Του Δημήτρη Κούρκουλα
Τους παλιούς καλούς καιρούς ένα διπλωματικό επεισόδιο μπορούσε εύκολα να οδηγήσει σε έκρηξη βίας, ακόμα και στην κήρυξη πολέμου.
Τον 16ο και τον 17ο αιώνα, την περίοδο της πρώιμης σύγχρονης διπλωματίας, ατέλειωτες συγκρούσεις είχαν προκληθεί από τις διαφωνίες για το προβάδισμα των πρέσβεων που εκπροσωπούσαν τον μονάρχη τους. Ειδικά η Γαλλία και η Ισπανία διαφωνούσαν συνεχώς για το διπλωματικό προβάδισμα, καθώς τόσο ο γάλλος όσο και ο ισπανός μονάρχης διεκδικούσαν τον ρόλο του πιο άξιου βασιλιά της Χριστιανοσύνης απαιτώντας από τη χώρα διαπίστευσης των διπλωματικών τους εκπροσώπων τα πρωτεία.
Στις 30 Σεπτεμβρίου 1661 η μακρόχρονη διαμάχη για το διπλωματικό προβάδισμα έφτασε σε αιματηρή κορύφωση στους δρόμους του Λονδίνου. Εκείνη ακριβώς την ημέρα ο νέος σουηδός πρέσβης θα μετέβαινε να δώσει τα διαπιστευτήριά του στον βασιλιά. Σύμφωνα με το έθιμο, όταν έφθανε στον προορισμό του στο παλάτι, ο πρέσβης θα γινόταν δεκτός στην άμαξα του βασιλιά και θα προχωρούσε στο Whitehall, με τη δική του άμαξα να ακολουθεί εκείνη του βασιλιά. Οι άμαξες όλων των άλλων πρέσβεων θα παρατάσσονταν και θα ακολουθούσαν. Τόσο ο ισπανός όσο και ο γάλλος πρέσβης έκαναν γνωστό ότι επιθυμούσαν τη θέση ακριβώς πίσω από τη σουηδική άμαξα. Το βρετανικό «πρωτόκολλο» αρνήθηκε να πάρει θέση στη διαμάχη.
Η ισπανική άμαξα βρέθηκε σε πλεονεκτική θέση, καθώς έφτασε πέντε ώρες πριν από την καθορισμένη ώρα, προς μεγάλη δυσαρέσκεια των Γάλλων, οι οποίοι έφτασαν λίγο αργότερα. Και οι δύο άμαξες συνοδεύονταν από ένοπλες δυνάμεις, η ισπανική φυλασσόταν από πενήντα άνδρες οπλισμένους με σπαθιά, η γαλλική από εκατό πεζούς και πενήντα έφιππους. Σε αντίθεση με ό,τι είχαν υποσχεθεί, οι Γάλλοι έφεραν πιστόλια και καραμπίνες. Οι Ισπανοί προσπάθησαν να φράξουν τον δρόμο στους Γάλλους, οι οποίοι άρχισαν να τους πυροβολούν. Οι οδομαχίες που ακολούθησαν δημιούργησαν πραγματική κόλαση στο κέντρο του Λονδίνου αφήνοντας πίσω δώδεκα νεκρούς και σαράντα τραυματίες.
Οι πολυάριθμες αντιπαραθέσεις για το ζήτημα του διπλωματικού προβαδίσματος έπαψαν να ταλαιπωρούν τις διεθνείς σχέσεις μετά από τις αποφάσεις του Συνεδρίου της Βιέννης το 1815. Το Συνέδριο της Βιέννης, που υπήρξε σημαντικός σταθμός στην ανάπτυξη του Διεθνούς Δικαίου, κατάργησε τους περίπλοκους κανόνες καθορισμού του διπλωματικού προβαδίσματος και επέβαλε την απλή αρχή ότι το προβάδισμα καθορίζεται από την ημερομηνία άφιξης του διπλωματικού εκπροσώπου στη διπλωματική αποστολή. Σήμερα το προβάδισμα καθορίζεται από την ημερομηνία επίδοσης των διαπιστευτηρίων.
Εξ όσων γνωρίζω δεν υπάρχουν διπλωματικοί κανόνες για την ακύρωση προγραμματισμένων συναντήσεων. Υπάρχουν συνεπώς περιθώρια για παρεξηγήσεις και διπλωματικά επεισόδια όταν η επίκληση «άλλων υποχρεώσεων» δεν μπορεί να θεωρηθεί ικανοποιητική δικαιολογία. Πάντως δεν προβλέπεται ούτε κήρυξη πολέμου ούτε οδομαχίες στους δρόμους του Λονδίνου. Οι διπλωμάτες γι’ αυτό άλλωστε υπάρχουν, για να επουλώνουν τις πληγές των διπλωματικών διενέξεων.
