Του Ηλία Καραβόλια
«Το Κράτος δεν είναι η λύση αλλά το πρόβλημα» είπε ο Reagan όταν εφάρμοζε τα περίφημα reaganomics στην δεκαετία του ‘80, με ιδιωτικοποιήσεις και μείωση δημοσίου τομέα, απορρύθμιση αγορών και αναδιάρθρωση της εργασίας( μοντέλο Thatcer στην Αγγλία την ίδια περίοδο βασισμένο σε δυο «αξιώματα»: There Is No Alternative-TINA και There is no such thing as society).
Τις ρήσεις τους ζήλεψαν ουκ ολίγοι νεοφιλελεύθεροι μέχρι σήμερα. Και τις έκαναν ιδεολογικά ευαγγέλια οικονομικής πολιτικής. Στα νιάτα μας έμοιαζαν ως οι μοναδικές γοητευτικές φιλελεύθερες θέσεις που ενίσχυαν την ύπαρξη του αόρατου χεριού του Adam Smith, την ιδεολογία του Hayek και την θεωρία αποτελεσματικών αγορών του Fama. Αυτές συνδυάζονται με το trickle down effect: μειώστε τους φόρους στους πλούσιους για να επενδύσουν και να κατέβει το χρήμα προς τους κάτω (ωραίο δεν ακούγεται;)
Προς τι η θεωρητική εισαγωγή; Με αφορμή τα πολλά δις που αναμένονται στην Ελλάδα, για την μετά την πανδημία εποχή, διαβάζουμε δηλώσεις συμβούλου του πρωθυπουργού (αλλά και του ίδιου του νομπελίστα επικεφαλής της περίφημης επιτροπής Εθνικής Ανάκαμψης) : « Το κράτος δεν ξέρει και δεν πρέπει να επιλέγει επενδύσεις». « Δεν θα υποδείξουμε εμείς σε ποιους κλάδους θα επενδύσουν οι επιχειρήσεις στις αγορές». Οπότε, κατέληξαν στο….μηχανικό αυτόματο της ανάπτυξης: «Αποφασίσαμε ότι τα δάνεια του Σχεδίου Ανάκαμψης Ελλάδα 2.0 να πάνε για χρηματοδότηση επενδύσεων του ιδιωτικού τομέα».
Υποθέτω αυτό κάνουν και όλες οι ευρωπαϊκές κυβερνήσεις με ανάλογα πλάνα υπηρετώντας την οικονομική ορθοδοξία που θέλει το ελλειμματικό Κράτος να μην συμμετέχει παρά ελάχιστα στην παραγωγή, στην αγορά, στην οικονομία. Ακόμα και σε εποχή παρατεταμένης ύφεσης.
Και φυσικά τα πλεονασματικά κράτη( δηλαδή αυτά με εμπορικά κέρδη από τους υπόλοιπους λαούς) θα προβάλλουν ξανά το επιχείρημα με την προτεσταντική ηθική της λιτότητας ( πχ. το γερμανικό Συνταγματικό Δικαστήριο δεν θεωρεί νόμιμο το Ταμείο Ανάκαμψης της ΕΕ !)
Ένας 80χρονος δημοκρατικός πρόεδρος στις ΗΠΑ (Biden), που απορούσαν όλοι αν μπορεί τελικά να σώσει την χώρα του, και μια 77χρονη κεϋνσιανή κορυφαία οικονομολόγος (Yellen), μάλλον βάζουν τα γυαλιά στις ευρωπαϊκές κυβερνήσεις. Επιλέγουν την ασφαλή οδό της ώθησης της οικονομίας με κεφαλαίο που δημιουργεί μισθούς, παραγωγή και ζήτηση, απωθώντας την αντιπληθωριστική μονομέρεια, και σχεδόν μιμούνται τον Roosevelt του New Deal της Μεγάλης Ύφεσης των ‘30s, οπότε και ρίχνουν το Κράτος στην οικονομία : ανοίγοντας δουλειές για τον κόσμο σε δημόσιες υποδομές. Ειδικά στους κλάδους αιχμής, στην ενέργεια και στις ψηφιακές υποδομές. Με απλά λογια : δεν περιμένουν το Great Reset αλλά επιλέγουν να ξεκινήσει αυτό με το Κράτος ως Great Spender.
Κομμουνιστές ; Κρατιστές ; Δογματικοί κευνσιανοί ; Πείτε τους όπως θέλετε. Η ουσία είναι ότι ρίχνουν 6 τρις στο ΑΕΠ της μεγαλύτερης οικονομίας του πλανήτη και μάλιστα τα 2,3 τρις άμεσα σε δημόσια έργα και προσλήψεις άνεργων Αμερικανών. Ακούστε και το πλέον σημαντικότερο όλων : πίσω από τα 6 τρις που θα γεννήσουν πολλαπλασιαστικά αποτελέσματα για ιδιωτικές επενδύσεις, υπάρχει ένα τόσο σημαντικό μικροοικονομικό μέγεθος στο οποίο τα bidenomics ποντάρουν τα μέγιστα : προσπαθούν να σηκώσουν το ημερομίσθιο από τα 7,25 στα 15 δολάρια για πρώτη φορά μετά το 2009! Δηλαδή να αυξήσουν άμεσα την αγοραστική δύναμη των Αμερικανών.
Και θα απορείς φίλε αναγνώστη που θα βρουν όλα αυτά τα λεφτά (σημ.: θα στείλουν και 2,500 δολάρια σε κάθε σπιτικό οπως έκανε πέρυσι ο Trump). Και θα σκέφτεσαι φυσικά ποσό θα χρεώσουν τις επόμενες γενεές.
Ήδη η υπουργός Οικονομικών Yellen προανήγγειλε το αυτονόητο : για τις πολυεθνικές που πλουτίζουν εκτός ΗΠΑ( πχ. για τα 5 τρις συσσωρευμένα κέρδη του γνωστού ιντερνετικού ολιγοπωλίου) προτείνει να ανεβεί ο φορολογικός συντελεστής 7 μονάδες( 14 τον είχε ρίξει ο Trump) και το ίδιο θα συμβεί για τα πολύ υψηλά ατομικά εισοδήματα. Ως μαθήτρια δε του μεγάλου Tobin θέλει να επιβάλλει τον ομώνυμο φόρο στο χάρτινο πλούτο και στις χρηματιστηριακές συναλλαγές (0,01%), για τον οποίο επί δεκαετίες αντιδρούν τα κερδοσκοπικά χρηματοπιστωτικά καρτέλ, χάνοντας έτσι οι κυβερνήσεις, δηλαδή οι πολίτες, δεκάδες δις ευρώ ετησίως από τα τρις που κυκλοφορούν στις οθόνες και δεν ανοίγουν άμεσες δουλειές στην mainstream οικονομία.
Φαντάζομαι ότι θα οδύρονται οι απανταχού πολέμιοι της αναδιανεμητικής οικονομικής πολιτικής, οι εχθροί του κευνσιανισμού και του κράτους ως «great spender» .Αναρωτιέμαι όμως : έχουν κάποιο τρόπο να προτείνουν στους πλούσιους καπιταλιστές (σαν αυτούς που θα ξεκοκαλίσουν σε κάθε ευρωπαϊκή χώρα τα δις του Ταμείου Ανάκαμψης) να κάνουν μακροχρόνιες παραγωγικές επενδύσεις με αυστηρές ρήτρες απασχόλησης και αξιοπρεπείς μισθούς ; Ή θα αρκεστούμε στην λογική ότι τα κράτη δεν πρέπει να κατευθύνουν το χρήμα στις αγορές ;
Χρειαζόμαστε στην έκτακτη περίπτωση έκτακτες πολιτικές. Κράτος και αγορά μπορούν να συνυπάρξουν αλλά κάποιος πρέπει να κάνει την αρχή ! Στην Αμερική, μήτρα του καπιταλισμού, γεμάτη από ισχυρούς επενδυτές, τραπεζικά και ιδιωτικά κεφάλαια, ξέρουν ποιος πρέπει να δώσει την εκκίνηση. Και ξέρουν ότι το άμεσο και γρήγορο κέρδος δεν είναι πάντα το πρώτο κίνητρο όταν κινδυνεύει -με τεράστια ύφεση- να πτωχεύσει κόσμος…
