Του Σάκη Μουμτζή
Το καλοκαίρι του 1964 ήταν εκρηκτικό για την Κύπρο. Είχαμε πρωτίστως την αυστηρή επιστολή Λίντον Τζόνσον προς Ισμέτ Ινονού (5.6.1964) με την οποία αποτράπηκε τουρκική εισβολή στη Μεγαλόνησο. Στη συνέχεια ο πρωθυπουργός Γεώργιος Παπανδρέου επισκέφθηκε την Ουάσιγκτον, όπου και ετέθησαν οι βάσεις των συνομιλιών της Γενεύης για την επίλυση του Κυπριακού, που ξεκίνησαν αμέσως μετά υπό την επιστασία του ΟΗΕ, με ουσιαστικό διαπραγματευτή τον Ντιν Ατσεσον. Ενώ διεξάγονταν οι συνομιλίες, ξέσπασαν στην Κύπρο άγριες μάχες μεταξύ των Ελληνοκυπρίων και των Τουρκοκυπρίων στην περιοχή της Μανσούρας, που είχαν αποτέλεσμα τον βομβαρδισμό της Τηλλυρίας από τουρκικά αεροπλάνα (4-8.8.1964). Και η κορύφωση όλων αυτών των γεγονότων ήρθε με την επίσημη και με κάθε τυπικότητα υποβολή των προτάσεων Ατσεσον προς την ελληνική κυβέρνηση στις 20 Αυγούστου.
Επειδή πολλά είχαν γραφτεί για το σχέδιο Ατσεσον και την αντιμετώπισή του από τον Γεώργιο Παπανδρέου, ο επίσημος διαπραγματευτής της Ελλάδας στη Γενεύη και στενός συνεργάτης του Ελληνα πρωθυπουργού, ο Τζων Σωσσίδης, απέστειλε επιστολή στην εφημερίδα «Το Βήμα» στις 23 Ιανουαρίου 2002 στην οποία ξεκαθάριζε κάποια πράγματα. Πρώτον, δεν υπήρχαν δύο σχέδια Ατσεσον. Υπήρχε ένα, αυτό που υποβλήθηκε στην ελληνική κυβέρνηση. Δεύτερον, το υποβληθέν σχέδιο δεν προσέφερε στην Τουρκία βάση υπό μορφή κυριαρχίας, αλλά επ’ ενοικίω. Ολα τα υπόλοιπα που γράφονταν στον Τύπο για παραχώρηση Καστελλόριζου ή άλλων νησιών, ήταν ανακρίβειες. Τρίτον, η αμερικανική πλευρά ζητούσε από την ελληνική κυβέρνηση να αποδεχθεί το σχέδιο Ατσεσον και στη συνέχεια οι Αμερικανοί θα αναλάμβαναν να πείσουν την Τουρκία. Τέταρτον, την ένωση της Κύπρου με την Ελλάδα θα την ανακήρυσσαν τα δύο κοινοβούλια και εν συνεχεία, αφού θα είχε προσαρτηθεί η Κύπρος, η ελληνική κυβέρνηση θα διαπραγματευόταν με την τουρκική, υπό την καθοδήγηση των Αμερικανών, τα ανταλλάγματα. Πέμπτον και σημαντικό, που συστηματικά δεν αναφέρεται. Το σχέδιο Ατσεσον προέβλεπε επιστροφή στην Κωνσταντινούπολη των εκδιωχθέντων Ελλήνων, με φροντίδα για την οικονομική τους αποζημίωση και επαναφορά του ειδικού καθεστώτος της Ιμβρου και της Τενέδου.
Σύμφωνα με τον Τζων Σωσσίδη, ο Γεώργιος Παπανδρέου το πρωί της 21ης Αυγούστου 1964 αποδέχθηκε το σχέδιο, για να το απορρίψει έπειτα από λίγες ώρες. Πολλά λέγονται για τα αίτια αυτής της μεταστροφής. Ο Τζων Σωσσίδης, στην προαναφερθείσα επιστολή, κατονομάζει ως υπευθύνους της απόρριψης του σχεδίου Ατσεσον τους δύο στενούς φίλους και συνεργάτες του πρωθυπουργού, τον Λουκή Ακρίτα και τον Πέτρο Γαρουφαλιά, χωρίς να εξηγεί το γιατί. Και ο Μακάριος; Ηταν προφανές πως η ένωση ακύρωνε τη φιλοδοξία του να πρωταγωνιστήσει στη διεθνή σκηνή. Τον έθετε στο περιθώριο. Με υπόγειους τρόπους υπονόμευσε το «αμερικανικής εμπνεύσεως διχοτομικό σχέδιο», όπως το χαρακτήριζαν τα φερέφωνά του, με αποτέλεσμα ο Γεώργιος Παπανδρέου να πει οργισμένος: «Δεν θα γίνω εγώ προδότης και ήρωας ο παπάς».
Πηγή: kathimerini.gr
 με την οποία){kind=link}