Του Ηλία Καραβόλια
Το click away είναι μια παγκόσμια μηχανική σαν «έτοιμη» από καιρό να καθιερωθεί ως ενδιάμεση λύση, ως προσπάθεια να περιοριστεί η ζημιά της αγοράς από την φονική πανδημία. Ουσιαστικά όμως πρόκειται για μια φόρμουλα σύζευξης της κατανάλωσης με την εκθεσιακή αξία του εμπορεύματος στις ψηφιακές βιτρίνες. Αυτές που το υποκείμενο καλείται να συνηθίσει αφού θα μειωθούν δραστικά εκείνες στους δρόμους.
Καλείται το άτομο να απέχει μερικώς από την εργασία, επιδοτούμενο από τον καθολικό εργοδότη που λέγεται Κράτος, να συνεχίσει να ακουμπά εικονικά το εμπόρευμα και να το επεξεργάζεται ως θέαμα. Ως απόλαυση σε αναμονή. Αναμονή που σχετίζεται φυσικά και με την ουρά για την παραλαβή από το κατάστημα.
Το click away είναι η απόλυτη μηχανική σύνδεσης ψηφιακού και πραγματικού εμπορίου. Είναι η μικροφυσική ιεροτελεστία στην προσπάθεια του καπιταλιστικού συστήματος να περιορίσει το φρακάρισμα στα logistics και στις εταιρείες courier. Γιατί οι ροές σταμάτησαν επειδή το σύστημα φράκαρε. Κάτι που δείχνει ότι η ζήτηση προϊόντων ξεπέρασε τις αντοχές σε μεταφορικές και δικτυακές υποδομές του συστήματος. Και τώρα, η ουρά και το κουπόνι παραλαβής, θα αντικαταστήσουν ( υποτίθεται προσωρινά) την ανεπάρκεια των καπιταλιστικών δομών παράδοσης του εμπορεύματος στο χώρο του καταναλωτή.
Το εμπόρευμα όμως πρέπει πάση θυσία να πουληθεί. Και ως επιθυμητό αντικείμενο προκαλεί πάντα την ηδονική κατανάλωση του από το υποκείμενο. Εδώ έχουμε μια νέα συνθήκη συμπεριφορικής συναλλακτικής που ενώ μοιάζει προσωρινή λύση ενδεχομένως να μπορούσε να παγιωθεί για κάποιου είδους προϊόντα. Εκείνα των οποίων η εκθεσιακή αξία στο διαδίκτυο είναι μεγαλύτερη από ότι αυτή στο πραγματικό ράφι (σημ: η αυξημένη διαδικτυακή κατανάλωση θα σηματοδοτήσει σε ποιά θα επενδύσει το βιομηχανικό κεφάλαιο καθοδηγούμενο απο την ψηφιακή παραγωγή). Αυτή η εκθεσιακή αξία δομεί το πλαίσιο της ηδονικής κατανάλωσης που προανέφερα αφού η προσδοκία απόλαυσης και η επενδεδυμένη επιθυμία σε ένα συγκεκριμένο προιόν, μέσα από την ανέξοδη ιντερνετική έρευνα αγοράς του, είναι μεγαλύτερες όταν «ρέουν» στις βιτρίνες των sites. Ο λόγος είναι ότι το νεωτερικό άτομο, από την εποχή του διαδίκτυου και μετά, στρέφει όλο και λιγότερο το βλέμμα του στις βιτρίνες του δρόμου, αφού περπατά με το κινητό στο αυτί και αγχωμένο, οπότε και δεν ελκύεται εύκολα απο το θέαμα των εμπορευμάτων στις βιτρίνες και τα καταστήματα.
Εν ολίγοις, με το click away το μάτι του κεφαλαίου συναντά το μάτι των λογισμικών και από κοινού διατηρούν σε οριακή κατάσταση επιβίωσης το μεσαίο και μεγάλο λιανεμπόριο που μάλλον έχουν υποδομές υποστήριξης (αν και οι πιθανές ουρές λόγω των ραντεβού για παραλαβές θα θυμίζουν περισσότερο σοβιετική οικονομία ).Το όλο σκηνικό φυσικά δεν πρέπει να αποσυνδεθεί από την μεγάλη εικόνα ριζικής αναδιάρθρωσης του παραγωγικού, εμπορικού και καταναλωτικού μοντέλου και του αλγοριθμικού ταιηλορισμού που καθιέρωσαν προ κάποιων ετών εταιρείες όπως η Amazon και η eBay. Γι’ αυτό και έχουν μιλήσει κάποιοι για αμαζονοποίηση της οικονομίας. Επισημαίνω απλά ότι το μοντέλο της παγκόσμιας πλατφόρμας εμπορίου της Amazon, που είναι κυρίαρχη στα δίκτυα του ηλεκτρονικού εμπορίου, με την κατακόρυφη αύξηση πωλήσεων σε προϊόντα και υπηρεσίες εν μέσω πανδημίας, είναι εκείνο το μοντέλο που θα οδηγήσει σε ριζικές αλλαγές στην απασχόληση, λόγω των παγιωμένων πλέον καταναλωτικών συνηθειών που εντάθηκαν με την καραντίνα.
Οι τεχνολογικοί κολοσσοί γιγαντώθηκαν με νέες βάσεις δεδομένων, με νέα logistics επιθυμιών και αναγκών του καταναλωτή. Είναι οι ίδιοι κολοσσοί που ελέγχουν πλέον και τα δίκτυα ηλεκτρονικών συναλλαγών και σχεδιάζουν δικά τους νομίσματα και έγιναν κυρίαρχη εμπορική τάξη, σχεδόν οι απόλυτοι χονδρέμποροι/προμηθευτές. Και με την αόρατη χείρα της «ελεύθερης αγοράς» των συγχωνεύσεων και εξαγορών θα πάρει το μερίδιο των μικρών που δεν θα αντέξουν. Γιατί πως μπορεί άραγε να τους ακολουθήσει το μικρομάγαζο της γειτονιάς, το κατάστημα του πεζόδρομου και της πλατείας που πληρώνει ενοίκιο και εργαζόμενο, κλειστό επί μήνες, χωρίς καν να έχει e shop;
Την ίδια στιγμή που το ολιγοπώλιο έχει πιάσει τα κεντρικά πόστα στην μεγάλη πλατεία της οικουμένης ( internet) χωρίς να χρειάζεται να πληρώσει έξοδα και ενοίκιο σε ακίνητα. Είναι αυτό το ολιγοπώλιο που έχει στην διάθεση του λογισμικά και ρομποτάκια ως μέσα παραγωγής και πετυχαίνει αυτοματισμούς και οικονομίες κλίμακας. Με μόνιμα διαθέσιμους «εργαζόμενους», δωρεάν, εκείνα τα εκατομμύρια των χρηστών που σερφάροντας και επικοινωνώντας παράγουμε data- το καύσιμο τους δηλαδή- ως prosumers (producers and consumers).
Εδώ να θυμίσουμε την φράση του Keynes πριν ένα αιώνα περίπου: «Ταλαιπωρούμαστε από μια νέα αρρώστια που πολλοί μπορεί να μην έχουν ακούσει το όνομα της αλλά για την οποία θα ακούσουν πάρα πολλά στα χρόνια που έρχονται: την τεχνολογική ανεργία»(J. M.Keynes, Economic Possibilities for our Grandchildren, The Nation, 1930). Γιατί αυτό κρύβεται πίσω από το κλικάρισμα στην παραγωγή και τις παραγγελίες, το click away στην κατανάλωση και την εκθεσιακή αξία των εμπορευμάτων εντός Διαδικτύου. Κρύβεται μια ολόκληρη μηχανική αναδιάρθρωσης του κεφαλαίου και της εργασίας που διευκολύνει την ζωή του υποκειμένου ως καταναλωτή αλλά καλύπτει την έντονη καθίζηση στα εισοδήματα του, την μείωση προσωπικού, τις απολύσεις.
Εγκαθιστόνται έτσι αρνητικότητες και στρεβλώσεις λόγω της υπερεπέκτασης της διαδικτυακής οικονομίας. Αυτό δεν απαξιώνει φυσικά την συμβολή της τεχνολογίας στην γενικότερη πρόοδο. Το click away είναι λοιπόν ένας ακόμη σπασμός του συστήματος που φράκαρε και προσπαθεί μέσα από τα μικρά μοτίβα των επιλογών μας(micromotives) να δημιουργήσει μακρο-συμπεριφορές (macrobehavior). Η 4η βιομηχανική επανάσταση έχει ακόμα πολλά επεισόδια μετά την βίαιη επιτάχυνση της από τον φονικό ιό. Αλλά μαζί της συμβαδίζει και μια ραγδαία αλλαγή στην συμπεριφορική οικονομική και στις συναλλακτικές συνήθειες. Ευκολία, άνεση, ταχύτητα ικανοποίησης της επιθυμίας και των αναγκών, λόγω τεχνολογίας και νέων μέσων παραγωγής/εμπορίου (λογισμικά) στον καπιταλισμό της πλατφόρμας, θα σκεπάζουν την ολοένα και χειρότερα αμειβόμενη υποαπασχόληση. Οφείλουμε να το χωνέψουμε για να προσαρμοστούμε. Όσοι μπορέσουμε…
