Του Ηλία Καραβόλια
Υφαίνεται ταυτόχρονα, λόγω της πανδημίας, ένα κοινωνικό δίχτυ ασφαλείας και ένα κανονιστικό πλαίσιο ελέγχου των υποκειμένων. Αποκορύφωμα, το self test : κάτι σαν selfie της ατομικής ευθύνης, της «υποκειμενικής βιοπολιτικής» που επιβάλλει η διακυβερνησιμότητα του εαυτού ( όπως έγραφε ο Φουκώ).
Αυτή η σύγχυση, το ταυτόχρονο σημειολογικό φορτίο της διπλής παρουσίας ελέγχου- ασφάλειας, οδηγεί σε μια ευρεία κατάρρευση της ψυχοκοινωνικής ισορροπίας. Σε ένα πραγματικό παθολογικό κραχ στον ατομικό και συλλογικό ψυχισμό : υποκείμενα και κοινωνίες αμφιταλαντεύονται στην διπλή εντολή συμμόρφωσης – ατομικής ευθύνης.
Με τον κορονοιό δημιουργείται μια ολόκληρη γραμμή συναρμολόγησης του κινδύνου και ένας κώδικας διαχείρισης της επιθυμίας, αφού το δίπολο ζωή-θάνατος διακυμαίνεται ως ισοτιμία του νομισματικοποιημένου χρόνου.
Με την πανδημία φεύγουμε από την εποχή των εικονικών διλημμάτων και περνάμε στην εποχή του ύψιστου διακυβεύματος αφού η επιθυμία μετατρέπεται σε βίο-επιθυμία, με την βοήθεια πάντα της μαζικής εξατομίκευσης της ευθύνης που εγκαθιστά στα υποκείμενα ο βιοπληροφοριακός νεοφιλελευθερισμός και το μονολιθικό πρόταγμα του.
Κυβερνήσεις και ολιγοπωλιακοί συνασπισμοί πολυεθνικών συμφερόντων (σε υγεία, επικοινωνίες, ασφάλεια) μετατρέπουν τον κίνδυνο σε εμπόρευμα, μέσω της προσαρμοστικής καθυπόταξης της συμπεριφοράς, με σκοπό την προστασία των κοινωνιών (αλλά φυσικά και τα τεράστια κέρδη).
Σε αυτή την κερδοσκοπική πανοπλία που μας προσφέρουν είμαστε αναγκασμένοι να υποταχθούμε ώστε να επιβιώσουμε. Αποδεχόμαστε τους περιορισμούς και την ατομική ευθύνη επειδή η οποιαδήποτε εναλλακτική επιλογή έχει παρουσιαστεί επιτυχώς από την επιστήμη, την αγορά και την εξουσία ως επικίνδυνη. Και κανείς από τους τρείς αυτούς φορείς, δεν μπορεί πλέον να αμφισβητηθεί από κανέναν.
Ενώ η ύψιστη στιγμή προσφοράς της επιστήμης στο ανθρώπινο είδος είναι οι πατέντες για τα εμβόλια, τα self test έρχονται να κρύψουν το νεοφιλελεύθερο σκεπτικό απώθησης του κρατικού καθήκοντος, της κοινωνικής μέριμνας δηλαδή, να προφυλάσσει το άτομο και το σύνολο. Η επιθυμία για αυτοπροστασία επιστρατεύεται ως βιο-επιθυμία και ο εαυτός μετατρέπεται σε εν δυνάμει κίνδυνο για την κοινωνία, οπότε ο αυτοέλεγχος και η συμμόρφωση λειτουργούν αποτελεσματικότερα.
Δεν χρειάζεται ίσως να διανοητικοποιούμε τόσο πολύ την έκτακτη κατάσταση εξαίρεσης (που όμως μονιμοποιήθηκε). Πρέπει όμως ενίοτε να στοχαζόμαστε πάνω στα νέα μοτίβα αυτό-διακυβέρνησης, να ελέγχουμε με ποιο τρόπο ρυθμίζεται και ελέγχεται η δυνητική επικινδυνότητα μας, για τον εαυτό και το σύνολο.
Και αυτό γιατί ο καπιταλισμός όποτε συναντά στο διάβα του τον θάνατο( πόλεμοι, πανδημίες) καταφέρνει να φρακάρει έξυπνα στο εσωτερικό συστημικό του όριο( όπως το φορτηγό-πλοίο που έκοψε τις ροές εμπορίου στο Σουέζ), μεταβιβάζοντας προσκηνιακά την διαχείριση του κινδύνου στο κράτος και στην αγορά, στα δυο βασικά του εργαλεία, στους δυο βασικούς του μηχανισμούς αυτοδιόρθωσης των ανισορροπιών. Αλλά και στις δυο περιπτώσεις, πάντα συμμετέχει το υποκείμενο, ο εαυτός δηλαδή, ως παραγωγός κινδύνου και ευθύνης.
Παρασκηνιακά, την λειτουργική εποπτεία του κινδύνου την ασκεί όμως το καπιταλιστικό ολιγοπώλιο της υγείας και της ασφάλειας, που κερδίζει από την παραγωγή βιοπολιτικής διαχείρισης της ατομικής και συλλογικής επιθυμίας.
Απλώς αυτό κάνει πως δεν το βλέπει το υποκείμενο, αφού τώρα με το self test, βάζοντας την μπατονέτα στην μύτη για να ανιχνεύσει τον ιό, θα νιώθει υπεύθυνο και για τον εαυτό του και για τους άλλους. Εδώ ακριβώς, στην ανάδυση της ατομικής υπευθυνότητας και όχι μόνο της ευθύνης, κρύβεται η περιορισμένη ικανότητα της εξουσίας και της τεχνοεπιστημής να αποιεροποιήσουν το ιδιωτικό κέρδος εν ονόματι του κοινού οφέλους…
