Του Γιώργου Ατσαλάκη*
Είθισται κάθε χρόνο στο οικονομικό φόρουμ του Νταβός να συζητείται η παγκόσμια οικονομική ανισότητα. Πράγματι είναι ένα πολύ σημαντικό θέμα το οποίο πρέπει να απασχολεί κάθε πολιτισμένη κοινωνία. Δυστυχώς τα δεδομένα που παρουσιάζονται κάθε χρόνο δείχνουν μια προκατάληψη που πολλές φορές φτάνει στο βαθμό της παραπληροφόρησης. Αποτέλεσμα είναι να μην κατανοούνται και αναδεικνύονται οι πραγματικοί παράμετροι που θα πρέπει να βελτιωθούν για να μειωθεί η ανισότητα οπότε δεν λαμβάνονται αποφάσεις που θα βελτιώνουν αυτές τις παραμέτρους. Για παράδειγμα γίνεται επικέντρωση εάν το 1% του πληθυσμού αύξησε τον πλούτο του και δεν δίνονται δεδομένα για πόσο ποσοστό του πληθυσμού έχει ξεφύγει από τα όρια της φτώχειας ή πόσο ποσοστό από τα υπόλοιπα εισοδηματικά στρώματα αυξάνουν ή μειώνουν τον πλούτο τους στο πέρασμα του χρόνου. Η μη αποκάλυψη των πραγματικών δεδομένων δημιουργεί συνθήκες αμφισβήτησης και δημιουργεί ερωτηματικά για τα κίνητρα αυτών που δημοσιεύουν ελλιπή δεδομένα, τα όποια κίνητρα συνήθως αφορούν πολιτικούς που θέλουν να δημιουργούν πολιτική ατζέντα και κυρίως το 2024 όπου ο μισός πληθυσμός της γης θα προσέλθει σε εκλογή κυβερνήσεων.
Το όριο με βάση το εισοδήμα που πρέπει κάποιος να έχει για να ανήκει στο 1% είναι διαφορετικό από χώρα σε χώρα. Στις ΗΠΑ πρέπει να κερδίζεις πάνω από $500.000 τον χρόνο, στα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα $922.000, στο Ηνωμένο Βασίλειο $250.000, στην Ινδία $77.000.
Το όριο με βάση τον πλούτο (δηλαδή την καθαρή θέση: το σύνολο των περιουσιακών στοιχείων μείον τα δάνεια) που πρέπει κάποιος να έχει για να ανήκει στο 1% είναι και πάλι διαφορετικό από χώρα σε χώρα.
Στις ΗΠΑ πρέπει κάποιος να έχει περιουσία πάνω από $1.000.00, στο Μονακό $12.000.000, στο Ηνωμένο Βασίλειο, Γαλλία και Χονγκ Κονγκ πάνω $3.500.000, στην Κίνα πάνω από $1.000.000, στην Ινδία $175.000, και στην Κένυα $20.000.
Σύμφωνα με μια δημοσκόπηση στις ΗΠΑ το 33% του “1%” αυτοπροσδιορίζεται ως Ρεπουμπλικάνοι, το 41% ως ανεξάρτητοι και το 26% ως Δημοκρατικοί. Όσον αφορά το επάγγελμα του 1%, οι επαγγελματίες υγείας υπερβαίνουν τα άλλα επαγγέλματα, στις ΗΠΑ στη Φινλανδία, την Πορτογαλία, τη Σουηδία, το Ηνωμένο Βασίλειο, τη Γαλλία, και την Ιταλία. Τα υπόλοιπα επαγγέλματα αφορούν εργαζόμενους σε κλάδους όπως τα Οικονομικά, η Πληροφορική και σε ανώτερες διευθυντικές θέσεις – όπως Διευθύνοντες Σύμβουλοι μεγάλων εταιρειών όπου τα μπόνους αποτελούν κατά μέσο όρο το 1/5 των εισοδημάτων τους.
Εκείνο όμως που έχει σημασία είναι ότι τα δεδομένα δείχνουν ότι το κορυφαίο 1% – είναι μια ομάδα που αλλάζει συνεχώς τουλάχιστον για τις ΗΠΑ. Σύμφωνα με τα δεδομένα των ΗΠΑ το 11% του πληθυσμού θα εισέλθουν κάποια στιγμή στη ζωή τους τουλάχιστον για ένα χρόνο στην εισοδηματική ομάδα του 1%, και λίγο λιγότερο από το 6% θα παραμείνει για δύο ή περισσότερα χρόνια. Μόνο το 0,6% τοις εκατό μπορεί να παραμείνει για δέκα χρόνια ή περισσότερα. Σύμφωνα με άλλα δεδομένα, το 70% του ενεργού πληθυσμού στις ΗΠΑ θα μείνει τουλάχιστον ένα χρόνο στο 20% των κορυφαίων εισοδημάτων και λίγο περισσότερο από το μισό θα μείνει τουλάχιστον ένα χρόνο μεταξύ του 10% των κορυφαίων εισοδημάτων.
Επίσης για τους Αμερικανούς είναι σύνηθες να περνούν λίγο χρόνο στο κάτω μέρος της κατανομής του εισοδήματος. Περισσότεροι από το 50% των Αμερικανών θα βρίσκονται στη φτώχεια ή κοντά στη φτώχεια για τουλάχιστον ένα χρόνο της ζωής τους μέχρι να φθάσουν 60 ετών.
Εάν προσαρμόσουμε τον πληθωρισμό, χρησιμοποιώντας τον δείκτη τιμών καταναλωτή, τα περισσότερα κέρδη στους μισθούς από το 1970 έχουν εξαφανιστεί από τον πληθωρισμό, αλλά εάν προσαρμόσουμε τον πληθωρισμό χρησιμοποιώντας την αγοραστική δύναμη – που υποθέτει ότι αν η τιμή ενός αγαθού αυξηθεί πολύ – οι καταναλωτές θα στραφούν στην αγορά ενός πιο προσιτού αγαθού με αγορά υποκατάστατων αγαθών, δείχνει ότι η αγοραστική δύναμη των πολιτών είναι περίπου 25% περισσότερο σήμερα από ό,τι ήταν το 1970 – μετά τον πληθωρισμό.
Μια άλλη έρευνα δείχνει μια αξιοσημείωτη επιβράδυνση στην αύξηση του πραγματικού εισοδήματος για το παγκόσμιο κορυφαίο 1%, καμία σημαντική βελτίωση των εισοδημάτων γύρω από την ομάδα των 80%-90%, αντίθετα υπήρξε ισχυρή ανάπτυξη στις εισοδηματικές ομάδες κάτω του 80%.
Οι εισοδηματικές ομάδες του 1% ή του 5% ή του 10% των κορυφαίων εισοδημάτων μιας χώρας λειτουργούν ως στάδια κατάκτησης και ανταμοιβής εκείνων που είναι ικανοί ιατροί, ικανοί επαγγελματίες, ικανοί επιχειρηματίες, ικανοί επενδυτές, ικανοί Διευθύνοντες Σύμβουλοι εταιρειών που πολλές φορές διευθύνουν κολοσσούς εταιρειών με μεγαλύτερος τζίρους από τους προϋπολογισμούς πολλών κρατών κλπ.
Η ανισότητα όμως στις κοινωνίες δημιουργείτε σε χώρες που ευνοούν την ολιγαρχική δομή της οικονομίας, όπου ολιγάρχες επικουρούμενοι από ανελεύθερα συστήματα διακυβέρνησης εξασφαλίζουν στους ολιγάρχες να παραμένουν στα υψηλά εισοδήματα σε όλη τους την ζωή και να αποτρέπουν να ανέλθουν άλλοι στις ψηλές εισοδηματικές ομάδες χρησιμοποιώντας ακόμα και παράνομα μέσα.
Η ανισότητα στις κοινωνίες προέρχεται από παγκόσμια και τοπικά καρτέλ που υποχρεώνουν τους καταναλωτές να πληρώνουν τεράστιες τιμές για βασικά αγαθά όπως το μεγαλύτερο και μακροβιότερο καρτέλ της ενέργειας του ΟΠΕΚ+ Ρωσία.
Η ανισότητα στις κοινωνίες προέρχεται από τον αποκλεισμό των νέων στην δυνατότητα να εκπαιδευτεί και να αναπτύξει τις ικανότητες τους. Ευτυχώς η τεχνητή νοημοσύνη θα διοχετεύει σύντομα και πάμφθηνα, όλη την παγκόσμια γνώση σε όλους (εάν τα συστήματα διακυβέρνησης δεν είναι αυταρχικά), παρόλο την τρομοκρατία ότι θα χάσουμε τις δουλειές μας. Τις δουλειές μας μπορεί να τις πάρει μόνο αυτός που θα μάθει τις εφαρμογές της τεχνητής νοημοσύνης (και εμείς δεν προσπαθήσουμε να τις μάθουμε).
Η ανισότητα στις κοινωνίες προέρχεται από τον αποκλεισμό των νέων στην χρηματοδότηση, μέσω φθηνών δανείων να υλοποιήσουν τις επιχειρηματικές τους ιδέες έστω και εάν δεν έχουν ακίνητα για να υποθηκεύσουν.
Η ανισότητα στις κοινωνίες προέρχεται από παλαιολιθικές ιδεοληψίες για τον τρόπο που αναπτύσσεται ένα κράτος. Η Κίνα μόλις άνοιξε τα σύνορα της να εισρεύσουν ξένα κεφάλαια να αναπτύξουν την επιχειρηματικότητα, μέσα σε 3 δεκαετίες, έβγαλε από την φτώχεια το 90% του πληθυσμού της.
Η ανισότητα στις κοινωνίες προέρχεται από τα συστήματα διακυβέρνησες τα οποία ότι πλούτο συγκεντρώνουν δεν τον διαχέουν στους πολίτες τους, αλλά τον κάνουν στρατιωτικούς εξοπλισμούς και αναβιώνουν επετακτικές προθέσεις στα γειτονικά τους κράτη.
Η ευθύνη των κυβερνήσεων είναι η διακυβέρνηση με επίκεντρο τον άνθρωπο, ώστε να έχει την εκπαίδευση και τις χρηματοδοτικές δυνατότητες να παράγει αγαθά και υπηρεσίες σε προσιτές τιμές, για να ζήσει την οικογένεια του, με σεβασμό στους πόρους του πλανήτη για να μπορούν επιβιώσουν και τα παιδιά τους.
Άραγε για την ανισότητα που δημιουργεί ο αποκλεισμός των πολιτών από τις ίσες ευκαιρίες εξ αιτίας των καρτέλ και των ανελεύθερων ή των διεφθαρμένων κυβερνήσεων, και την μη προώθηση της επιχειρηματικότητας, θα μας πληροφορήσει το Νταβός?
*Οικονομολόγος, Αναπληρωτής Καθηγητής
Πολυτεχνείου Κρήτης Εργαστήριο Ανάλυσης Δεδομένων και Πρόβλεψης
