Παρά τις επιπτώσεις της υγειονομικής κρίσης, μεταμορφώνεται ο παραγωγικός ιστός της χώρας με μέτρα άνω των 43 δις ευρώ, που αποτελούν το τέταρτο μεγαλύτερο πακέτο, ως ποσοστό του ΑΕΠ, παγκοσμίως
Του Χρήστου Σταϊκούρα*
Ενώ η υγειονομική κρίση πλήττει ολόκληρο τον πλανήτη, ήλθε να προστεθεί σε αυτή και μια επικίνδυνη γεωπολιτική αστάθεια η οποία τροφοδοτεί ενεργειακές και μακροοικονομιικές αβεβαιότητες. Παρόλα αυτά, οι εθνικές οικονομίες ανάμεσά τους και η ελληνική, σχεδιάζουν την επόμενη μέρα και τη μετάβαση σε ένα περιβάλλον υψηλής και διατηρήσιμης ανάπτυξης. Ανάπτυξη με κύρια χαρακτηριστικά την εξωστρέφεια, την πράσινη οικονομία και την ψηφιοποίηση.
Στην πατρίδα μας, τα θεμέλια για να στεφθεί με επιτυχία το εγχείρημα της μετάβασης στη νέα εποχή έχουν ήδη τεθεί, μένει να χτίσουμε προσεκτικά πάνω σε αυτά. Παρά τις αντιξοότητες, το 2022 ξεκίνησε με μια σημαντική δυναμική, την οποία του κληροδότησαν η ισχυρή ανάκαμψη τύπου «V» το 2021, η μείωση της ανεργίας, η σύσταση πολλών νέων επιχειρήσεων, η αύξηση των καταθέσεων και η βελτίωση σχεδόν όλων των οικονομικών δεικτών.
Οδεύουμε προς νέο τοπίο
Βεβαίως, το άλμα στο αύριο κάθε άλλο παρά εύκολο θα είναι, καθώς συνοδεύεται από σημαντικές προκλήσεις, η αντιμετώπιση των οποίων θα κρίνει εν πολλοίς την ταχύτητα μετάβασης και εδραίωσης του νέου οικονομικού τοπίου. Σε ευρωπαϊκό και εθνικό επίπεδο, οι σημαντικότερες εξ αυτών σχετίζονται τόσο με την εν εξελίξει δίδυμη κρίση στα πεδία της υγείας και των τιμών (ιδίως στην ενέργεια), όσο και με την επιστροφή σε δημοσιονομικούς κανόνες στην Ευρώπη από το 2023.
Ως Κυβέρνηση και ως Υπουργείο Οικονομικών, έχουμε πλήρη συναίσθηση των δυσκολιών που εγείρονται και είμαστε έτοιμοι να ανταποκριθούμε σε αυτές άμεσα, υπεύθυνα και αποτελεσματικά, όπως συστηματικά πράττουμε τα τελευταία δυόμισι χρόνια.
Μια περίοδος κατά την οποία ήρθαμε αντιμέτωποι με πολλαπλές, πολυεπίπεδες κρίσεις – υγειονομική, ενεργειακή, κλιματική, μεταναστευτική – οι οποίες μας ανάγκασαν να επαναπροσδιορίσουμε τους αρχικούς σχεδιασμούς μας και να χαράξουμε πολιτικές στη βάση νέων προτεραιοτήτων. Κρίσεις που απαιτούσαν, εκτός των άλλων, τη διασφάλιση και διάθεση σημαντικών κρατικών πόρων, προκειμένου να στηριχθεί επαρκώς η κοινωνία και η οικονομία μας από την επέλασή τους.
Και το πράξαμε. Το πράξαμε με τη μέγιστη δυνατή ταχύτητα και αποτελεσματικότητα:
-Στηρίξαμε, και συνεχίζουμε να στηρίζουμε, ως οφείλουμε, τον παραγωγικό ιστό της χώρας έναντι των συνεπειών της υγειονομικής κρίσης με μέτρα άνω των 43 δισ. ευρώ, που αποτελούν το 4ο μεγαλύτερο πακέτο μέτρων, ως ποσοστό του ΑΕΠ, παγκοσμίως.
-Εφαρμόσαμε, για την αντιμετώπιση της ενεργειακής κρίσης, βραχυπρόθεσμα μέτρα, συνολικού ύψους 1,35 δισ. ευρώ το τελευταίο 4μηνο του 2021 και επιπλέον 400 εκατ. ευρώ τον Ιανουάριο του 2022, καλύπτοντας, πλέον, και τις επιχειρήσεις. Και συνεχίζουμε, για όσο χρειαστεί.
-Υλοποιούμε μέτρα μόνιμης τόνωσης του διαθέσιμου εισοδήματος των πολιτών, τα οποία περιλαμβάνουν μειώσεις φόρων και ασφαλιστικών εισφορών, αύξηση του κατώτατου μισθού – η πρώτη αύξηση για εφέτος έγινε, ήδη, από την 1η Ιανουαρίου και θα ακολουθήσει δεύτερη, πιο γενναία, τον Μάιο – και αύξηση της απασχόλησης, με παρεμβάσεις όπως τα προγράμματα του ΟΑΕΔ, συνολικού ύψους 590 εκατ. ευρώ, για τη δημιουργία 86.000 νέων θέσεων εργασίας εντός του έτους, η συνέχιση του προγράμματος επιδότησης νέων θέσεων απασχόλησης για 50.000 επιπλέον θέσεις, το «Πρώτο Ένσημο» για την ένταξη, για πρώτη φορά, στην αγορά εργασίας νέων ηλικίας 18-29 ετών κ.ά.
-Σταθήκαμε δίπλα στους συμπολίτες μας που υπέστησαν ζημιές από φυσικές καταστροφές, αποζημιώνοντάς τους γενναία και ταχύτερα από κάθε άλλη φορά.
-Ωστόσο, δεν περιοριστήκαμε μόνο στη βέλτιστη δυνατή αντιμετώπιση των πολλαπλών κρίσεων.
Ακόμα και μέσα στη δίνη τους, εφαρμόσαμε ένα συνεκτικό, δυναμικό, ολοκληρωμένο και ρεαλιστικά φιλόδοξο σχέδιο μεταρρυθμίσεων.
Αντιμετώπιση χρόνιων αδυναμιών
Προωθήσαμε επενδύσεις και υλοποιήσαμε πλήθος διαρθρωτικών αλλαγών, προκειμένου να διαμορφώσουμε ένα σύγχρονο, δίκαιο και αποδοτικό θεσμικό και κανονιστικό πλαίσιο στο οποίο να δραστηριοποιούνται νοικοκυριά και επιχειρήσεις. Αξιοποιήσαμε τις βέλτιστες πρακτικές, προκειμένου να ενισχύσουμε την ανταγωνιστικότητα και την παραγωγικότητα της οικονομίας. Αξιοποιήσαμε το χρήσιμο εργαλείο της φορολογίας για την επίτευξη αναπτυξιακών και επενδυτικών στόχων, με πολλαπλασιαστικά οφέλη για τη χώρα, πέραν της διασφάλισης δημοσίων εσόδων. Ενώ παράλληλα, δώσαμε με επιτυχία σημαντικές μάχες στο ευρωπαϊκό τερέν, διασφαλίζοντας, μετά από επιτυχημένες διαπραγματεύσεις, επωφελείς για τη χώρα μας συμφωνίες, όπως αυτή του Ecofin για τη δυνατότητα εφαρμογής μειωμένων συντελεστών ΦΠΑ σε ελληνικά νησιά.
Καταφέραμε έτσι, μεταξύ άλλων, να υπηρετήσουμε στρατηγικούς στόχους μας, όπως η αντιμετώπιση χρόνιων ενδογενών αδυναμιών της ελληνικής οικονομίας, η διεύρυνση της παραγωγικής βάσης, η βελτίωση της ποιότητας του εγχώριου προϊόντος, καθώς και η προώθηση της εξωστρέφειας της ελληνικής οικονομίας.
Παρά τις δυσκολίες, πήγαμε τη χώρα πιο μπροστά, ενισχύσαμε το κύρος και την αξιοπιστία της, προσελκύσαμε ποιοτικές επενδύσεις, αλλά και το ενδιαφέρον των διεθνών αγορών. Ενδυναμώσαμε πολύπλευρα την πατρίδα μας, καθιστώντας την υπόδειγμα προόδου – όπως έχουν παραδεχτεί κορυφαίοι διεθνείς εταίροι –, καθώς και μια χώρα που συνδιαμορφώνει τις διεθνείς εξελίξεις, έχει λόγο και άποψη σε κάθε πολυμερές forum.
Ειδικά, στο οικονομικό πεδίο, πέραν των σημαντικών μειώσεων φόρων και ασφαλιστικών εισφορών που έλαβαν χώρα τα τελευταία 2,5 χρόνια, ανακουφίζοντας αισθητά πολίτες και επιχειρήσεις από τα υψηλά βάρη της περασμένης δεκαετίας, έχουμε προχωρήσει σε πλήθος διαρθρωτικών αλλαγών, με πολλαπλά οφέλη για την οικονομία και την κοινωνία.
Οι σημαντικότερες κινήσεις
Οι σημαντικότερες μεταρρυθμίσεις που έχει προωθήσει το Υπουργείο Οικονομικών είναι οι εξής:
1ον. Θέσπιση φορολογικών κινήτρων για την προσέλκυση επενδύσεων και ανθρώπινου κεφαλαίου.
Εισαγάγαμε τον θεσμό του «διαμένοντος μη κατοίκου» (Non-Dom) για την προσέλκυση αλλοδαπών φορολογικών κατοίκων και θεσπίσαμε επιπλέον φορολογικά κίνητρα για την προσέλκυση εργαζόμενων και αυτοαπασχολούμενων από το εξωτερικό, για την προσέλκυση συνταξιούχων οι οποίοι μεταφέρουν τη φορολογική τους κατοικία στην Ελλάδα, καθώς και για τη δημιουργία εταιρειών ειδικού σκοπού διαχείρισης οικογενειακής περιουσίας (Family Offices).
Παρά τη δυσμενή συγκυρία της πανδημίας, το μέτρο έχει αποφέρει σημαντικά έσοδα στα δημόσια ταμεία και η χώρα μας έχει επιτύχει εντυπωσιακά αποτελέσματα όσον αφορά στην προσέλκυση νέων φορολογικών κατοίκων και επενδύσεων.
2ον. Αύξηση των ηλεκτρονικών συναλλαγών και προώθηση της καταπολέμησης του λαθρεμπορίου, με στόχο την περαιτέρω διεύρυνση της φορολογικής βάσης.
Οι ηλεκτρονικές συναλλαγές εκτιμάται ότι έφθασαν τα 52 δισ. ευρώ στα τέλη του 2021, ενισχυμένες κατά 12 δισ. ευρώ σε σχέση με το 2019, ενώ από τις αρχές του τρέχοντος έτους ενισχύσαμε σημαντικά τα κίνητρα προς τους πολίτες για την πραγματοποίηση ηλεκτρονικών συναλλαγών.
3ον. Ενίσχυση της σταθερότητας του χρηματοπιστωτικού συστήματος και της ρευστότητας στην πραγματική οικονομία.
Με καίριες παρεμβάσεις, όπως είναι η περαιτέρω μείωση των «κόκκινων» δανείων στα χαρτοφυλάκια των τραπεζών, η εφαρμογή του επιτυχημένου προγράμματος «Ηρακλής» και η δρομολόγηση της αξιοποίησης του δανειακού χαρτοφυλακίου του Ταμείου Ανάκαμψης, ύψους 12,7 δισ. ευρώ.
4ον. Αξιοποίηση των νέων τεχνολογιών, προωθώντας τον ψηφιακό μετασχηματισμό της οικονομίας προς όφελος νοικοκυριών και επιχειρήσεων.
Ανάμεσα στα βασικά επιτεύγματα ψηφιακής διακυβέρνησης στο πεδίο αρμοδιοτήτων του Υπουργείου Οικονομικών είναι η δημιουργία σημαντικών νέων ηλεκτρονικών υπηρεσιών που αναπτύχθηκαν από την Ανεξάρτητη Αρχή Δημοσίων Εσόδων (ΑΑΔΕ) για την ταχύτερη και ευκολότερη εξυπηρέτηση των φορολογουμένων, όπως οι πλατφόρμες “myBusinessSupport”, “myData”, “myAADElive”, “myΘέρμανση” και “myCar”, η επέκταση της χρήσης διασυνδεδεμένων online ταμειακών μηχανών, η αναβάθμιση του Taxisnet, οι ηλεκτρονικές πλατφόρμες της Ειδικής Γραμματείας Διαχείρισης Ιδιωτικού Χρέους (ΕΓΔΙΧ) για τον νέο Εξωδικαστικό Μηχανισμό Ρύθμισης Οφειλών και τα προγράμματα «ΓΕΦΥΡΑ» Ι και ΙΙ, η εκκαθάριση και πληρωμή δαπανών των περισσότερων φορέων του Δημοσίου με e-δικαιολογητικά, η έκδοση ηλεκτρονικών τιμολογίων από τα πληροφοριακά συστήματα προς το Δημόσιο αλλά και προς επιχειρήσεις με νέες προδιαγραφές, σύμφωνα με τα ευρωπαϊκά πρότυπα για την ηλεκτρονική τιμολόγηση κ.ά.
5ον. Αναβάθμιση και εκσυγχρονισμός του θεσμικού πλαισίου εταιρικής διακυβέρνησης Ανωνύμων Εταιρειών και της αγοράς κεφαλαίου.
Αναμορφώσαμε και επικαιροποιήσαμε το υφιστάμενο – εδώ και δυο δεκαετίες – νομοθετικό πλαίσιο με διατάξεις που ενισχύουν τη διαφάνεια και τη λογοδοσία στην εταιρική διακυβέρνηση, προσαρμόζοντας παράλληλα το πλαίσιο λειτουργίας της αγοράς κεφαλαίου στα νεότερα ελληνικά και ευρωπαϊκά δεδομένα, με στόχο την ενίσχυση της ανταγωνιστικότητάς της, την προστασία των μετόχων και των επενδυτών, την προσέλκυση διεθνών επενδυτών και τη διευκόλυνση της σύστασης ευέλικτων μορφών Οργανισμών Εναλλακτικών Επενδύσεων, ώστε, μεταξύ άλλων, να δοθεί ώθηση σε επενδύσεις σε νεοφυείς εταιρείες (start ups).
6ον. Θέσπιση και υλοποίηση σειράς αναπτυξιακών και φιλο-επενδυτικών πολιτικών, όπως:
-Η χορήγηση προσαυξημένης έκπτωσης για δαπάνες που αφορούν σε πράσινη οικονομία, ενέργεια και ψηφιοποίηση.
-Τα φορολογικά κίνητρα για συνενώσεις και συνεργασίες μεσαίων, μικρών και πολύ μικρών επιχειρήσεων.
-Η ενεργοποίηση της Μονάδας Ωρίμανσης Συμβάσεων Στρατηγικής Σημασίας, στο ΤΑΙΠΕΔ, με σκοπό την επιτάχυνση και τη βελτίωση της υλοποίησης έργων Στρατηγικής Σημασίας.
-Το πλαίσιο των μικροχορηγήσεων-μικροπιστώσεων, το οποίο θα συμβάλει στην κάλυψη του χρηματοδοτικού κενού που υπάρχει στην επιχειρηματική δραστηριότητα.
-Η αύξηση της χρηματοδότησης για έρευνα και ανάπτυξη (R&D).
7ον. Εκσυγχρονισμός του νομοθετικού πλαισίου για την αποτελεσματικότερη αντιμετώπιση του «ξεπλύματος» μαύρου χρήματος, με την ενσωμάτωση σχετικής κοινοτικής οδηγίας.
8ον. Ώθηση στην υλοποίηση του προγράμματος αποκρατικοποιήσεων, εμβληματικών επενδύσεων και αξιοποίησης της δημόσιας ακίνητης περιουσίας, όπως το Ελληνικό και το Κυβερνητικό Πάρκο στον χώρο του πρώην εργοστασίου της ΠΥΡΚΑΛ στον Υμηττό.
9ον. Δρομολόγηση και υλοποίηση σχεδίων ενίσχυσης της βιωσιμότητας εταιρειών του Δημοσίου, όπως η ΕΛΒΟ, τα Ναυπηγεία Σκαραμαγκά, η ΛΑΡΚΟ, η ΕΑΒ και τα ΕΛΤΑ.
10ον. Θέσπιση και εφαρμογή του νέου πλαισίου για τη ρύθμιση οφειλών και την παροχή 2ης ευκαιρίας.
Πρόκειται για ένα ενιαίο, συνεκτικό και κοινωνικά δίκαιο πλαίσιο για την αντιμετώπιση του ιδιωτικού χρέους, που αντικατέστησε ένα σύνθετο πλέγμα διάσπαρτων μέτρων, τα οποία δεν κατάφεραν, τα προηγούμενα χρόνια, να δώσουν λύση στο μείζον αυτό πρόβλημα.
11ον. Εκσυγχρονισμός του πλαισίου κρατικής αρωγής για φυσικές καταστροφές, με τη δημιουργία ενός ολοκληρωμένου καθεστώτος αποζημιώσεων των πολιτών που πλήττονται από φυσικές καταστροφές και με ένα πλαίσιο συντονισμού των διαδικασιών αποκατάστασης και ενίσχυσης των πληττόμενων περιοχών.
12ον. Υλοποίηση δημοσιονομικών μεταρρυθμίσεων, όπως η συνέχιση της επισκόπησης δαπανών και εσόδων, η προώθηση και ψήφιση του προϋπολογισμού επιδόσεων και η πιλοτική εφαρμογή δεικτών απόδοσης (KPIs). Ενσωματώσαμε, επίσης, την περιβαλλοντική διάσταση (Green Budgeting) στον Προϋπολογισμό του 2022.
Πρόοδος εν μέσω κρίσεων
Όλα τα παραπάνω, και η συνετή, διορατική, φιλοαναπτυξιακή συνολική οικονομική πολιτική μας, αποδεικνύουν ότι η Κυβέρνηση διαθέτει όραμα και σχέδιο και μπορεί να σημειώσει πρόοδο, ακόμη και εν μέσω απρόβλεπτων και, εν πολλοίς, ασύμμετρων κρίσεων.
Συνεχίζοντας τη σκληρή δουλειά, με πλήρη συναίσθηση των νέων προκλήσεων που αναδύονται, αλλά και με εμπιστοσύνη στις δυνατότητες και τις δυνάμεις της πατρίδας μας, προχωρούμε μπροστά, στον δρόμο που έχουμε ήδη χαράξει. Εξακολουθούμε να εφαρμόζουμε μια υπεύθυνη, αξιόπιστη, μεταρρυθμιστική, αναπτυξιακή και δίκαιη οικονομική πολιτική, με στόχο μια Ελλάδα ακόμα πιο δυναμική, παραγωγική, εξωστρεφή, κοινωνικά δίκαιη, πράσινη, χωρίς αποκλεισμούς και ανισότητες.
*υπουργός οικονομίας
