Μεγάλο το ενδεχόμενο, η Ευρώπη να προχωρήσει σε μια νέα Γιάλτα, υποκύπτοντας σε πυρηνικό εκβιασμό ενός διαταραγμένου πρώην πράκτορα μυστικής σοβιετικής υπηρεσίας.
Του Λάμπρου Γ.Ροιλού*
Το δόγμα της αποκλιμάκωσης δια της κλιμάκωσης: Λίγοι φαίνεται να γνωρίζουν στην Ελλάδα ότι ο Πούτιν ήταν επικεφαλής των δημιουργών του δόγματος που αναπτύχθηκε στην Ρωσία (1999-2000) περί «αποκλιμάκωσης μιας πολεμικής σύρραξης δια της κλιμάκωσης με χρήση πυρηνικών όπλων». (De-escalation doctrine, of escalating to de-escalate). Αρχικά σαν Γ.Γραμματέας του Ρωσικού συμβουλίου εθνικής ασφαλείας, που εν συνεχεία υπέγραψε και σαν επίσημο έγγραφο ως πρόεδρος της Ρωσικής Ομοσπονδίας.
Ο λόγος που «εφευρέθηκε» αυτό το δόγμα, ήταν τα πολύ εξελιγμένα (συγκριτικά με τα ρωσικά) συμβατικά στρατιωτικά μέσα του ΝΑΤΟ (ιδίως των ΗΠΑ) στον πόλεμο για την ανεξαρτησία του Κοσόβου, όταν το ΝΑΤΟ είχε επέμβει με αεροπορικό βομβαρδισμό της Σερβίας, την οποία ανάγκασαν σε συνθηκολόγηση (1999).
Οι Ρώσοι φοβήθηκαν ότι οι Δυτικοί θα μπορούσαν με τον ίδιο τρόπο να επέμβουν στην Ρωσική Ομοσπονδία, όπου οι Ρώσοι πολεμούσαν εκείνη τη χρονιά με τους Τσετσένους αυτονομιστές. Για να αντιμετωπίσουν λοιπόν ένα τέτοιο ενδεχόμενο, όπου τα συμβατικά στρατιωτικά τους μέσα θα υστερούσαν έναντι των Δυτικών επινόησαν και έκαναν γνωστό το πιο πάνω δόγμα/αρχή ώστε να λειτουργήσει αυτό αποτρεπτικά σε τυχόν τέτοια σχέδια της Δύσης. Για να καταστεί όμως αποτελεσματική μια τέτοια απειλή, έπρεπε να γίνει πιστευτή. Έτσι σε όλα τα μεγάλης εμβέλειας γυμνάσια που διεξήγαγε η Ρωσία από το 2000, όλα περιελάμβαναν προσομοιώσεις περιορισμένων πυρηνικών κτυπημάτων.
Ο Πούτιν λοιπόν φαίνεται να ξεθάβει σήμερα το δόγμα αυτό απειλώντας έμμεσα χρήση πυρηνικών, με αφορμή την πολεμική σύγκρουση στην Ουκρανία.
Γιατί συμβαίνει αυτό; Δεν φοβάται την σε μεγάλη κλίμακα απάντηση με πυρηνικά και τον κίνδυνο καταστροφής Ρωσίας-ΗΠΑ με τραγικές συνέπειες σε όλο τον πλανήτη; Αυτό δηλαδή που απέτρεψε κατά τη διάρκεια του ψυχρού πολέμου να γίνει τέτοια χρήση πυρηνικών; Πού βασίζεται λοιπόν η ρεαλιστική χρησιμοποίηση ενός τέτοιου Πουτινικού δόγματος σήμερα;
Για να δοθεί απάντηση σε αυτά, θα πρέπει να γίνει πρώτα μια ανασκόπηση των πυρηνικών όπλων σήμερα. Τα κράτη που διαθέτουν πυρηνικά όπλα σήμερα και η ποσότητα καθώς και το είδος που διαθέτουν αυτά, έχουν ως εξής:
1. Ρωσία-6.257 (1.458 ενεργά, 3.039 διαθέσιμα, 1.760 αποσυρμένα).
2. ΗΠΑ- 5.550 (1.389 ενεργά, 2.361 διαθέσιμα, 1.800 αποσυρμένα).
3. Κίνα-350,
4. Γαλλία-290,
5.Ηνωμένο Βασίλειο-225,
6.Πακιστάν-165,
7.Ινδία-156,
8.Ισραήλ 90 (φημολογούμενα 200),
9. Βόρεια Κορέα 40-50 (κατ’ εκτίμηση).
Υποψήφια για την απόκτηση πυρηνικών όπλων είναι και η Τουρκία κατά δήλωση του ίδιου του Ερντογάν, ο οποίος θεωρεί ότι τα όπλα αυτά δεν είναι αποκλειστικότητα των κρατών που τα έχουν τώρα. Σαφώς θα προσβλέπει στην απόκτηση τους με την ολοκλήρωση του πυρηνικού εργοστασίου που του ετοιμάζουν οι Ρώσοι στο Ακούγιου! Να σημειωθεί μάλιστα ότι ήδη οι ΗΠΑ διατηρούν περί τα 60 τακτικά πυρηνικά όπλα στην βάση του Ιντσιρλίκ με δυνατότητα να χρησιμοποιηθούν όμως μόνο από Αμερικανούς πιλότους. Παρομοίως, η Γερμανία διατηρεί 20 αμερικανικές πυρηνικές βόμβες αποθηκευμένες στην αεροπορική βάση Μπίχελ στην Ρηνανία με την δυνατότητα Γερμανικά αεροσκάφη να τις ρίξουν στον στόχο, αν χρειαστεί.
Τα πιο πάνω όμως πυρηνικά όπλα διακρίνονται σε στρατηγικά και σε τακτικά. Επίσημα, από τις πιο πάνω χώρες μόνο η Ρωσία και οι ΗΠΑ διαθέτουν τακτικά, οι άλλες μόνο στρατηγικά.
Τα στρατηγικά: Είναι τα ισχυρότερα και αυτά που έχουμε όλοι κατά νου , τα οποία είναι συνήθως μεγάλης εμβέλειας πύραυλοι (ICBM) ή σε βομβαρδιστικά αεροπλάνα, αλλά ακόμα και σε υποβρύχια με δυνατότητα εκτόξευσης. Αυτά στοχεύουν προγραμματισμένα -στη σύγχρονη εποχή- σε εχθρικά στρατιωτικά αεροδρόμια, ραντάρ και αμυντικές εγκαταστάσεις εδάφους/αέρα, πυραυλικές και υποβρυχίων, ώστε να προετοιμάσουν το έδαφος για αεροπορικές/ πυραυλικές επιθέσεις σε υποδομές, στρατόπεδα και λοιπούς στόχους. Στην περίπτωση δε ολοκληρωτικού πυρηνικού πόλεμου θα στοχεύουν απευθείας σε πόλεις.
Τα τακτικά: Σε αντίθεση, είναι πολύ μικρότερης ισχύος συνήθως 0,3 κιλοτόνων (300 τόνων όπως το Β61 τύπος 3+4) έως 10 κιλοτόνων. (Οι βόμβες στη Χιροσίμα-, Ναγκασάκι ήταν 15κ.τ.).
Τα τακτικά προορίζονται να χρησιμοποιηθούν επί του πολεμικού πεδίου στο εγγύς του συμβατικού στρατού που τα χρησιμοποιεί σε μια σύγκρουση με συμβατικές δυνάμεις. Λόγω της μικρής ισχύος των και της τοπικής σε μικρή έκταση επενέργειας των (θεωρητικά πάντα) δεν κινδυνεύει ο στρατός του χρήστη να πληγεί και ο ίδιος εξ αυτών. Τέτοια τακτικά μπορεί να ριφθούν από αεροπλάνα ή να λάβουν τη μορφή μικρής εμβέλειας πυραύλου, βολής πυροβολικού, νάρκης, βόμβας βυθού, τορπίλης, πυραύλων στεριάς/αέρος, ή αέρος/αέρος ή ακόμα και από φορητή συσκευή. Αλλά πάλι, κάποια τακτικά έχουν μεταβλητή ισχύ, με δυνατότητα μείωσης ή να φτάσουν ακόμα να είναι παράλληλα και στρατηγικά σαν ισχύ. Γι’ αυτό ο όρος τακτικό που το διαχωρίζει από το στρατηγικό δεν είναι ξεκάθαρος.
Οι επιπτώσεις από την έστω περιορισμένη χρήση πυρηνικών όπλων:
Πέραν των επιπτώσεων από την χρήση έστω περιορισμένη πυρηνικών όπλων, που θα είχε η ραδιενέργεια στην μόλυνση ανθρώπων, του εδάφους και του περιβάλλοντος, (όπως έζησε η Ευρώπη παρόμοια κατάσταση με το ατύχημα στο Τσερνόμπιλ το 1986), οι συνέπειες στο κλίμα παγκοσμίως θα ήταν δραματικές.
Σε μια επιστημονική έκθεση του Δεκεμβρίου 2006 μετά από συνδυασμένη έρευνα των Αμερικανικών πανεπιστημίων Rutgers Cook Colege, του πανεπιστημίου της πολιτείας του New Jersey, του πανεπιστημίου του Colorado και του UCLA, πάνω στις κλιματολογικές επιπτώσεις που θα είχε ένας περιορισμένης έκτασης πυρηνικός πόλεμος (χρησιμοποιώντας σε ηλεκτρονικούς υπολογιστές την μέθοδο της προσομοιώσεως με τις συνθήκες από εκρήξεις ηφαιστείων) αναφέρεται το εξής συμπέρασμα: Ένας τέτοιος πόλεμος έστω και τοπικού χαρακτήρα θα είχε σοβαρές συνέπειες παγκοσμίως. Θα μπορούσαν να είναι αντίστοιχες με τις επιπτώσεις που είχε η έκρηξη ηφαιστείου του 1815 στην Ταμπόρα της Ινδονησίας (η μεγαλύτερη των τελευταίων 500 ετών). Αυτή είχε προκαλέσει θανατηφόρους παγετούς σε όλη την περιοχή της Νέας Αγγλίας το 1816, όταν το έτος αυτό έχει μείνει στην ιστορία σαν « το έτος χωρίς καλοκαίρι». Ο καιρός τότε στην Ευρώπη ήταν τόσο κρύος και υγρός, ώστε οι καλλιέργειες είχαν καταστραφεί και οι άνθρωποι λιμοκτονούσαν.
Το Πουτινικό δόγμα:
Η χρησιμοποίηση συνεπώς ενός τέτοιου τακτικού πυρηνικού όπλου ή η απειλή χρησιμοποίησης του, θεωρεί το πιο πάνω Πουτινικό δόγμα ότι μπορεί να οδηγήσει σε «αποκλιμάκωση» της σύγκρουσης και τη συνθηκολόγηση του εχθρού με επιτυχία των σκοπών του χρήστη.
Η αρχική προοπτική του δόγματος αυτού θα ήταν να ισχύσει μέχρι να ανεβεί το επίπεδο των ρωσικών δυνατοτήτων σε συμβατικά όπλα και επιχειρήσεις.
Από την εποχή της ισχύος όμως του δόγματος αυτού το 2000 μέχρι το 2008 και 2014, εθεωρείτο ότι ο Ρωσικός στρατός είχε κάνει άλματα στα συμβατικά του στρατιωτικά μέσα, τόσο σε προηγμένο τεχνολογικό εξοπλισμό, όσο και σε ποσότητα, ποιότητα αλλά και οργάνωση. Παράλληλα όμως, όπως είδαμε, στα γυμνάσια περιλαμβάνονταν πάντα η απειλή εφαρμογής του πιο πάνω δόγματος, με προσομοιώσεις χρήσης πυρηνικών.
Έτσι θα μπορούσε να δικαιολογηθεί εν μέρει και η μη αντίδραση των Δυτικών στον πόλεμο με την Γεωργία (2008) και το 2014 με την Κριμαία και τους Ρωσόφωνους αυτονομιστές στην Ουκρανία. Πάλι τότε οι Ρώσοι απείλησαν θέτοντας σε επιφυλακή τα πυρηνικά τους όπλα.
Λόγω μάλιστα της προηγμένης πια τότε Ρωσικής στρατιωτικής τεχνολογίας με την δυνατότητα ακριβέστερης στόχευσης συγκεκριμένων στρατιωτικών στόχων, θεωρητικά θα ήταν εφικτή η χρησιμοποίηση με αυτό τον σκοπό τακτικών πυρηνικών όπλων. Σε αντίθεση με τον ψυχρό πόλεμο, όταν η στόχευση θα ήταν ολόκληρες πόλεις. (Βλ. σχετικά μεταξύ άλλων και μελέτες του Nikolai Sokov 2014, Kristin Ven Bruusgaard 2017).
Ο κίνδυνος όμως η χρησιμοποίηση τακτικών πυρηνικών όπλων να οδηγήσει απρόβλεπτα, σε ταχεία κλιμάκωση ενός πολέμου με πλήρη χρήση στρατηγικών πυρηνικών, οδήγησε σε προτάσεις εντός του ΝΑΤΟ και άλλων οργανισμών να τεθούν περιορισμοί και διαφάνεια στην συσσώρευση/αποθήκευση τέτοιων τακτικών πυρηνικών όπλων. Έτσι με την λήξη του ψυχρού πολέμου το 1991 οι ΗΠΑ και τα κράτη της ΕΣΣΔ απέσυραν την ανάπτυξη των περισσότερων τακτικών πυρηνικών τους όπλων και τα απενεργοποίησαν.
Οι χιλιάδες τακτικές πυρηνικές κεφαλές της δεκαετίας του 80 ψαλιδίστηκαν σε περίπου 230 Αμερικανικές και 1-2.000 ρωσικές σήμερα.
Μέχρι το 2010 οι αποθήκες των περισσότερων χωρών είχαν αδειάσει από τακτικά πυρηνικά, ιδιαίτερα από τα πιο μικρά, με την δυνατότητα χρησιμοποίησής τους εν καιρώ πολέμου να ελέγχεται πλέον στενότερα από την κεντρική διοίκηση.
Ιστορικά τα τρία δόγματα σύμφωνα με τα οποία η Ρωσική Ομοσπονδία θα έκανε χρήση των πυρηνικών της όπλων μετά τον ψυχρό πόλεμο έχουν ως εξής:
Το 2000 (εποχή πολέμου με τους Τσετσένους) το δόγμα ανέφερε ότι αυτό μπορεί να γίνει «σε καταστάσεις που είναι κρίσιμες για την εθνική ασφάλεια της Ρωσικής Ομοσπονδίας».
Το 2014 (εποχή προσάρτησης της Κριμαίας κ.λπ.) το δόγμα έγινε πιο περιοριστικό όταν ανέφερε ότι η χρήση μπορεί να γίνει «όταν η ίδια η ύπαρξη του κράτους είναι υπό απειλή».
Τον Ιούνιο του 2020 όμως ο Πούτιν υπέγραψε ένα διάταγμα για τις «Βασικές αρχές της κρατικής πολιτικής στον τομέα της πυρηνικής αποτροπής». Σε αυτές εξειδικεύει δύο περιπτώσεις κατά τις οποίες η Ρωσική Ομοσπονδία μπορεί να κάνει χρήση πυρηνικών όπλων: 1ον «Σε απάντηση χρήσης πυρηνικών όπλων ή άλλων μέσων μαζικής καταστροφής που θα στρέφεται εναντίον της ή/και συμμάχων της». 2ον Σε περίπτωση «επιθετικής συμπεριφοράς κατά της Ρωσικής Ομοσπονδίας με τη χρήση συμβατικών όπλων, όταν η ίδια η ύπαρξη του κράτους της ευρίσκεται υπό απειλή».
Η Ρωσική «νομιμοποίηση» της χρήσης πυρηνικών: Στον μακρύ του λόγο ο Πούτιν με την έναρξη της εισβολής στην Ουκρανία (24/2/2/22), αφού περιέγραψε την Ουκρανία σαν χώρα που οι ΗΠΑ μετατρέπουν σε εχθρική αντι-ρωσική χώρα προκειμένου να περικυκλώσουν τη Ρωσία, κατέληξε, ότι «για τη χώρα του αυτό είναι θέμα ζωής και θανάτου, χωρίς υπερβολή, και ότι δεν είναι μόνο απειλή για τα συμφέροντα της, αλλά αποτελεί απειλή για την ίδια την ύπαρξη της σαν χώρας και κυριαρχίας της». Χρησιμοποιώντας δηλαδή την φρασεολογία της 2ης πιο πάνω περιπτώσεως για χρήση εκ μέρους του πυρηνικών όπλων, έστω και αν πρόκειται σε απάντηση χρήσης συμβατικών όπλων από τον «εχθρό».
Να σημειώσουμε επίσης ότι έχει επικαλεστεί ότι οι Ουκρανοί σκοπεύουν να χρησιμοποιήσουν εναντίον Ρώσων χημικά όπλα, οπότε πάλι αυτό θα ενέπιπτε στην 1η περίπτωση πιο πάνω για την «νομιμοποίηση» χρήσης εκ μέρους του πυρηνικών όπλων.
Να σημειωθεί ότι παράλληλα οι Ρώσοι εκτός από τις κυβερνοεπιθέσεις που χρησιμοποιούν στους πολέμους τους, θεωρούν (κατά τον γενικό αρχηγό στρατού Valery Gerasimov) ότι το κέντρο βάρους στην μοντέρνα πολεμική τεχνική δεν είναι η αντιμετώπιση του εχθρικού στρατού αλλά της θέλησης του λαού να πολεμήσει. Θεωρεί αυτός ότι η στρατιωτική και η μη στρατιωτική πίεση μπορεί να είναι επαρκής για την χειραγώγηση της θέλησης αυτής του λαού, χωρίς να χρειάζεται η χρήση πυρηνικών όπλων.
Συμπέρασμα: Σύμφωνα με τα πιο πάνω, αφού με τα συμβατικά όπλα φαίνεται ότι δεν έχει ο Πούτιν (ή δεν θα έχει αυτός) το αναμενόμενο αποτέλεσμα. Αφού ούτε οι βομβαρδισμοί και οι καταγραφείσες δολοφονίες αμάχων (που έτσι εξηγούνται) είχαν το προσδοκώμενο αποτέλεσμα, (ώστε να κάμψουν την θέληση του Ουκρανικού λαού να πολεμήσει), τώρα για μια ακόμα φορά επισείει το επικίνδυνο τραπουλόχαρτο της χρήσης πυρηνικών όπλων.
Η μέχρι τώρα πολιτική του δεν φάνηκε να δείχνει προσωπικότητα τζογαδόρου.
Αλλά στην απελπισία του, ένας μεγαλομανής, αν νοιώσει ταπεινωμένος και την θέση του στο εσωτερικό να κλονίζεται. Αν όντως είναι άρρωστος με καρκίνο και πάρκινσον, -όπως τουλάχιστον φημολογείται- και αυτά σκοτεινιάσουν την λογική του, θα είναι ικανός για όλα, ακόμα και για την αυτοκαταστροφή του. Συνεπώς Δυτικοί γρηγορείτε και προετοιμαστείτε για ένα τέτοιο ενδεχόμενο!
*συντ. δικηγόρος παρ’Αρείω Πάγω, συγγραφέας, ερευνητής.
