Του Γιάννη Ρούντου
Η παθητική εμπλοκή μου -χωρίς υπαιτιότητα και ευτυχώς χωρίς τραυματισμούς, παρά τη σφοδρότητα και της υλικές ζημιές- προσφάτως σε οδική καραμπόλα, μου θύμισε πόσο σημαντική υπόθεση είναι να “συντρέχει” η κυκλοφοριακή αγωγή και παιδεία των οδηγών και επιβαινόντων σε κάθε μετακίνηση. Ιδιαίτερα δε, στον επιβαρυμένο από τη συγκέντρωση οχημάτων και την αδιέξοδη συχνά συμφόρηση και κυκλοφοριακή αναρχία, αστικό ιστό.
Στοιχεία που δημοσιεύονται τακτικά και δείχνουν βελτίωση των δεικτών σε θανάτους από τροχαία δυστυχήματα (όχι ατυχήματα, παρακαλώ), στην Ευρώπη και στην Ελλάδα της εμπόλεμης κατάστασης στους δρόμους, τα προσπερνώ. Η αξία της ανθρώπινης ζωής -μολονότι η μείωση των θανάτων στην ΕΕ που οφείλονται σε τροχαία είναι μεγάλη από το 2001 των 51.400 θανάτων έως το 2021 των 19.800 θανάτων- είναι ανεκτίμητη ακόμη και για τη μονάδα, προσωποποιείται και δεν αριθμοποιείται.
Βεβαίως, ο ευρωπαϊκός στόχος μηδενισμού των θανάτων από τροχαία έως το 2050, όσο κι αν φαίνεται μη εφικτός, χρειάζεται να λειτουργεί ως πρόκληση. Ομοίως και κάθε επιπλέον τεχνικό μέτρο κρίνεται αναγκαίο, όπως αυτά που αποφάσισε η Ευρωπαϊκή Επιτροπή τον Μάρτιο του 2023 περί αύξησης των περιορισμών (όρια ταχύτητας, ώρες κυκλοφορίας, κυβισμός αυτοκινήτων κ.λπ.), για αρχάριους οδηγούς, που συχνότατα είναι υπαίτιοι δυστυχημάτων και μάλιστα κατά τις νυκτερινές ώρες.
Είναι ουσιαστικό να υπογραμμιστούν αποφάσεις της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για την επίτευξη των στόχων του στρατηγικού σχεδίου δράσης 2021-2030 για την οδική ασφάλεια, με καθορισμό μιας σειράς βασικών δεικτών επιδόσεων ασφάλειας για τα οχήματα, το οδικό και παρόδιο δίκτυο, την οδήγηση, την πρόληψη των παραγόντων που προκαλούν διάσπαση της προσοχής κατά την οδήγηση, τη χρήση ζώνης και προστατευτικού εξοπλισμού, καθώς και τη γρήγορη και αποτελεσματική περίθαλψη μετά από τροχαίο.
Όμως, επιμένω στα θέματα κουλτούρας: τί σκεπτόμαστε βλέποντας σε κάθε μετακίνηση δίπλα μας απρόβλεπτους και οξύθυμους οδηγούς ή με καρφωμένο το μυαλό και τα μάτια στο κινητό τηλέφωνο εν κινήσει, να βρίσκονται αλλού; Παρατηρήστε από περιέργεια και θα το διαπιστώσετε: η πλειονότητα των οδηγών χειρίζονται κινητό κατά την οδήγηση. Είναι ο βασικός λόγος που αυτοκίνητα πέφτουν πάνω στο προπορευόμενο, μέσα στην πόλη.
Ποιό είναι το πλαίσιο που μπορεί να ορίσει την οδική ασφάλεια για την ποιότητα ζωής στις μεγαλουπόλεις -όπως η Αθήνα- αλλά και και στις εκτός άστεως εξορμήσεις μας; Από ασφαλιστική σκοπιά, είναι η παρώθηση στην εμπειρία της ασφαλούς οδήγησης με κίνητρα επιβράβευσης για μετρούμενες επιδόσεις – η παραμετρική τιμολόγηση; Πιστεύω πως ναι. Είναι η προηγμένη τεχνολογία των αυτοματικών αντιδράσεων του αυτοκινήτου; Επικουρικά ίσως, αλλά όχι πανάκεια. Το σκεπτικό του κειμένου μου είναι εστιασμένο στο υποκείμενο: “οδηγός άνθρωπος”.
Έχω την πεποίθηση, λοιπόν, από τότε που ξεκίνησα να εργάζομαι στους τομείς της Επικοινωνίας και της Κοινωνικής Ευθύνης – από θέση εισηγητή αντιλήψεων και πρωτοβουλιών μάλιστα, πως η ποιότητα των Μετακινήσεων είναι άμεσα συνδεδεμένη με τον Πολιτισμό.
Τί είναι ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ ΣΤΟΝ ΔΡΟΜΟ; Πρωτίστως, είναι:
👉 Σεβασμός του “κοινού τόπου αναφοράς”, δηλαδή του πεδίου όπου συμπεριφορικά οι διαθέσεις και πράξεις μας επηρεάζουν άμεσα την κατάσταση ζωής των συμπολιτών μας. Επιδρούν στην ποιότητα της στιγμής, της καθημερινότητας, του τρόπου και του ρυθμού της ζωής των άλλων. Τί προκαλούμε δυνητικά, οδηγώντας ή ακόμη και βαδίζοντας σε κοινούς δρόμους; Κανένα αποτέλεσμα δεν δικαιολογεί την αδιαφορία, την αμέλεια ή το εξατομικευμένο “συμφέρον”.
👉 Επίγνωση των συνεπειών της έκθεσης σε κίνδυνο για εμάς και τους άλλους που μπορεί να έχει πρακτικά κάθε επιλογή και ενέργειά μας. Ουσιαστική συναίσθηση, με άλλα λόγια, της Αστικής Ευθύνης για την οποία ασφαλίζονται υποχρεωτικά τα οχήματα.
👉 Εμπέδωση της αναγκαιότητας εφαρμογής συμφωνημένων αρχών κοινωνικής ζωής: συμμόρφωση με κώδικες και αρχές -όπως π.χ. ο Κώδικας Οδικής Κυκλοφορίας- που ορίζουν και την παραβατικότητα, καθώς από μια κατά συνθήκην βάση κοινών παραδοχών ξεκινούν όλα για την ειρηνική και διαλεκτική συνύπαρξη ισονομίας με τους συμπολίτες μας.
👉 Θεώρηση της μεγάλης εικόνας για τη συνάρτηση της Μετακίνησης με το φυσικό Περιβάλλον και τη δημόσια Υγεία. Η μετακίνηση που επιβαρύνει με ρύπους και συμβάλλει στη ραγδαία υποβάθμιση του περιβάλλοντος, συν-ενοχοποιεί τον χρήστη μέσων μετακίνησης για τη δραματική κλιματική αλλαγή και την επέλευση των καταστροφικών φυσικών φαινομένων. Και φυσικά, ο τρόπος κατά τις μετακινήσεις μας επιδρά και στην ψυχοσωματική υγεία – τη δική μας και των άλλων.
Αυτές τις συνιστώσες θα τις χαρακτήριζα ως ένα τετράπτυχο Κοινωνικής Συνείδησης των Οδηγών. Και ακόμη, επειδή έχουμε εισέλθει στη ραγδαία εφαρμογή της Τεχνητής Νοημοσύνης – AI (Artificial Intlligence) και στη Μετακίνηση, να προσθέσω την πέμπτη συνιστώσα οδικής κουλτούρας:
👉 Βεβαιότητα Ενεργητική πως καμμία προηγμένη τεχνολογία αυτοματισμών δεν μπορεί να υποκαταστήσει την ανθρώπινη αυτενέργεια, όσο και αν “νοητικά” μπορεί να τη διευκολύνει. Υπογραμμίζω την ενεργητική βεβαιότητα κατά την οδήγηση, δηλαδή τον έλεγχο που προσεγγίζει το απόλυτο και ταυτίζεται με την ενστερνισμένη ιδέα της ασφαλούς μετακίνησης. Η τεχνολογία στο αυτοκίνητο μπορεί συχνά να ναρκώνει τα συναισθήματα και να εξαδυνατίζεται η αγωνία για κάθε συμπεριφορά μας, καθώς η ευκολία μας κατευθύνει σε παθητικές βεβαιότητες εφησυχασμού.
Καταληκτικά, Πολιτισμό στον δρόμο γράφει η συμπεριφορά που προάγει τη συλλογική Ποιότητα Ζωής κατά τη Μετακίνηση. Οι τεχνολογικές δυνατότητες σαφώς μπορούν να την υποστηρίζουν, αλλά είναι παράγωγες και όχι θεμελιώδεις, είναι τρόποι-μέσα και όχι αξίες. Ο Πολιτισμός αναφέρεται στην Παιδεία και την Ηθική Ευθύνη, που οδηγούν στις βέλτιστες συμπεριφορές και πρακτικές (σε χρήσεις, υποδομές κ.λπ.) και για τη μετακίνηση: για πιο ποιοτική ζωή στις πόλεις, για προστασία του φυσικού περιβάλλοντος, για καλύτερη υγεία.
