Του Γιώργου Σταμάτη*
Η Άνγκελα Μέρκελ και η Μάργκαρετ Θάτσερ βρίσκονται αυτήν την εποχή στην επικαιρότητα. Η πρώτη λόγω της αποχώρησής της από την ηγεσία του κόμματός της και από την καγκελαρία. Η δεύτερη λόγω της πολυσυζητημένης σειράς «The Crown», που την έφερε πάλι στο προσκήνιο.
16 διαδοχικά χρόνια στην εξουσία η πρώτη, 11 χρόνια η δεύτερη.
Η μακροχρόνια παραμονή στην εξουσία δεν τεκμηριώνει φυσικά το ότι είσαι άξιος και χρήσιμος για τη χώρα σου ηγέτης. Μπορεί απλά να έχεις το ταλέντο ή την ικανότητα να απευθύνεσαι με επιτυχία στο θυμικό της κοινωνίας, αλλά και να διαχειρίζεσαι με επιτυχία τους μηχανισμούς της εξουσίας. Σίγουρα η Μέρκελ και η Θάτσερ δεν θα μείνουν στην ιστορία μόνο για τα παραπάνω χαρακτηριστικά.
Τα βασικά στοιχεία της διαδικασίας της ηγεσίας, είναι η ισχύς που εδράζεται στα χαρακτηριστικά της προσωπικότητάς σου, η ικανότητα διαχείρισης της εξουσίας και οπωσδήποτε η επιρροή που ασκείς στην κοινωνία. Αν αυτή η επιρροή έχει θετικά και μακροχρόνια αποτελέσματα, τότε θα μείνεις στην ιστορία ως ένας πραγματικά άξιος και χρήσιμος ηγέτης.
Η Μέρκελ φαίνεται να πλεονεκτεί στο επίπεδο της διαχείρισης της εξουσίας, με κύρια χαρακτηριστικά την ισορροπία, τους (απαραίτητους συχνά) συμβιβασμούς και την υπομονή.
Η Θάτσερ αντίθετα, φαίνεται να πλεονεκτεί στο επίπεδο της ισχύος, με κύριο χαρακτηριστικό το οραματικό στοιχείο, το μεταρρυθμιστικό πάθος και την επιμονή, αφήνοντας πίσω της μια αμφιλεγόμενη κληρονομιά: Αναγέννησε τη βρετανική οικονομία, δίχασε όμως την κοινωνία.
Η Θάτσερ εκφράζει περισσότερο το συμβατικό υπόδειγμα ηγεσίας, σύμφωνα με το οποίο ο «χαρισματικός» ηγέτης οδηγεί το λαό. Η Μέρκελ εκφράζει περισσότερο το πιο «μοντέρνο» υπόδειγμα, όπου ο ηγέτης χαρακτηρίζεται από ενσυναίσθηση, που σε πρακτικό επίπεδο μεταφράζεται σε συμπερίληψη των κοινωνικών τάσεων. Δεν θα τη θυμόμαστε για το «χάρισμα», αλλά για την ικανότητά της να φέρνει αποτελέσματα ως «ισορροπίστρια», επιλέγοντας αρχικά τη «μη λύση» μέχρι να έλθει ο συμβιβασμός.
Η «γλώσσα του σώματος» μιλάει από μόνη της: υψωμένο το δάκτυλο της Θάτσερ, ενωμένα τα δάκτυλα της Μέρκελ.
Όσον αφορά την Ελλάδα την εποχή των Μνημονίων, υποστήριξε ορθώς την παραμονή μας στην Ευρώπη και τις απαραίτητες μεταρρυθμίσεις, δεν αντιπαρατέθηκε όμως στη λανθασμένη στρατηγική εφαρμογής τους. Στα Ελληνοτουρκικά πάλι, προσπάθησε να χαμηλώσει τις εντάσεις, χωρίς όμως να ρισκάρει κάτι περισσότερο εις βάρος των κομματικών, πολιτικών και οικονομικών συμφερόντων της πατρίδας της.
Αν και την αποκαλούν ηγέτη της Ευρώπης, ήταν, έστω και στα σημεία, περισσότερο ηγέτης της Γερμανίας. Παρ’ όλα αυτά, ως ηγέτης της Ευρώπης σε δύο περιπτώσεις, διεκδικώντας με πάθος και με ρίσκο, θύμισε τη Θάτσερ: στο Μεταναστευτικό και στο Ευρωπαϊκό πακέτο στήριξης λόγω του Covid-19.
Σίγουρα η Ευρώπη σήμερα χρειάζεται ρήξεις, για τις οποίες ήταν ικανή η Θάτσερ, αλλά και την ικανότητα της Μέρκελ να εξισορροπεί τις διαφορετικές τάσεις που αποτελούν δομικό στοιχείο της ευρωπαϊκής «ταυτότητας».
*Σύμβουλος Επικοινωνίας και Συγγραφέας
