Του Ευάγγελου Μανωλόπουλου*
Η ανάπτυξη και η έγκριση εμβολίων mRNA κατά του SARS-COV-2 μέσα σε λιγότερο από ένα χρόνο από την εμφάνιση της πανδημίας Covid-19 κατέδειξε το τεράστιο δυναμικό της τεχνολογίας mRNA. Τα εμβόλια Covid-19 mRNA αναπτύχθηκαν ταχέως και αγγίζουν πολύ υψηλά ποσοστά αποτελεσματικότητας που σπάνια έχουμε δει σε εμβόλια που έχουν παραχθεί με τις καθιερωμένες τεχνολογίες. Επίσης γίνεται όλο και περισσότερο σαφές ότι έχουν ένα άριστο προφίλ ασφάλειας, πιθανόν καλύτερο από αυτό των συμβατικών εμβολίων. Και βέβαια πρέπει : να θυμόμαστε ότι, παρότι εμβόλια γενετικού υλικού, δεν έχουν καμία αλληλεπίδραση με το γενετικό υλικό των δικών μας κυττάρων γιατί απλούστατα δεν φτάνουν ποτέ στην περιοχή όπου αυτό φυλάσσεται, τον κυτταρικό πυρήνα.
Τα εμβόλια mRNA δεν εμφανίστηκαν από το πουθενά. Στηρίχθηκαν στην αξιοποίηση μιας πλούσιας δεξαμενή πειραματικών, κλινικών, κατασκευαστικών αλλά και ρυθμιστικών δεδομένων που αθροίστηκαν τις τρεις τελευταίες δεκαετίες. Η πρώτη αναφορά μελέτης σε πειραματόζωα με χρήση της τεχνολογίας mRNA δημοσιεύτηκε το 1990 για τον σχεδιασμό και την κλινική ανάπτυξη θεραπευτικών εμβολίων κατά του καρκίνου. Στην πορεία έγιναν αντιληπτές από κάποιους φωτισμένους επιστήμονες οι δυνατότητες που παρέχει η τεχνολογία αυτή για την ανάπτυξη εμβολίων για λοιμώδη νοσήματα. Με τη σειρά τους, οι γνώσεις που αποκτήθηκαν τους τελευταίους 12 μήνες μέσα από τη διαδικασία προώθησης του mRNA για πρώτη φορά σε όλα τα στάδια κλινικής ανάπτυξης και μετατροπής του σε ένα εμπορικό προϊόν θα τροφοδοτήσουν τώρα ανάλογες εξελίξεις στη θεραπεία κατά του καρκίνου.
Η ομορφιά της τεχνολογίας mRNA είναι η μεγάλη ευελιξία της. Με τροποποίηση δομικών στοιχείων του συνθετικού mRNA, υπάρχει η δυνατότητα προσαρμογής μιας ποικιλίας χαρακτηριστικών που περιλαμβάνουν στόχευση σε καθορισμένα κύτταρα, διάρκεια έκφρασης και ανοσολογικά αποτελέσματα. Αυτές οι δυνατότητες επεκτείνουν το πεδίο εφαρμογών των mRNA πέρα από τον θεραπευτικό εμβολιασμό στον καρκίνο ή σε λοιμώξεις όπως ο κορωνοϊός. Η τεχνολογία mRNA χρησιμοποιείται τώρα για μια ποικιλία ανοσοθεραπευτικών προσεγγίσεων, συμπεριλαμβανομένης της ενίσχυσης των ανοσοκυττάρων με υποδοχείς αντιγόνου και της παραγωγής μέσα στα κύτταρα του οργανισμού του ασθενούς θεραπευτικών πρωτεϊνών όπως αντισωμάτων ή ανοσοδιαμορφωτών. Οι ανοσοδιαμορφωτές που βασίζονται σε mRNA έχουν ήδη εισέλθει σε κλινικές δοκιμές. Επίσης, η ένεση μέσα στον καρκινικό όγκο mRNA που κωδικοποιούν κυτοκίνες ή παραγόντων που διευκολύνουν την ογκολυτική δράση των μορίων αυτών φάνηκε ότι είναι εφικτή και μπορεί να επάγει αντικαρκινικές ανοσοαποκρίσεις.
Το συνθετικό, εξωγενώς χορηγούμενο mRNA αναμένεται να γίνει . ένας από τους κύριους πυλώνες της ανάπτυξης αντικαρκινικών φαρμάκων. Πολλές κλινικές μελέτες είναι σε εξέλιξη και η πρώτη έγκριση ενός θεραπευτικού mRNA κατά του καρκίνου είναι πλέον θέμα χρόνου. Όμως, τα εμβόλια και ο καρκίνος είναι μόνο η αρχή. Οι δυνατότητες αυτής της τεχνολογίας θεωρητικά μπορούν να δώσουν πρωτοπόρες θεραπευτικές λύσεις σε πολλές άλλες παθήσεις όπου υπάρχει θεραπευτικό έλλειμμα. Η αρχή έγινε με τα εμβόλια και το μέλλον αναμένεται να είναι λαμπρό. Όταν ο κορωνοϊός και η φρικτή νόσος που προκαλεί θα αποτελούν μια κακή ανάμνηση για την ανθρωπότητα, θα λέμε ότι όλη αυτή η ιστορία μας άφησε τουλάχιστον και κάτι καλό. Επιτάχυνε την ενσωμάτωση της τεχνολογίας mRNA στη θεραπευτική μάς φαρέτρα και κατέδειξε τις τεράστιες δυνατότητές της, προς όφελος εκατομμυρίων ανθρώπων.
*καθηγητής Φαρμακολογίας, Φαρμακογονιδιωματικής και Ιατρικής Ακριβείας στο Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο Θράκης και πρόεδρος της Ελληνικής Εταιρείας Φαρμακολογίας
