Η πρόταση της Επιτροπής για την Ευρωπαϊκή Στρατηγική για τη βιοποικιλότητα θέτει στέρεες βάσεις για την προστασία της φύσης.
Της Σοφίας Κόπελα*
Η ανακοίνωση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για την Ευρωπαϊκή Στρατηγική για τη βιοποικιλότητα έρχεται σε μια καθοριστική στιγμή για την προστασία της φύσης και του πλανήτη μας. Η κρίση της πανδημίας μάς έκανε να συνειδητοποιήσουμε ότι η υγεία και η ευημερία μας συνδέεται άρρηκτα με την υγεία και την ανθεκτικότητα των φυσικών οικοσυστημάτων. Περισσότερο από ποτέ άλλοτε αντιλαμβανόμαστε τα οφέλη που προσφέρει η φύση για τη ζωή μας, το κλίμα και την οικονομία, ενώ παράλληλα τα επιστημονικά δεδομένα καταδεικνύουν με σαφήνεια τις δραματικές επιπτώσεις των ανθρώπινων δραστηριοτήτων στα φυσικά οικοσυστήματα και στο κλίμα.
Η Ευρωπαϊκή Στρατηγική για τη βιοποικιλότητα καλείται να ανταποκριθεί στις παγκόσμιες προκλήσεις της κλιματικής κρίσης και της κρίσης απώλειας της βιοποικιλότητας, και ταυτόχρονα να αποτελέσει κομβικό στοιχείο του Ευρωπαϊκού σχεδίου ανάκαμψης στη μεταπανδημική εποχή.
Ανάγκη για ένα φιλόδοξο σχέδιο για την ανάσχεση της απώλειας της βιοποικιλότητας
Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή αναγνωρίζει ότι για την ανάσχεση της απώλειας της βιοποικιλότητας απαιτείται ένα φιλόδοξο σχέδιο για τα επόμενα 10 χρόνια. Για την επίτευξη του στόχου αυτού, η Στρατηγική περιλαμβάνει δυο κεντρικούς αλληλένδετους άξονες: την ενίσχυση και επέκταση του υφιστάμενου δικτύου προστατευόμενων περιοχών και την αποτελεσματική εφαρμογή της ενωσιακής νομοθεσίας για τη φύση, καθώς και τη δημιουργία ενός φιλόδοξου Ευρωπαϊκού Σχεδίου για την αποκατάσταση της φύσης και των οικοσυστημάτων, τόσο χερσαίων όσο και θαλάσσιων.
Η Στρατηγική αποσκοπεί στην επέκταση του δικτύου προστατευόμενων περιοχών, με στόχο την κάλυψη τουλάχιστον 30% της χερσαίας και θαλάσσιας έκτασης από ειδικό προστατευτικό καθεστώς και τουλάχιστον 10% από καθεστώς αυστηρής προστασίας. Σημαντικό για τη δημιουργία ενός συνεκτικού, ανθεκτικού και οικολογικά αντιπροσωπευτικού δικτύου είναι η ενσωμάτωση οικολογικών διαδρόμων. Μεγάλη έμφαση δίνεται επίσης στην αποτελεσματική προστασία των περιοχών αυτών με την θεσμοθέτηση σαφών στόχων και μέτρων διατήρησης, και την κατάλληλη παρακολούθησή τους.
Για την αποκατάσταση υγιών και ανθεκτικών οικοσυστημάτων που θα συμβάλουν και στη μείωση και προσαρμογή στην κλιματική αλλαγή, πέραν της ενίσχυσης του υφιστάμενου νομικού πλαισίου, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή δεσμεύεται να διαμορφώσει εντός του 2021 μια πρόταση για νομικά δεσμευτικούς στόχους για τα κράτη μέλη. Η Στρατηγική επίσης προσβλέπει στην ενίσχυση της βιώσιμης χρήσης των φυσικών πόρων στη γεωργία, την αλιεία, την ενέργεια και τη διαχείριση υδάτων, και στην αυστηρότερη ρύθμιση επιβλαβών για το περιβάλλον δραστηριοτήτων στους τομείς αυτούς, όπως π.χ. η χρήση επικίνδυνων φυτοφαρμάκων. Ωστόσο, ιδιαίτερα αρνητική είναι η απουσία από τη Στρατηγική ρητής δέσμευσης ότι η οδηγία για τα ύδατα δεν θα αναθεωρηθεί, παρά τα σαφή συμπεράσματα της Επιτροπής για την καταλληλότητά της στο πλαίσιο της διαδικασίας αξιολόγησης της οδηγίας.
Η μείωση του εξωτερικού αποτυπώματος της ΕΕ ειδικότερα σε ό,τι αφορά τη λήψη ρυθμιστικών και άλλων μέτρων για την εισαγωγή προϊόντων που συνδέονται με αποδάσωση και υποβάθμιση των δασών (δυστυχώς όμως όχι για άλλα οικοσυστήματα), καθώς και ο ηγετικός ρόλος της ΕΕ στις διαπραγματεύσεις για ένα φιλόδοξο παγκόσμιο πλαίσιο για τη βιοποικιλότητα μετά το 2020 στο πλαίσιο της σχετικής Σύμβασης των Ηνωμένων Εθνών, αποτελούν επίσης σημαντικά στοιχεία της Στρατηγικής.
Η επίτευξη των στόχων της Στρατηγικής θα κριθεί από την υιοθέτηση τόσο των κατάλληλων μηχανισμών παρακολούθησης και αξιολόγησης της υλοποίησής της από την Επιτροπή και την ανάληψη των απαραίτητων δράσεων για την εφαρμογή της ενωσιακής νομοθεσίας, όσο και τη διασφάλιση των απαιτούμενων χρηματοδοτικών πόρων για την υλοποίηση των απαιτούμενων δράσεων για την προστασία και αποκατάσταση των οικοσυστημάτων. Η Στρατηγική προβλέπει χρηματοδότηση τουλάχιστον 20 δισεκατομμυρίων, αλλά δεν είναι σαφές αν αυτή επαρκεί και πώς θα εξασφαλιστεί.
Τι σημαίνει η Στρατηγική αυτή για την Ελλάδα
Η Ευρωπαϊκή Στρατηγική θα αποτελέσει ένα σημαντικό νέο πλαίσιο για την προστασία και διατήρηση της βιοποικιλότητας στο οποίο θα κληθεί να ανταποκριθεί η Ελλάδα μέσα στα επόμενα χρόνια. Ωστόσο, ο πρόσφατος νόμος του Υπουργείου Περιβάλλοντος «Εκσυγχρονισμός περιβαλλοντικής νομοθεσίας»(ν. 4865/2020) εγείρει σοβαρές ανησυχίες για το μέλλον της προστασίας της φύσης και της βιοποικιλότητας στη χώρα μας, όπως έχουμε αναδείξει και στα σχόλιά μας στη διαβούλευση και κατά την κοινοβουλευτική διαδικασία ψήφισης του νόμου. Μεταξύ άλλων, οι διατάξεις του νέου νόμου για την αδειοδότηση δεν διασφαλίζουν τα απαραίτητα εχέγγυα για την αξιολόγηση των επιπτώσεων των έργων και δραστηριοτήτων στο φυσικό περιβάλλον, ενώ η εφαρμογή των διατάξεων για τις προστατευόμενες περιοχές και για τις επιτρεπόμενες χρήσεις γης εντός αυτών (με ρητή αναφορά σε ιδιαιτέρως επιβαρυντικές για το περιβάλλον δραστηριότητες όπως οι εξορύξεις υδρογονανθράκων) θα θέσουν σε κίνδυνο τα ευαίσθητα οικοσυστήματα. Με τον νόμο αυτό, η Ελλάδα δείχνει ανέτοιμη να ανταποκριθεί στην ανάγκη για επείγουσες και ουσιαστικές δράσεις για την προστασία της βιοποικιλότητας, όπως προτάσσει η Ευρωπαϊκή Επιτροπή.
Ενόψει και της παραπομπής της Ελλάδας στο ΔΕΕ από την Επιτροπή για μη συμμόρφωση με την οδηγία για τους οικοτόπους, είναι επιτακτική η ανάγκη θεσμοθέτησης κατάλληλων στόχων διατήρησης, και η λήψη αποτελεσματικών μέτρων προστασίας και διατήρησης των ευαίσθητων οικοτόπων και ειδών. Επίσης, στο πλαίσιο ανάκαμψης της οικονομίας και προώθησης της βιώσιμης ανάπτυξης, θα πρέπει η χώρα μας να διασφαλίσει την ενσωμάτωση της προστασίας της βιοποικιλότητας σε όλες τις τομεακές πολιτικές.
Προς τη σωστή κατεύθυνση…
Η ανακοίνωση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για τη Στρατηγική για τη βιοποικιλότητα δείχνει προς τη σωστή κατεύθυνση ανταποκρινόμενη στις κρίσιμες προκλήσεις που αντιμετωπίζει ο πλανήτης και οι κοινωνίες μας. Απαιτείται ωστόσο ισχυρή πολιτική βούληση και εξασφάλιση χρηματοδοτικών πόρων προκειμένου να επιτευχθεί η κύρια δέσμευση της Στρατηγικής «να τεθεί η βιοποικιλότητα στο δρόμο προς την ανάκαμψη μέχρι το 2030 προς όφελος των ανθρώπων, του πλανήτη, του κλίματος και της οικονομίας μας».
*συνεργάτης πολιτικής για το φυσικό περιβάλλον, WWF Ελλάς
