Του Χρήστου Χωμενίδη*
Ενός κακού μύρια έπονται. Με τη ραγδαία αύξηση των κρουσμάτων και πριν από τον πανικό (ο οποίος θα επικρατήσει εάν -ο μη γένοιτω- περάσουμε από τριψήφια σε τετραψήφια νούμερα ημερησίως), υψώθηκαν τα δάκτυλα, ξεκίνησαν τα ανάθεμα.
Ανάθεμα στους νέους, οι οποίοι -αδιαφορώντας προς τις εκκλήσεις- συνωστίζονται σε συναυλίες, καταντούν κινούμενες βόμβες διασποράς του ιού. Κατάρα στους αμόρφωτους, στους “ψεκασμένους”, στα “βλαχαδερά” που καταπίνουν αμάσητες θεωρίες συνωμοσίας και αρνούμενοι να φορέσουν μάσκα, να τηρήσουν τις αποστάσεις, υπονομεύουν την υγεία εαυτών και αλλήλων. Ουαί κι αλοίμονο στην κυβέρνηση, η οποία πανηγύρισε σε σημείο ύβρεως την αξιοσημείωτη επίδοση κατά την πρώτη φάση της πανδημίας, έλυσε τα λουριά της κοινωνίας, έδωσε δια των εκπροσώπων της το κακό παράδειγμα και… ιδού τώρα!
Στο τελευταίο, στη διαγωγή της κυβέρνησης, εμμένει προφανώς η αντιπολίτευση. Νισάφι πλέον να εξευτελίζεται επί τόσους μήνες δημοσκοπικά, να πιάνει αγκομαχώντας το 20% ενώ η Νέα Δημοκρατία κάλπαζε πάνω από το 40%. Έχει ο καιρός γυρίσματα. Σύντομα ο Κυριάκος Μητσοτάκης θα κληθεί να απολογηθεί, προεξοφλούν στον Σύριζα. Να παραδεχθεί αν μη τι άλλο, συντετριμμένος, πως προσπαθώντας να χωρέσει πολλά καρπούζια κάτω από την ίδια μασχάλη -αμ να διαφυλάξει τη δημόσια υγεία, αμ να περισώσει τον τουρισμό, αμ να συμμορφωθεί με τους λοιμωξιολόγους, αμ να μην τα σπάσει με τους παπάδες, αμ να μανουβράρει τη χώρα μεταξύ Σκύλας και Χάρυβδης, αμ να παγιώσει την πολιτική του ηγεμονία- έχασε τελικά τα αβγά και τα πασχάλια. Δεν ισχυρίζομαι -προς Θεού- ότι η Κουμουνδούρου θα έχυνε κροκοδείλια δάκρυα εάν θρηνούσαμε εκατόμβες νεκρών. Πώς θα επέχαιρε για την κυβερνητική πανωλεθρία. Αρνούμαι ότι οιοσδήποτε πολιτικός μας χώρος, πλην των νεοναζιστών, εμφορείται από τόσο ποταπά ένστικτα. Φαντάζομαι εντούτοις, έτσι και επαληθευόταν το χειρότερο σενάριο, τον Αλέξη Τσίπρα να (αυτο)προβάλλεται σαν σωτήρας εν μέσω ερειπίων. “Ανθρώπινο, πολύ ανθρώπινο” θα έλεγε ο Νίτσε…
Αλλού ωστόσο θέλω να σταθώ εγώ. Στούς ακήρυχτους εμφύλιους που σωβούν διεθνώς. Ανάμεσα σε έφηβους και μετέφηβους και στους γονείς ή στους παππούδες τους. Μεταξύ τού προνεωτερικού “λαουτζίκου” -που εννοεί να ξεσαλώνει σε γάμους και μπουζούκια- και στους πεφωτισμένους και υπεύθυνους πολίτες. Στους οποίους συγκαταλέγεστε εσείς που με διαβάζετε και εγώ που γράφω. Κι εσείς κι εγώ τραβάμε κάθε μέρα τα μαλλιά μας με όσα μάς φέρνει η ειδησεογραφία.
Στη Γαλλία, λέει, επιβάτες ενός λεωφορείου λίντσαραν τον οδηγό του επειδή απαίτησε να φορέσουν μάσκες. Στο Βέλγιο, λουόμενοι έπαιξαν ξύλο με αστυνομικούς που αποπειράθηκαν να τους επιβάλουν τήρηση αποστάσεων. Στις Ηνωμένες Πολιτείες, έχει λανσαριστεί ειδικός όρος για τους αψηφούντες τον ιό: τους αποκαλούν “covidiots”. “Κοβιντηλίθιους”. Και είναι όλοι τους -πόσο αναμενόμενο- οπαδοί του Ντόναλντ Τραμπ.
Εάν μένουμε άναυδοι με τις παραπάνω συμπεριφορές, συγγνώμη όμως εθελοτυφλούμε εμπρός στην ανθρώπινη φύση. Έχουμε προσέτι ξεχάσει την “Πανούκλα” του Αλμπέρ Καμύ και τη διήγηση τού αθηναϊκού λοιμού από τον Θουκυδίδη. Για να αναφέρω δύο μονάχα, μνημειώδη, σχετικά βιβλία.
Ο homo sapiens είναι ζώο ατελέστατο και χαρισματικότατο συνάμα. Ενίοτε σωτήρας, ενίοτε ολετήρας για τον εαυτό του και για τους ομοίους του.
Κρίσιμο γνώρισμά του; Προτάσσει την προσωπική εμπειρία έναντι τής από δεύτερο -ή τρίτο ή δέκατο χέρι- πληροφορίας. Άμα δεν πάθει, δεν μαθαίνει. Ό,τι ονομάζουμε εκπαίδευση αποσκοπεί στο ξερίζωμα αυτού ακριβώς του αρχέγονου χαρακτηριστικού. Οι δάσκαλοι, παντού και πάντα, αγωνίζονται να μεταβιβάσουν τη γνώση ξεφλουδισμένη από το αγκαθωτό κέλυφος τής εμπειρίας. Να ξέρεις ότι θα καείς προτού καν αντικρύσεις τη φωτιά. Έχουν πολύ δρόμο μπροστά τους μέχρι να το πετύχουν. Ο ανθρώπινος πολιτισμός ως σκυταλοδρομία, όπου η ερχόμενη γενιά παίρνει τα “φώτα” από την προηγούμενη, τα συντηρεί και τα δυναμώνει, αποτελεί ένα σχετικά πρόσφατο φαινόμενο.
Χαρακτηρίζει, επίσης, τον homo sapiens, ιδίως στις νεαρότερες ηλικίες, η ψευδαίσθηση αθανασίας. Πιστεύει ακράδαντα -δίχως συχνά κανένα στοιχείο να συνηγορεί- ότι ο ίδιος είναι άτρωτος. Πως κι αν ορμήσει στη μάχη, οι σφαίρες θα περάσουν ξυστά δίχως να τον αγγίξουν. Πως και αν παρτάρει στα μπιτσόμπαρα, ο Covid θα τον σεβαστεί. (Διαφωνώ εντελώς με την άποψη ότι οι πιτσιρικάδες θέτουν συνειδητά σε κίνδυνο τους μεγαλύτερους. Για αμεριμνησία πρόκειται, όχι για γαϊδουριά. Τι κι αν το αποτέλεσμα είναι το ίδιο…)
Στα παραπάνω του χαρακτηριστικά οφείλει εν πολλοίς ο άνθρωπος τη θριαμβευτική πορεία του επί της γης. Άμα είχαν πάρει τοις μετρητοίς οι νεαροί ναύτες τα όσα αποτρόπαια διηγούνταν οι έμπειροι συνάδελφοί τους -για τα ναυάγια και τα σκορβούτα και για τα τέρατα των ωκεανών-, δεν θα σάλπαραν ποτέ. Δεν θα ενέδιδαν στην περιέργεια και στην απληστία ώστε να αρματώσουν πλοία. Θα βολεύονταν στα πατρικά τους φτωχοκάλυβα… Άμα είχαν διδαχθεί από την αιματηρή κατάπνιξη των προηγούμενων ξεσηκωμών, οι επόμενοι υπόδουλοι θα κάθονταν στα αβγά τους. Δεν θα είχαμε ούτε Πόλεμο της Ανεξαρτησίας στην Αμερική ούτε Βαστίλλη ούτε 1821.
Προφανώς δε, εκείνοι που όργωσαν στεριές και θάλασσες κι εκείνοι που ξεχύθηκαν στο εξεγερμένο Παρίσι το 1789 δεν ήταν τίποτα ντελικάτοι διανοούμενοι. Για τύπους του σκοινιού και του παλουκιού μιλάμε. Για κάτι αγράμματους, ανεύθυνους ξεβράκωτους. Τους οποίους καθοδηγούσε, παραμυθιάζοντάς τους, ο κάθε Κολόμβος, ο κάθε Ουάσινγκτον, ο κάθε -μακριά από εμάς- Ροβεσπιέρος… Εκείνοι που νοιάζονταν, έστω για τη μανούλα τους, καθόντουσαν ανέκαθεν στα αβγά τους. “Η μάνα του Χοσέ δεν έκλαψε ποτέ” λέει η παροιμία της αργκό. Μα και ο Χοσέ δεν συμμετείχε -ουδέ καν ως κομπάρσος- στη διαμόρφωση της Ιστορίας.
Σάς νοιώθω να αγανακτείτε. Τολμώ να συγκρίνω τους προπάτορές μας που έβαλαν το κεφάλι στον ντορβά προς όφελος της ανθρωπότητας με τους σημερινούς κοβιντηλίθιους; Μόνον σε ό,τι αφορά τη δυσπιστία προς την επίσημη άποψη και την άγνοια κινδύνου. Μόνον σε ό,τι αποτελεί τον ιδιοσυγκρασιακό πυρήνα μας.
Η συνετή διαχείριση της παρούσης πανδημίας, στην οποίαν ομνύουν οι πεφωτισμένοι και υπεύθυνοι πολίτες, απαιτεί το άπαν τού πληθυσμού να υιοθετήσει κάποιες απλές, εκ πρώτης όψεως, συμπεριφορές. Να τηρεί ευλαβικά τις αποστάσεις, να φοράει μάσκα, να απολυμαίνεται τακτικότατα. Σωτήρια όλα αυτά. Ορθώς μαλλιάζει η γλώσσα των λοιμωξιολόγων να τα επαναλαμβάνουν, μπράβο και σε εμάς που έχουμε γίνει ο αντίλαλός τους. Απλώς, για να τα εφαρμόσουν πιστά οι πιο νέοι και οι λιγότερο πεπαιδευμένοι, θα έπρεπε να τους αλυσοδέσουμε. Δεν έχουμε χρονικό περιθώριο να τους πείσουμε. Κι όσο τους κουνάμε το δάχτυλο και τους αναθεματίζουμε, γίνονται εκείνοι πιο αντιδραστικοί. Κλείνουν τα καταστήματα εστίασης τα μεσάνυχτα; Συνεχίζουν οι θαμώνες στις πλατείες.
Έχετε την εντύπωση ότι η καραντίνα που επιβλήθηκε τον Μάρτιο θα μπορούσε να διαρκέσει πολύ παραπάνω από τις αρχές Μαϊου; Πλανάσθε. Θα ξεχυνόταν ο κόσμος στους δρόμους, δεν πάει να ούρλιαζε ο Τσιόδρας ή και οι Άγιοι Ανάργυροι αυτοπροσώπως. Μιλάμε -ευτυχώς και δυστυχώς- για ανθρώπους. Όχι για καλόγερους-ρομπότ.
Τι θα συνέβαινε εάν δεν βρισκόταν τους επόμενους μήνες το εμβόλιο για τον συγκεκριμένο κορονοϊο; Οι περισσότεροι θα τον περνούσαν σχετικά ανώδυνα. Ένα -ευάριθμο σχετικά- τμήμα του πληθυσμού θα αρρώσταινε βαριά, κάποιοι θα έχαναν τη ζωή τους. Ποιοι; Ίσως κι εγώ μεταξύ τους. Ούτε καν αυτό δεν γνωρίζουμε ακόμα, ποιοι είναι αληθινά ευπαθείς απέναντι στον Covid 19. Άνθρωποι που θεωρητικά θα έπρεπε να τους ξεκάνει τον νικούν κατ’οίκον. Και λεβεντιές καμαρωτές φθάνουν στην όχθη της Αχερουσίας.
Οικονομίες θα καταστρέφονταν, κυβερνήσεις θα ανατρέπονταν – μόνο στα πιο απομακρυσμένα σημεία του πλανήτη και εκεί όπου επικρατούν αυταρχικά καθεστώτα δεν θα είχαμε σεισμικές, αλυσιδωτές αντιδράσεις.
Ο κύριος Covid θα σάρωνε και θα περνούσε ελλείψει ξενιστών. Σε ελάχιστα χρόνια, η ανθρωπότητα -ηλικιακά ίσως ανανεωμένη- θα ξανάπαιρνε τα πάνω της.
Μην παρεξηγηθώ – επ’ουδενί θα ευχόμουν κάτι τέτοιο! Αποτελώ γέννημα-θρέμμα του διαφωτισμού, κάθε καμπάνα χτυπά και για μένα. Προσπαθώ απλώς να βλέπω και τη μεγάλη εικόνα.
Τι θα συμβεί σήμερα; Καταπώς φαίνεται -στα τέλη του 2020, αρχές του 2021- θα αρχίσουμε να εμβολιαζόμαστε αθρόα. Ο κορονοϊός θα ξεριζωθεί ή θα καταστεί εντελώς αντιμετωπίσιμος. Του χρόνου τέτοιες μέρες περί άλλα θα τυρβάζουμε. Φορούσες ή εάν δεν φορούσες την κρίσιμη περίοδο απαρεγκλίτως μάσκα; Το πιθανότερο δεν θα το θυμάσαι ούτε εσύ ο ίδιος…-
*Συγγραφέας.
