Του Χρίστου Αλεξόπουλου
Η βιωνόμενη πραγματικότητα από τις κοινωνίες σε πλανητικό επίπεδο χαρακτηρίζεται σε πολύ μεγάλο βαθμό από παγκοσμίων διαστάσεων ανισορροπίες στο πλαίσιο της παγκοσμιοποίησης, οι οποίες επηρεάζουν την σύγχρονη δυναμική της εξέλιξης και ταυτοχρόνως υποσκάπτουν την συνοχή και την προοπτική των κοινωνιών.
Η έγκαιρη αλλαγή του τρόπου διαχείρισης των ανισορροπιών, τόσο στο πολιτικό όσο και στο κοινωνικό πεδίο, είναι επιβεβλημένη, αν η παγκόσμια κοινότητα δεν επιθυμεί να μετεξελιχθούν οι ανισορροπίες σε απειλές για την βιωσιμότητα της ανθρώπινης οντότητας και της βιοποικιλότητας και την ευημερία χωρίς κοινωνικές ανισότητες.
Για παράδειγμα, λόγω της κλιματικής κρίσης στη Γροιλανδία τα τελευταία 30 χρόνια έλιωσαν 4 δισεκατομμύρια τόνοι πάγων. Τα αίτια είναι η αύξηση της ατμοσφαιρικής θερμοκρασίας στην Αρκτική κατά 3 βαθμούς Κελσίου τα τελευταία 50 χρόνια και η άνοδος της θερμοκρασίας στους ωκεανούς, η οποία συρρικνώνει τους παγετώνες στις ακτές του νησιού.
Επίσης τα φύκια συμβάλλουν στην άνοδο της θερμοκρασίας, διότι η ηλιακή ενεργειακή ακτινοβολία μετατρέπεται σε θερμότητα και αυτό επιταχύνει το λιώσιμο των πάγων. Τα φύκια θα μπορούσαν να επηρεάσουν ακόμη και το ρεύμα του κόλπου.
Αυτά τα στοιχεία προέρχονται από έρευνα επιστημονικής ομάδας από το γερμανικό Deutschew GeoForschungsZentrum (GFZ) στο Potsdam και το δανέζικο πανεπιστήμιο Aarhus, την οποία έκαναν στη Γροιλανδία τον Ιούλιο 2021.
Θεωρητικά αυτή η έρευνα «κρούει τον κώδωνα του κινδύνου». Οι αντιδράσεις όμως, τόσο στο πολιτικό όσο και στο κοινωνικό πεδίο, δεν «ανοίγουν» βιώσιμη προοπτική για το μέλλον.
Ο αρμόδιος για το κλίμα και το περιβάλλον γερμανός υπουργός Robert Habeck (ηγετικό στέλεχος του κόμματος των Πρασίνων) 15 ημέρες μετά την ανάληψη των καθηκόντων του επεσήμανε, ότι η Γερμανία δεν θα είναι κλιματικά ουδέτερη στο χρονικό όριο, που έχει αποφασισθεί.
Στην Ελλάδα το Υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας έκανε δεκτό το αίτημα της Δημόσιας Επιχείρησης Ηλεκτρισμού (ΔΕΗ) για παράταση της λειτουργίας 7 λιγνιτικών μονάδων για την παραγωγή ρεύματος μέχρι το 2025 καθώς και 2 πετρελαϊκών μονάδων της Κρήτης μέχρι το 2024 (Kathimerini online, 29.12.2021).
Είναι εμφανές, ότι τόσο η ΔΕΗ όσο και η κυβέρνηση έχουν κάνει ανεπαρκή σχεδιασμό για την έγκαιρη μετάβαση στην παραγωγή καθαρής ενέργειας (π.χ. με Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας), με ό,τι αυτό συνεπάγεται για την κλιματική κρίση και την αντιμετώπιση των επιπτώσεων της (π.χ. ακραία καιρικά φαινόμενα, πυρκαγιές κ.λ.π.). Η αντιπολίτευση «σιωπά», χωρίς να καταθέτει τον δικό της ολοκληρωμένο σχεδιασμό.
Ανοχή και «χαλαρότητα» επιδεικνύει και η κοινωνία. Μπορεί στις έρευνες η πλειοψηφία των πολιτών να θεωρεί, ότι η κλιματική κρίση είναι ένα από τα θέματα, που προκαλούν ανησυχία, όμως δεν είναι εύκολο να εκφράσει την βούληση και την απόφαση της για συμμετοχή στην αντιμετώπιση των γενεσιουργών της αιτίων, διότι θα πρέπει σε μεγάλο βαθμό να αλλάξει και ο τρόπος ζωής (π.χ. όχι κινητικότητα με μέσα, που εκπέμπουν αέρια του θερμοκηπίου, αναπροσανατολισμός της παραγωγικής διαδικασίας κ.λ.π.).
Στο ίδιο μήκος κύματος κινείται και η παραγωγή και μαζική χρήση πλαστικών τόσο στον τομέα τυποποίησης της διάθεσης προϊόντων όσο και για την μεταφορά τους από τους πολίτες, διότι ρυπαίνουν σε υψηλό βαθμό το περιβάλλον με πολύ αρνητικές επιπτώσεις στην βιοποικιλότητα και στον άνθρωπο.
Σύμφωνα με επιστήμονες (Thea Hamm) του ερευνητικού κέντρου Geomar Helmholtz Zentrum στο Κίελο «από τις ακτές έως και τον βυθό των θαλασσών σύμφωνα με υπολογισμούς βρίσκονται από 140 έως 200 εκατομμύρια τόνοι πλαστικά. Ένα μεγάλο μέρος τους είναι πλαστικά μικροσωματίδια, τα οποία είναι μικρότερα από 5 χιλιοστά» (ndr.de, «Mikroplastik im Meer: Wenn Laien der Wissenschaft dienen», 26.12.2021).
Δεν χρειάζεται να αναφερθούν οι επιπτώσεις στα ψάρια με την κατάποση των πλαστικών και την κατάληξη τους στον ανθρώπινο οργανισμό μέσω της τροφικής αλυσίδας. Και σε αυτό τον τομέα τόσο το πολιτικό σύστημα όσο και οι κοινωνίες δεν αντιδρούν αποφασιστικά, διότι οι όποιες παρεμβάσεις θα έχουν επιπτώσεις στο οικονομικό σύστημα και στον τρόπο ζωής.
Ανάλογη πορεία ακολουθεί και η διαχείριση της πανδημίας του κορωνοϊού (Covid-19). Στην Ελλάδα στις 28.12.2021 τα κρούσματα αυξήθηκαν σε 21.657. Την επόμενη ημέρα (29.12.2021) έφτασαν τα 28.828 και στις 30.12.2021 τα 35.580 κρούσματα. Αυτή η ανοδική πορεία διαμόρφωσε κλίμα ανησυχίας στους πολίτες.
Σε μεγάλο βαθμό όμως η πολιτική διαχείριση της πανδημίας έχει επικοινωνιακά χαρακτηριστικά. Και αυτό δεν αφορά μόνο την κυβέρνηση αλλά το σύνολο των κομμάτων του πολιτικού συστήματος. Τα μέτρα, που λαμβάνονται μέχρι τώρα, ακολουθούν την δυναμική της πανδημίας και δεν την αντιμετωπίζουν, με αποτέλεσμα το κόστος να είναι μεγαλύτερο και πολυδιάστατο (τα κρούσματα αυξάνουν, η οικονομία πλήττεται και ιδιαιτέρως ο τουρισμός και ο τομέας της εργασίας, η ψυχολογική ισορροπία των πολιτών, η εκπαίδευση κ.λ.π.).
Η πολιτική αντιπαράθεση με αφετηρία την μεγάλη αύξηση των κρουσμάτων και των επιπτώσεων στην ζωή των πολιτών και στο σύστημα υγείας διαπερνάται από λαϊκισμό και επικοινωνιακή λογική. Η αντιπολίτευση ζητά γενικά την λήψη μέτρων και χρεώνει ανικανότητα στην κυβέρνηση. Η αξιωματική αντιπολίτευση ισχυρίζεται, ότι «ο μόνος άνθρωπος τελικά, που δεν εξοργίζεται με την απίστευτη ανικανότητα της κυβέρνησης, είναι ο κύριος Μητσοτάκης, που συνεχίζει ανέμελος τις διακοπές του, ενώ η χώρα βαδίζει στον γκρεμό». Η αντίδραση της κυβέρνησης εξαντλείται στην κατηγορία, ότι ο αρχηγός της αξιωματικής αντιπολίτευσης είναι υποκριτής και δημαγωγός (κυβερνητικός εκπρόσωπος).
Η διαχείριση της πραγματικότητας γενικότερα σε ευρωπαϊκό και πλανητικό επίπεδο και όχι μόνο στην Ελλάδα δείχνει, ότι δεν έχει σε επαρκή βαθμό μακροπρόθεσμη οπτική, με αποτέλεσμα να μην ελέγχεται η δυναμική της εξέλιξης ως προς τις επιπτώσεις της και να λαμβάνονται μέτρα μετά την εμφάνιση και την βίωση τους.
Πολύ χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι η απόφαση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για την απαγόρευση χρήσης αντιβιοτικών σε φάρμες ζώων με στόχο την πρόληψη πρόκλησης πανδημιών, διότι τα χορηγούμενα σε μικρές δόσεις αντιβιοτικά συμβάλλουν στην ανάπτυξη ανθεκτικών μικροβίων, τα οποία μπορούν να εξαπλωθούν στους ανθρώπους. Η νομοθέτηση των μέτρων θα γίνει στις 28 Ιανουαρίου 2022.
Σύμφωνα δε με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας (World Health Organisation) μέχρι το 2050 οι ανθεκτικές σε φάρμακα ασθένειες μπορούν να οδηγήσουν στον θάνατο 10 εκατομμύρια ανθρώπους παγκοσμίως, αν δεν ληφθούν μέτρα. Αυτές οι συνθήκες πιστοποιούν με τον καλύτερο τρόπο, ότι η διαχείριση της πραγματικότητας δεν έχει μακροπρόθεσμη οπτική, ώστε να αποφεύγονται οδυνηρές εξελίξεις.
Για να πραγματοποιηθούν η αλλαγή του τρόπου διαχείρισης της πραγματικότητας και των ανισορροπιών, που την διαπερνούν και η οριοθέτηση της ακολουθητέας πορείας, πρέπει να πληρούνται βασικές προϋποθέσεις.
Το πολιτικό σύστημα, είτε στην κυβερνητική είτε στην αντιπολιτευτική του εκδοχή, πρέπει να αξιοποιεί λειτουργικά τις επιστήμες για τον σχεδιασμό της πορείας προς το μέλλον και την αποφυγή αρνητικών παρενεργειών και οπισθοδρομήσεων (π.χ. αντιβιοτικά στις φάρμες ζώων και ανάπτυξη ανθεκτικών μικροβίων, που μπορούν να επιδράσουν και στους ανθρώπους).
Πρέπει δε να τονισθεί, ότι ο σχεδιασμός της δυναμικής της εξέλιξης επιβάλλεται να είναι λειτουργικά μακροπρόθεσμος και τα όρια του να μην εξαντλούνται στις «ορατές» γενιές, αλλά να προσεγγίζει τον χρόνο στο πλαίσιο της προοπτικής της ανθρώπινης οντότητας και της βιωσιμότητας της βιοποικιλότητας.
Για να είναι εφικτή η λειτουργία του πολιτικού συστήματος με αυτή την οπτική πρέπει να γίνεται θεσμοθετημένος διάλογος μεταξύ των κομμάτων, στον οποίο βασική επιδίωξη επιβάλλεται να είναι η επίτευξη συμβιβασμών και συναινέσεων με την συνδρομή και της επιστημονικής κοινότητας για την αποτύπωση της αντικειμενικής εικόνας της πραγματικότητας. Έτσι διασφαλίζεται η συνέχεια στην κοινωνική δυναμική, ανεξάρτητα από την εναλλαγή των κομμάτων στο επίπεδο της διακυβέρνησης. Αυτό είναι εφικτό, εάν ο στόχος του διαλόγου είναι η πραγμάτωση του ανθρώπινου και του κοινωνικού συμφέροντος σε συνδυασμό με την βιωσιμότητα της βιοποικιλότητας.
Παράλληλα πρέπει να αναλάβει τις ευθύνες της και να ενεργοποιηθεί και η κοινωνία πολιτών στο πλαίσιο του ρόλου της ως συλλογικού υποκείμενου και εκφραστή του κοινωνικού συμφέροντος. Είναι ζωτικής σημασίας η οικοδόμηση και ενεργός παρουσία δομών της κοινωνίας πολιτών στους διάφορους τομείς της ανθρώπινης και κοινωνικής δραστηριοποίησης και η θεσμοθέτηση διαδικασιών διαλόγου με το πολιτικό σύστημα και την κυβέρνηση. Με αυτό τον τρόπο θα οικοδομηθεί ισχυρή κοινωνική συνοχή με την ενσυνείδητη συμβολή και των πολιτών.
Επίσης σε συνθήκες παγκοσμιοποίησης, διαμόρφωσης υπερεθνικών σχημάτων (όπως είναι η Ευρωπαϊκή Ένωση) και ανάπτυξης σχέσεων αλληλεπίδρασης και αλληλεξάρτησης των κοινωνιών είναι απαραίτητη η δικτύωση των δομών της κοινωνίας πολιτών σε εθνικό, ευρωπαϊκό και παγκόσμιο επίπεδο καθώς και ο διάλογος και η κοινή δραστηριοποίηση σε ανάλογες διαστάσεις.
Με αυτό τον τρόπο θα αναλάβουν τις ευθύνες τους και οι κοινωνίες, ενώ ταυτοχρόνως θα προωθείται η διαπολιτισμική τους προσέγγιση, η ειρηνική συμβίωση και η διαμόρφωση των προϋποθέσεων για την υπέρβαση της εθνοκεντρικής οπτικής και την έγκαιρη οικοδόμηση ενός λειτουργικού συστήματος παγκόσμιας διακυβέρνησης, διότι οι ανισορροπίες και τα προβλήματα είναι πλανητικών διαστάσεων.
Η σύγχρονη δυναμική της εξέλιξης έχει ανάγκη αυτή την μορφή διαχείρισης της πραγματικότητας, ώστε να διασφαλίζεται μια, όσο γίνεται, πιο ασφαλής και βιώσιμη πορεία των κοινωνιών σε βάθος χρόνου και σε συνθήκες, οι οποίες θα γίνονται όλο και πιο πολύπλοκες κατά την διάρκεια της ιστορικής διαδρομής της ανθρωπότητας.
Πηγή: metarithmisi.gr
