Του Δημήτρη Κούρκουλα
ΤΑ ΝΕΑ 28-05-2022
Για μια ακόμη φορά ο πρόεδρος Ερντογάν φαίνεται να διαψεύδει και να απογοητεύει τους περισσότερους αναλυτές διεθνών σχέσεων που έσπευσαν να προαναγγείλουν την επιστροφή της Τουρκίας στη Δύση, μετά τη ρωσική εισβολή στην Ουκρανία. Η διάψευση ήταν εκκωφαντική: Αντίθεση στην ένταξη της Σουηδίας και της Φινλανδίας στο ΝΑΤΟ, αναγγελία νέας στρατιωτικής εισβολής στη Συρία και Miçotakis yok.
Εχει καταναλωθεί πολύ μελάνι στις προσπάθειες ερμηνείας, ανάλυσης και ενίοτε δικαιολόγησης των συστηματικών αντιδυτικών ξεσπασμάτων του τούρκου προέδρου. Ξεκίνησαν στις αρχές της δεκαετίας του ’10 και έκτοτε αυξάνονται σε ένταση και συχνότητα. Μετά το σκοτεινό πραξικόπημα του 2016 η αντιδυτική ρητορεία ξεπέρασε πολλές φορές τα διπλωματικά ήθη με προσωπικές επιθέσεις σε δυτικούς ηγέτες, όπως οι δηλώσεις Ερντογάν ότι ο γάλλος πρόεδρος Μακρόν χρειάζεται ψυχιατρική θεραπεία.
Ενδεχομένως, λένε οι αναλυτές, να φταίει η αλαζονική συμπεριφορά ορισμένων Ευρωπαίων που καθυστέρησαν την είσοδο της Τουρκίας στην ΕΕ και την έκαναν να αισθανθεί ταπεινωμένη· άλλοτε η αντιδυτική στάση του τούρκου ηγέτη οφείλεται στην «ισλαμοφοβία» που ισχυρίζονται ότι υπάρχει διάχυτη στην Ευρώπη· άλλες φορές ο Ερντογάν υιοθετεί αντιδυτικές θέσεις γιατί επιθυμεί να διαδραματίσει ηγετικό ρόλο στον ισλαμικό κόσμο.
Κάθε φόρα όμως έρχεται ο ίδιος ο Ερντογάν να διαψεύσει τις δικαιολογίες και να απογοητεύσει όσους αναμένουν την πολυπόθητη επιστροφή του στη «Δύση».
Υπάρχει όμως και μια άλλη σχολή σκέψης που υποστηρίζει ότι η Τουρκία του Ερντογάν όχι μόνο δεν πρόκειται να επιστρέψει στο δυτικό στρατόπεδο αλλά ότι το ρήγμα που ήδη υπάρχει στις σχέσεις της με την Ευρώπη και τις ΗΠΑ είναι αγεφύρωτο.
Ο τούρκος πρόεδρος ουδέποτε πίστεψε στην ευρωπαϊκή προοπτική της χώρας του. Χρησιμοποίησε κυνικά τις ευρωπαϊκές προδιαγραφές δημοκρατικών αρχών και κράτους δικαίου για να καταστρέψει το αυταρχικό κεμαλικό κράτος και να βάλει στη θέση του το αυταρχικότερο δικό του καθεστώς.
Ο δραματικός τρόπος με τον οποίο κατέρρευσε η Οθωμανική αυτοκρατορία και ο ρόλος των δυτικών δυνάμεων στον διαμελισμό της, δημιουργούν ένα ιδανικό υπόβαθρο για αξιοποίηση των αντιδυτικών τάσεων της τουρκικής κοινής γνώμης. Σε πολλές χώρες, δημοκρατικές και μη, η εξωτερική πολιτική εργαλειοποιείται δημαγωγικά για εσωτερικούς πολιτικούς σκοπούς. Στα αυταρχικά όμως κράτη η δημιουργία του «εξωτερικού εχθρού» και η συνωμοσιολογία είναι πιο αποτελεσματική στη συσπείρωση του λαού κάτω από τον αυταρχικό ηγέτη. Με μεγάλη ομολογουμένως μαεστρία ο Ερντογάν αξιοποιεί προς όφελός του τα ισχυρά αντιδυτικά αντανακλαστικά της τουρκικής κοινωνίας. Πέρα όμως από τη δημαγωγία έχει και έναν άλλο βαθύτερο λόγο να στρέφεται κατά της Δύσης: γνωρίζει πολύ καλά ότι παρά τη σημαντική στρατηγική σημασία της Τουρκίας, παρά τον κυνικό ρεαλισμό που πολλές φορές κατευθύνει τη δυτική εξωτερική πολιτική, σε τελευταία ανάλυση ένα αυταρχικό καθεστώς, σαν κι αυτό που έχει χτίσει, δεν πρόκειται ποτέ να του δώσει «πρώτο τραπέζι» στη διεθνή δημοκρατική πίστα· ούτε μπορεί να αποσπάσει τα θριαμβευτικά χειροκροτήματα που απέσπασε πρόσφατα στο Κογκρέσο ο πρωθυπουργός μιας μικρότερης δημοκρατικής χώρας.
Ο πρόεδρος Ερντογάν αντιπαθεί και εχθρεύεται τη δυτική φιλελεύθερη δημοκρατία και για τον λόγο αυτό ποντάρει στο σύνδρομο της «περικύκλωσης» και της δυτικής συνωμοσίας που δήθεν απεργάζεται την καταστροφή της Τουρκίας. Στα αχνάρια που χάραξε και ο ιδεολογικός του σύντροφος Βλαντίμιρ Πούτιν.
