Του Γιώργου Πρεβελάκη*
Κατά την τελευταία περίοδο η Ελλάδα εξασφάλισε την αμυντική της θωράκιση. Το ίδιο είχε επιτύχει η Γαλλία προπολεμικά με τη “γραμμή Μαζινό”. Όταν, όμως, άρχισε η γερμανική επίθεση, οι συνθήκες του πολέμου είχαν αλλάξει· όσα είχαν ισχύσει κατά τον Πρώτο Παγκόσμιο Πόλεμο είχαν ξεπεραστεί.
Ανάλογες αλλαγές έχουν συντελεστεί τα τελευταία χρόνια, τις οποίες ανέδειξε και προώθησε η επιτυχής άμυνα της Ουκρανίας. Τα άϋλα στοιχεία της ισχύος έχουν αποκτήσει βαρύτερη σημασία από τα υλικά. Ελαφρές συσκευές, με ενσωματωμένη την τελευταία τεχνολογία, καταστρέφουν πολύ ακριβότερα οπλικά συστήματα. Η αξιοποίηση της πληροφορίας από αέρος μπορεί να εξουδετερώσει σημαντικές δυνάμεις στο έδαφος και στη θάλασσα. Η τεχνητή νοημοσύνη αναμένεται να ανατρέψει όλα τα πολεμικά και προπαγανδιστικά δεδομένα.
Οι εξελίξεις αυτές αναβαθμίζουν την επίδραση την οποία ασκούν οι μεγάλες τεχνολογικές δυνάμεις, κρατικές αλλά και ιδιωτικές, όπως αυτές που υποστηρίζουν την Ουκρανία. Ο πόλεμος επεκτείνεται, επομένως, στον επηρεασμό της παγκόσμιας κοινής γνώμης, καθώς εν πολλοίς καθορίζει τις επιλογές των δυνάμεων αυτών. Ο τοπικός χαρακτήρας των αντιπαραθέσεων για εδάφη και σύνορα διαχέεται πλέον σε γεωπολιτικά, επικοινωνιακά και τεχνολογικά δίκτυα τα οποία αναπτύσσονται σε πολλαπλές γεωγραφικές κλίμακες.
Σε αυτό το απαιτητικό περιβάλλον, η επικράτηση του Ταγίπ Ερντογάν εισάγει μια άλλη περίοδο στις ελληνοτουρκικές σχέσεις. Σε αυτήν την τελική του θητεία, ο Τούρκος Πρόεδρος αφ’ενός πρέπει να εξασφαλίσει ενότητα και σταθερότητα σε μια πολωμένη, τριχοτομημένη Τουρκία· αφ’ετέρου είναι η τελευταία του ευκαιρία να παραμείνει στην τουρκική Ιστορία ως ισάξιος, αν όχι ανώτερος, του Μουσταφά Κεμάλ Ατατούρκ. Οι προκλήσεις αυτές οδηγούν στην ίδια κατεύθυνση, στον νεο-οθωμανικό αυτοκρατορικό μεγαλοϊδεατισμό. Το προσωπικό όραμα του Ερντογάν είναι το μόνο ενωτικό αφήγημα: συνδέει τους εθνικιστές των παραλίων, οι οποίοι ονειρεύονται την αναγνώριση στη διεθνή σκηνή, με τους ισλαμιστές του εσωτερικού, οι οποίοι νοσταλγούν το οθωμανικό παρελθόν. Κεντρικό στοιχείο του αφηγήματος είναι η θάλασσα- επομένως η Ελλάδα παρουσιάζεται ως εμπόδιο.
Η Τουρκία είχε πολλές ευκαιρίες να ενσωματώσει τη νέα λογική των αντιπαραθέσεων. Συμμετέχει εδώ και δεκαετίες σε συγκρούσεις στον ευρύτερο περίγυρό της· εμπλέκεται διπλά στην ουκρανική κρίση- άρα είναι σε ιδανική θέση για να αφομοιώσει τα διδάγματα από το μεγαλύτερο πολεμικό σχολείο της εποχής μας. Έχει αναπτύξει πολεμική τεχνολογία και βιομηχανία.
Η ελληνική “γραμμή Μαζινό” ώς τώρα μας έχει διασώσει. ΄Ομως, σήμερα και στο εγγύς μέλλον θα χρειαστούν καταλυτικές αναθεωρήσεις. Αυτές δεν αφορούν μόνον το Υπουργείο Εθνικής Αμύνης, εξ ορισμού ενήμερο για τα τρέχοντα διακυβεύματα. Το νέο αμυντικό δόγμα έχει ανάγκη από ένα Υπουργείο Εξωτερικών ριζικά αναδομημένο. Ζωτική σημασία έχει, επίσης, η τεχνολογική και βιομηχανική αυτονομία η οποία, προφανώς, προϋποθέτει τη μεταρρύθμιση των Πανεπιστημίων και του ερευνητικού τομέα. Χρειάζεται να αναπροσδιοριστούν οι σχέσεις με τη Διασπορά. Τέλος, ο κόσμος της Ναυτιλίας πρέπει να αποκτήσει λόγο.
Έναν αιώνα αφ’ότου μας εγκατέλειψαν οι σύμμαχοί μας στη Μικρά Ασία, δεν πρέπει να λησμονούμε ότι η προστασία από τις “Μεγάλες Δυνάμεις” εξαρτάται από τις δικές μας διπλωματικές και επικοινωνιακές επιδόσεις.
Η τελευταία θητεία του Ταγίπ Ερντογάν ενδέχεται να σηματοδοτήσει μια κρίσιμη αντιπαράθεση. Διαθέτουμε το απαραίτητο δυναμικό, εντός και εκτός Ελλάδος, για να αντεπεξέλθουμε σε μια σύγκρουση, η ουσία της οποίας περνάει σταδιακά από τους υλικούς στους άϋλους παράγοντες. Πρέπει, όμως, να ξεπεραστούν οι αγκυλώσεις και η εσωστρέφεια του ελλαδικού πολιτικού συστήματος.
Το πρόσφατο εκλογικό αποτέλεσμα στην Ελλάδα δημιούργησε ελπίδες- ότι, δηλαδή, πολλά από τα παλαιά στερεότυπα, εμφυλιακά ή δικτατορικά, έχουν παύσει να λειτουργούν ως τροχοπέδη στην προσαρμογή της Ελλάδας στον ταχύτατα μεταβαλλόμενο κόσμο. Η εξέλιξη αυτή μας επιτρέπει να επανακτήσουμε τον απωλεσθέντα χρόνο. Η αναθεώρηση του συνδρόμου “γραμμή Μαζινό” πρέπει προτεραιοποιηθεί στις πρωτοβουλίες και τα σχέδια της νέας κυβέρνησης. Πρόκειται για ζωτικό ζήτημα, η κατάλληλη προβολή του οποίου μπορεί να συμβάλει στον ευρύτερο εκσυγχρονισμό της χώρας μας -όπως συνέβη στο Ισραήλ.
* Ο Γιώργος Πρεβελάκης είναι ομότιμος Καθηγητής Γεωπολιτικής στη Σορβόννη
Πηγή: kathimerini.gr
