους) του 2ου Διαμερίσματος του Δήμου Αθηναίων (2000-2004), το εγκεκριμένο Γενικό Πολεοδομικό Σχέδιο και το σχεδιασμό της Περιαερολιμενικής περιοχής του Δήμου Σπάτων (1996-1999), τα Επιχειρησιακά Σχέδια Τουριστικής Ανάπτυξης του Δέλτα Πηνειού της Ν.Α. Λάρισας (20032004), του Φορέα Διαχείρισης Προστασίας Περιβάλλοντος της Λιμνοθάλασσας Μεσολογγίου (2007-2008), το αναθεωρημένο Χωροταξικό Σχέδιο Δήμου Μυκόνου (2005-2006), τα ΓΠΣ Δήμου Πεταλούδων (2001-2008) και Δήμου Αφάντου (2002-2015), ενώ διετέλεσε Σύμβουλος για τον Καθορισμό Χρήσεων Γης και Βιώσιμης Κινητικότητας στον Δήμο Ροδίων (2008-2010) και του Δήμου Τήλου (2007- 5/2021) για το ΓΠΣ, τον αναπτυξιακό σχεδιασμό της Νήσου και τις αειφόρες μετακινήσεις. Συνεργάστηκε με τον ενιαίο Δήμο Σάμου για τον Χωροταξικό Σχεδιασμό της Νήσου (2017-2019).
Έχει αναλάβει τη σχεδιαστική πρωτοβουλία «Εξυγίανσης και ανάδειξης της ευρύτερης περιοχής Ακαδημίας του Πλάτωνα και συνδέσεις της με το Λύκειο του Αριστοτέλη & συναφών πολεοδομικών παρεμβάσεων» (2014, 9/2019-2/2021)
Είναι συγγραφέας 19 βιβλίων –μονογραφίες, επιμέλεια, συμμετοχή σε συλλογικούς τόμους– και έχει δημοσιεύσει 250 και πλέον άρθρα στον ημερήσιο & περιοδικό Τύπο και σε τεχνικά, οικονομικά και ειδικευμένα έντυπα, με αντικείμενο τον πολεοδομικό σχεδιασμό, τη βιώσιμη κινητικότητα, τη διαρθρωτική πολιτική της ΕΕ, την κοινή Ευρωπαϊκή Πολιτική στον τομέα των Μεταφορών. Έχει συμμετάσχει σε πολυάριθμα επιστημονικά συνέδρια και έχει κληθεί να δώσει διαλέξεις σε πολλά Πανεπιστήμια.
Μονογραφία, υπό έκδοση:
Σχετικά με την έννοια και την πρόσληψη του κλασικού στην Αρχιτεκτονική. Από τη διαμόρφωση, στην “De Re Aedificatoria” και στην ύστερη ενετική αναγέννηση.
Είναι συντονιστής του διεθνούς Προγράμματος (Έκδοση, Συνέδρια, Παρεμβάσεις), για το «Μέλλον του Ευρωπαϊκού Αστικού Φαινομένου», καθώς και της πρωτοβουλίας σχετικά με τη «Βενετία και το Απολλώνιο Φως», στην Πόλη, την Αρχιτεκτονική & την Αισθητική.
*Δρ ΕΜΠ, Πολεοδόμου
