Του Ηλία Καραβόλια
Πάμε λίγο πίσω χρονικά να βρούμε κάποιες ρίζες της τωρινής «πολυοργανικής» κρίσης. Και δεν μιλάω για δεκαετίες πριν ή για την έντονη χρηματοπιστωτική κρίση του 2007/8 που εξήγαγαν οι ΗΠΑ ή ακόμα και την κρίση χρέους στην Ευρωζώνη.
Οι δασμοί που επέβαλλε στην Κίνα το 2017-2018 ο Τράμπ ουσιαστικά έγιναν η βασική αιτία για να επιδιώξει το ηγεμονικό κρατικό και ολιγαρχικό κεφάλαιο, διέξοδο με γεωοικονομικούς αναδασμούς : να βρει δηλαδή το κεφάλαιο εδάφη εξόρυξης φθηνών πρώτων υλών και εναλλακτικά κανάλια επεξεργασίας και διανομής εμπορευμάτων.
Ήταν όμως η πανδημία αυτή που ανέστειλε προσωρινά τους γεωπολιτικούς ανταγωνισμούς και έτσι, με την διαταραχή σε προσφορά-ζήτηση και σε εφοδιαστικές αλυσίδες, είχαμε επιτάχυνση στην πτωτική τάση του ποσοστού κέρδους.
Αυτό που τώρα προκαλείται από την μετάβαση σε καθεστώς «πολεμικής οικονομίας» και της συνεπαγόμενης μειωμένης αγοραστικής δύναμης για πολλές κοινωνίες, είναι κάπως ευρύτερο της πληθωριστικής έξαρσης και των παράγωγων φαινομένων της.
Σχεδόν συντελείται μια ριζική «ανασύσταση» της οργανικής σύνθεσης του κεφαλαίου. Και αυτό συμβαίνει ταυτόχρονα με την προσπάθεια σταδιακής αναστροφής της πτωτικής τάσης του ποσοστού κέρδους.
Δυο βασικές δομικές μεταβολές αυτής της συστημικής αλλαγής είναι:
α) η σταδιακή έκλειψη του περίφημου μηδενικού οριακού κόστους( που συνέβη λόγω της επιτάχυνσης στην άυλη οικονομία και στην ψηφιακή παραγωγή) γεγονός που αλλάζει την δομή της αλυσίδας προστιθέμενης αξίας,
β) οι εμφανείς στρεβλώσεις στις εφοδιαστικές και διανεμητικές ροές εμπορευμάτων αλλά και υπηρεσιών. Δηλαδή μια καθίζηση λόγω και του διαφαινόμενου στασιμοπληθωρισμού σε μόνιμες ανισορροπίες προσφοράς -ζήτησης.
Σε ένα παράλληλο επίπεδο, ενισχύεται η κλαδική κατάτμηση του κεφαλαιακού κέρδους αλλά και ο γεωγραφικός κατακερματισμός του επενδυτικού κεφαλαίου σε επιμέρους δυνητικά κερδοφόρες επικράτειες.
Η πραγματικότητα είναι ότι ουσιαστικά θα είναι χωροχρονική αυτή η μεταβατική κατάσταση και δύσκολα θα μπορεί να δομηθεί ένα ποσοτικοποιημένο μοντέλο αλλαγής του παραγωγικού υποδείγματος.
Μην ξεχνάμε ότι το άυλο και το χάρτινο κέρδος δεν μπορούσε επ άπειρον να συντηρεί την παγκοσμιοποιημένη ζήτηση, δεν μπορούσε να ταΐζει με κέρδος το κεφάλαιο χωρίς να τρώει από τις σάρκες του.
Συνεπώς δεν είναι απρόβλεπτο το ότι αναδομείται σήμερα η σύνθεση των συντελεστών παραγωγής : το πλουτοπαραγωγικό έδαφος και οι εξορύξεις επανέρχονται ισχυρότερα έναντι της υπερπαραγωγής λογισμικών και ψηφιακών προϊόντων( που δεν θα μειωθούν φυσικά).
Αυτό σημαίνει ότι θα ενταθεί τόσο η βιομηχανική επεξεργασία των πρώτων υλών, ενώ θα διευρυνθούν και οι φυσικές εμπορευματικές και ενεργειακές ροές( εδαφικές, θαλάσσιες, υποθαλάσσιες).
Μένει να δούμε κατά ποσό θα ανασυσταθεί η παραδοσιακή σύνθεση των συντελεστών παραγωγής και δημιουργίας προστιθέμενης αξίας, και κατά ποσό θα περάσουμε σε ένα καθεστώς βιομηχανικής απασχόλησης και παραγωγής με δημιουργία και όχι «εξόρυξης» αξίας και υπεραξίας, όπως συμβαίνει στο διαδικτυακό εργοστάσιο…
