Της Μαριλένας Κοππά*
Η Πορτογαλία είναι μια μοναδική περίπτωση. Σε μια άκρη της Ευρώπης, μια χώρα με τα χαρακτηριστικά της Ελλάδας, με αντίστοιχο πληθυσμό αλλά και μια κοινή εμπειρία Μνημονίων, ακολούθησε μια διαφορετική πορεία με αποκορύφωμα την εξαιρετική επιτυχία της στην αντιμετώπιση του κορονοϊού με ένα ποσοστό εμβολιασμού της τάξεως του 90%.
Η θριαμβευτική νίκη των Σοσιαλιστών του Αντόνιο Κόστα την – προηγούμενη Κυριακή την έφερε πάλι στο προσκήνιο. Την ώρα που η ευρωπαϊκή Σοσιαλδημοκρατία διέρχεται μια μεγάλη κρίση, το 41,7% που πέτυχε το Σοσιαλιστικό Κόμμα μετά από 7 σχεδόν χρόνια στην εξουσία και αύξηση 5,3% από τις εκλογές του 2019 εντυπωσιάζει.
Τι συνέβη λοιπόν στην Πορτογαλία;
Αρχικά θα μπορούσαμε να ισχυριστούμε ότι η Πορτογαλία δεν επλήγη από την κρίση της ευρωπαϊκής Σοσιαλδημοκρατίας.
Αντίθετα με την Ελλάδα, τη διαχείριση της οικονομικής κρίσης την ανέλαβε η Κεντροδεξιά (2011-2015) με τη νεοφιλελεύθερη κυβέρνηση του Πέντρο Κοέλο να καλείται να υλοποιήσει τα μέτρα λιτότητας που επέβαλε η τρόικα. Παράλληλα, στην Πορτογαλία δεν υπήρξε διάλυση του κοινωνικού ιστού με τον άγριο τρόπο που ζήσαμε στη χώρα μας. Η κυβέρνηση πέτυχε να εξαιρέσει από τις περικοπές τη μείωση του κατώτατου μισθού αλλά και των κατώτερων συντάξεων σε ένα πρόγραμμα που η κοινωνία άντεξε καλύτερα. Η κυβέρνηση Σοσιαλιστών του Κόστα, με τη στήριξη της Αριστεράς (Κομμουνιστικό Κόμμα, Αριστερό Μπλοκ, Πράσινοι), ταυτίστηκε από το 2015 με την έξοδο από την κρίση, με αυξήσεις του κατώτατου μισθού, μειώσεις φόρων και αύξηση δαπανών για το κοινωνικό κράτος.
Επιπλέον, εδώ η ριζοσπαστική Αριστερά και κυρίως το Μπλοκ ποτέ δεν κατάφερε να αποκτήσει τη δυναμική των Podemos στην Ισπανία ή του ΣΥΡΙΖΑ στην Ελλάδα. Γιατί αφενός δεν υπήρξε έκρηξη στο πολιτικό σύστημα αντίστοιχη με την ελληνική αλλά και γιατί τα εκεί κοινωνικά κινήματα της ριζοσπαστικής Αριστεράς δεν μπόρεσαν να οδηγήσουν σε μια ισχυρή πολιτική οργάνωση. Από 9,8% το 2009, παρέμεινε σταθερά γύρω στο 10% έως την προηγούμενη Κυριακή που έπεσε στο 4,5%.
Οι πορτογάλοι Σοσιαλιστές ήταν παραδοσιακά από τα πιο «αριστερόστροφα» σοσιαλδημοκρατικά κόμματα της Ευρώπης. Όταν το 2015 ζήτησαν τη στήριξη της Αριστεράς και κυρίως του Αριστερού Μπλοκ (δεδομένου ότι δεν είχαν απόλυτη πλειοψηφία) βρέθηκε ένας κοινός τόπος: οι μεν Σοσιαλιστές ανοίχτηκαν προς τα αιτήματα της ριζοσπαστικής Αριστεράς ενώ το Μπλοκ αναγκάστηκε να προχωρήσει σε συμβιβασμούς για τη διατήρηση της αριστερής πλειοψηφίας που έχαιρε της λαϊκής στήριξης. Γι’ αυτό τιμωρήθηκε στις εκλογές της 30ής Ιανουαρίου: επειδή έριξαν την κυβέρνηση της Κεντροαριστεράς και έβαλαν τη χώρα σε περιπέτεια. Είναι χαρακτηριστικό ότι ό,τι έχασε το Μπλοκ, το πήραν σε ποσοστό οι Σοσιαλιστές.
Αν υπάρχει ένα δίδαγμα για την Ελλάδα δεν αφορά τόσο τον ΣΥΡΙΖΑ όσο το ΚΙΝΑΛ.
Η μόνη επιλογή για την Κεντροαριστερά, όπως αποδεικνύει με αντίστοιχο τρόπο και η Ισπανία, είναι ο διάλογος και η εύρεση κοινών τόπων με την Αριστερά: ριζοσπαστική, οικολογική ή κινηματική (ΛΟΑΤΚΙ, δικαιώματα, φεμινιστικό κίνημα κ.ά.). Μόνο αυτό μπορεί να διασφαλίσει μια προοδευτική κυβερνητική πρόταση και τη στήριξη των κοινωνικών στρωμάτων που εκπροσωπούνται από τους χώρους αυτούς. Η Κεντροαριστερά ως μπαλαντέρ μεταξύ Αριστεράς και Δεξιάς ως κυνική, καιροσκοπική πρόταση εξουσίας δεν πείθει κανέναν τελικά και μόνο στην περαιτέρω συρρίκνωση μπορεί να οδηγήσει.
*αναπλ. καθηγήτρια Συγκριτικής Πολιτικής στο Πάντειο Πανεπιστήμιο, μέλος του ΔΣ του ΙΔΙΣ
