Πριν, όμως, εισέλθω σε μια άλλη οπτική για τον Αλεξανδρινό αναφερόμενος στο οικογενειακό και συγγενικό του περιβάλλον, θα αναφερθώ στην απώτερη καταγωγή του Π. Τζέφρις.
Έτσι το αρχικό ελληνικό επώνυμο Τσαφαράς επιχωριάζει στα Λαγκάδια Αρκαδίας.
Αλλά και στη γενέθλια πόλη του Π. Τζέφρις, το Λόουελ της Μασαχουσέτης, από τις αρχές του 20ου αιώνα ακόμα υπήρχε εύρωστη ελληνική κοινότητα της οποίας σημαντικό τμήμα αποτελείτο από καταγόμενους από την ως άνω κωμόπολη της Γορτυνίας.
Είναι προφανές, λοιπόν, ότι η καταγωγή του Π. Τζέφρις είναι από τα Λαγκάδια.
Εκατόν εξήντα χρόνια μετά τη γέννηση του μέγιστου ποιητή της νεώτερης Ελλάδας Κ. Καβάφη (1863-1933), μπορούν να υπάρχουν στοιχεία, τα οποία δεν είδαν το φως της δημοσιότητας, στα εκατοντάδες βιβλία που κυκλοφόρησαν γιά τη ζωή του και τις χιλιάδες σελίδες που γράφτηκαν γιά τον ίδιο και τον οικογενειακό του περίγυρο;
Τέτοια περιστατικά που αφορούν το στενό οικογενειακό του περιβάλλον και φωτίζουν ακόμα περισσότερο το ελληνικό πρόσωπο των Καβάφηδων, αλίευσα, ως “ειδήσεις” από αθηναϊκές εφημερίδες του 19ου αιώνα που βρίσκονται αρχειοθετημένες στην Παπαχαραλάμπειο βιβλιοθήκη της Ναυπάκτου:
Έτσι η ελληνική ομογένεια του Λονδίνου, παραθέτει προς τιμήν του Έλληνα Πρέσβη στο Λονδίνο Αλέξανδρου Μαυροκορδάτου, ο οποίος εκλήθη από τον Βασιλέα Όθωνα να αναλάβει την πρωθυπουργία της Ελλάδος, λαμπρή δεξίωση που έλαβε χώρα στην οικία του Χιώτη Παντιά Ράλλη (1793-1865), ηγετικής φυσιογνωμίας της ελληνικής κοινότητας της Αγγλίας. Ήταν ο εγκέφαλος της εταιρείας των Αδελφών Ράλλη –Ralli Bros– μιάς των μεγαλύτερων πολυεθνικών εταιρειών του 19ου αιώνα. Παρατίθεται η σχετική”είδηση” αλλά και οι υπόλοιπες “ειδήσεις” εφημερίδων του 19ου αιώνα, αναφερόμενες στην πάσης φύσεως αρωγή των Καβάφηδων προς την Ελλάδα.
Αθηνά, 3.5.1841- “Εν Λονδίνω την 24.4.1841. Μόλις ηκούσθη ενταύθα η μετακάλεσις του κ. Αλ. Μαυροκορδάτου εις την Ελλάδα πάρα του Σεβαστού ημών Βασιλέως, και άπαντες οι εν Λονδίνω παροικούντες Έλληνες απεφάσισαν παμψηφεί εις κοινήν συνέλευσιν να αποδοθή προς αυτόν έν δώρον, τεκμήριον της ευγνωμοσύνης των διά τας προς την πατρίδα εκδουλεύσεις του, και να του αναγνωσθή μία αναφορά εκφραστική των αισθημάτων εις την παρούσαν περίστασιν. Την 17ην του ενεστώτος μηνός εξετελέσθησαν όλα ταύτα εις την οικίαν του ενταύθα Γενικού Προξένου, παρευρισκομένων όλων των ομογενών. Ιδού ποίον είναι το περιεχόμενον της αναφοράς των εν Λονδίνω Ελλήνων.
Προς τον Εξοχώτατον κ. Αλέξανδρον Μαυροκορδάτον
Κύριε,
Οι ενταύθα ομογενείς, άμα εκοινοποιήθη επισήμως, ότι μετακαλείσθε εις την πατρίδα παρά της Α.Μ του Σεβ. ημών Βασιλέως διά να σας επιφορτίση με υψηλά καθήκοντα προς καλόν της Ελλάδος, εξέφρασαν άπαντες ομοφώνως επί κοινή συνελεύσει την επιθυμίαν να σας παραστήσωσι πανδήμως την ευγνωμοσύνην αυτών δια τας υπηρεσίας σας προς την πατρίδα, την λύπην διά την αναχώρησίν σας (…).
– Εν Λονδίνω τη 17η Απριλίου 1841
Μ. Γαμβάκος, Δημήτριος Σπάρταλης, (…), Π.Ι.Καβάφης…,Ματθαίος Σκυλίτζης.
Εις την αναφοράν ταύτην απήντησε ο κ. Μαυροκορδάτος δόσας κοινήν ευχαρίστησιν και πολλάκις διακόψας τον λόγον του από τας χειροκροτήσεις των ομογενών.
– Το δώρον συνίσταται εις έν αργυρούν σκεύος…επί της μεσαίας (βάσεως), εχαράχθη η εξής επιγραφή.
Αλεξάνδρω Μαυροκορδάτω
την πατρίδα
τα μέγιστα ωφελήσαντα
οι εν Αγγλία Έλληνες 1841
(…) το αργυρούν σκεύος είναι αξίας λιρών στερλινών εκατόν εξήκοντα, τας οποίας συνεισέφερον οι εν Αγγλία ομογενείς ως εξής: Παντιάς Σ. Ράλλης λίρας στερλ. 12 ” (…) – -Μεταξύ αυτών περιλαμβάνεται και ο Π.Ι.Καβάφης πατέρας του Κωνσταντίνου Καβάφη.
Λίγους μήνες νωρίτερα ο Γεώργιος Καβάφης (1806-1891), θείος του ποιητή, αδελφός του πατέρα του Πέτρου Καβάφη, πατέρας του διακεκριμένου γιατρού Τζων Καβάφη, ο οποίος ήταν ο πρώτος που διαπίστωσε την αντιπυρετική δράση της ασπιρίνες. Σχετικό εμβριθές άρθρο του δημοσιεύτηκε στο παγκοσμίου φήμης ιατρικό περιοδικό του Λονδίνου “The Lancet” της 4.11.1876. Αυτό αλίευσα από ένα εμπεριστατομένο κείμενο του καθηγητή της Ιατρικής Σχολής του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας Γεωργίου Αντωνακόπουλου, δημοσιευμένο στο περιοδικό Ιστορίας της Ελληνικής Ιατρικής “Δέλτος”, τεύχος Δεκεμβρίου 2011. Ο Γ. Καβάφης εγγράφεται μέλος της αρχαιολογικής εταιρείας, καταβάλλων 10 δρχ και κατ’ έτος συνδρομή 20 δρχ και κατά την υποσημείωση του συντάκτη της “είδησης” της εφημερίδας “Αθηνά” της 3.5.1841 Ν. Δραγούμη:
“ΥΓ. Ο κ. Γ. Ι. Καβάφης επιθυμεί να λαμβάνη και την Αρχαιολογική Εφημερίδα, παρακαλείσθε λοιπόν να διαβάστε να στέλλεται προς αυτόν υπό Ταινίαν, συστημένη προς τον Jouides Esq. q. Tuislery Corens, London“
Αθηνά, 11.8.1856 – “Και ήδη μετά πλείστης ευχαριστήσεως δημοσιεύομεν, ότι μεταξύ Προξένων, οίτινες επέδειξαν μέγαν ζήλον και προθυμίαν υπέρ του καθιδρύματος του Αμαλιείου ορφανοτροφείου πρέπει να συγκατατάξωμεν και τον εν Καίρω γενικόν πρόξενον ημών κ. Κων. Σ. Χαραλάμπους, όστις ενήργησεν να εγγραφώσιν συνδρομηταί…ενεγράφησαν ευεργέται:
Η Α. Μακαριότης ο Πατριάρχης Αλεξανδρείας κ. Ιερόθεος
Δρ. 4.334,00
Αδελφοί Κασαβέτη 528,60
Καβάφης-Πιταρίδης
και Συντρ. 529,60
Γεώργιος Αβέρωφ. 500,00
……………..
………………
Το όλον: Δρ. 8.106,28
(Ο Εμμανουήλ Πιταρίδης ήταν ο σύζυγος της αδελφής του Πέτρου Καβάφη, Μαρίας Καβάφη, η κόρη του οποίου, Αιμιλία Πιταρίδου-αργότερα Πάππου ήταν η νονά του ποιητή).
Αθηνά, 6.10.1850 – Νέαι συνδρομαί των εν Μαγχεστρία αξιοτίμων προς την Φιλεκπαιδευτικήν Εταιρείαν διά την αποπεράτωσιν της ανεγειρομένης οικοδομής του παρθεναγωγικού καταστήματος αυτής.
…………………………………………………
Στέφανος Φραγκούδης Δρ 500
Λουκάς Τ. Ζίφος. “ 500
Καβάφης Δεμπίρογλου
και Σία. “ 100 (…)
Σύνολον. Δρ 7.030
Εν Μαγχεστρία τή 14η Φεβρουαρίου 1850″.
Αθηνά. 11.3.1856 ” Η Χαρίκλεια Π. Καβάφη προσέφερεν διά την ανέγερσιν του Αμαλιείου Ορφανοτροφείου Δραχ. 100″
Δισεβδομαδιαία εφημερίς Μέλλον, 14.5.1868, “Ευχαρίστως προσέτι μανθάνομεν ότι και η εν Λονδίνω ευγενής κυρία Μαρία Γ. Καβάφη, διακρινομένη διά τα φιλάνθρωπα και ελληνικά αυτής στοιχεία, απέστειλε δραχμάς χιλίας εις την κεντρικήν επιτροπήν” (των Κρητών).
Ποιό ήταν όμως το σκηνικό της εποχής και ποιά η Μαρία Γ. Καβάφη; Είχε προηγηθεί μία ακόμη εξέγερση των Κρητών κατά των Τούρκων το 1866 και είχε επίσης προηγηθεί το ολοκαύτωμα της Μονής Αρκαδίου τον Νοέμβριο του 1866. Ένα κύμα πρωτοφανούς αλληλεγγύης συνήγειρε σύμπαντα τον Ελληνισμό της διασποράς, προς τους αγωνιζόμενους Κρητικούς. Η Μαρία Γ. Καβάφη ανταποκρίθηκε στο κάλεσμα της πατρίδας. Ήταν κόρη του Νικολάου Θωμά και τον Μάρτιο του 1834 παντρεύτηκε στο Λονδίνο, τον Γεώργιο Καβάφη (1806-1891), αδελφό του πατέρα του ποιητή, Πέτρου Καβάφη. Ήταν θεία του ποιητή, την οποία ο ίδιος χαρακτηρίζει “οξύθυμη και φιλάργυρη” (βλέπε Robert Liddel “Kαβάφης”). Η χειρονομία αυτή της Μαρίας Γ. Καβάφη θυμίζει κάτι από το καβαφικό ποίημα “Εις την Ιταλικήν Παραλίαν”, κατά το οποίο ο Ιταλιώτης νέος Κήμος Μενεδώρου, ο οποίος διήγε βίον “μέσα στις διασκεδάσεις”, όταν βλέπει την εκφόρτωση των λαφύρων της Κορίνθου, που κούρσεψε το 146 π.Χ ο Ρωμαίος ύπατος Μόμμιος, ξυπνά μέσα η ελληνική καταγωγή του, καθίσταται “σύννους και κατηφής”. Η ψυχή του θλίβεται γιά όσα βλέπει “Λάφυρα ελληνικά, η λεία της Κορίνθου”…
Εξ άλλου η αυτή προαναφερθείσα Μαρία Καβάφη, από το Μάντσεστερ της Αγγλίας, συνεισφέρει το ποσό των 36 δρχ. για την ανέγερση του Αμαλιείου Ορφανοτροφείου Θηλέων, κατά την εφημερίδα “Αθηνά” της 29.3.1856.
Τα ποσά αυτά φαίνονται στην εποχή μας ασήμαντα, αλλά στην εποχή εκείνη η αξία αυτών ήταν σημαντική. Πάντως, ίσως να έχουν σχέση με το αθάνατο ποίημα του Κ. Καβάφη “Θερμοπύλες”,
“…γενναίοι οσάκις είναι πλούσιοι, κι όταν
είναι πτωχοί, πάλι εις μικρόν γενναίοι,
πάλι συντρέχοντες όσο μπορούνε…”.
Η “είδηση” της 29.3.1872 είναι παρμένη από την “Εφημερίδα των Συζητήσεων”, η οποία, πριν από την παράθεση της είδησης, σχολιάζει αυτήν ευνοϊκά: “…Εν ώ η Ρωσία επιζητεί την αποσλαύοσιν πάσης σχεδόν της Ευρωπαϊκής Τουρκίας, η Γαλλία την κατίσχυσιν της Ιησουιτικής προπαγάνδας, μόνον η Αγγλία επιζητεί την διατήρησιν και ενίσχυσιν της Τουρκίας, ήτις διά τον Ελληνισμόν είναι πολύ μικρότερον κακόν όπερ επιδιώκουσιν αι προπαγάνδαι του πανσλαυισμού και του Ιησουητισμού. Κατά τούτο είναι δικαία η εν Κωνσταντινουπόλει ομογενών απόφασις…”
– Ιδού ποία ήτο η διακήρυξις:
” Ομογενείς!
Η Θεία Πρόνοια έσωσεν από προφανούς θανάτου τον προσφιλή υιόν της Βασιλίσσης Βικτωρίας και επίδοξον διάδοχον του αγγλικού θρόνου, πρίγκιπα της Ουαλλίας. Ημείς πολλά οφείλοντες προς το μεγάθυμον αγγλικόν έθνος, διά την υπέρ της χώρας ταύτης διηνεκή αυτού μέριμναν, την προς την Αυτ. Κυβέρνησιν ειλικρινή φιλίαν και τον σεβασμόν, όν αείποτε εξεδήλωσεν προς την ημετέραν ορθόδοξον εκκλησίαν, περιφανή και εγκάρδιον εκδηλώσαν, εσχάτως μάλιστα, τον πόθον της μετ’ αυτής ευκταίας ενώσεως, χρέος ιερόν λογιζόμεθα να δοξολογήσωμεν τον Ύψιστον επί τή ευτυχή αναρρώσει του δημοφιλούς της Αγγλίας διαδόχου, συμμεριζόμενοι βαθέως την χαράν και αγαλλίασιν του αγγλικού λαού. Προς τον σκοπόν τούτον προσκαλούνται οι ομογενείς να συμμεθέξωσι της τελεσθησομένης πανδήμου δοξολογίας εν ή παρακληθήσεται και ο αντιπρόσωπος της Μ Βρεττανίας.
Εν Κωνσταντινουπόλει 23 Μαρτίου 1872″.
Η Επιτροπή
Στ. ΣΚΟΥΛΟΥΔΗΣ, Λ. ΑΡΙΣΤΑΡΧΗΣ, πρώην αρχιγραμματεύς της Πρεσβείας, Ι.ΔΡΑΚΟΥΛΗΣ, ιατρός, Α. ΔΕΛΛΑΠΟΡΤΑΣ, Π. ΡΩΤΤΑΣ, Α. ΣΤΑΜΑΤΙΑΔΗΣ, ιατρός, Φ. ΑΠΟΣΤΟΛΙΔΗΣ, Μ. ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΙΔΗΣ, Α.Ι ΛΑΖΑΡΟΓΛΟΥ, Π. ΚΑΒΑΦΗΣ.
Ο γραμματεύς της Επιτροπής Α. ΠΑΛΑΙΟΛΟΓΟΣ”
Η διακήρυξη είναι βεβαίως στομφώδης και εγκωμιαστική. Εκφράζει σαφώς φιλοβρεττανικά αισθήματα, η πολιτική της όμως άποψη δικαιώθηκε ιστορικά με τον Ρωσσοτουρκικό πόλεμο του 1877-1878, κατά τον οποίον, αφού οι Ρώσσοι κατενιίκησαν την Οθωμανική αυτοκρατορία, την υποχρέωσαν να υπογράψει την Συνθήκη του Αγίου Στεφάνου (Μάρτιος 1878), με την οποία δημιουργήθηκε η Μεγάλη Βουλγαρία, στην οποία προσαρτήθηκε η Μακεδονία, πλην Θεσσαλονίκης και Χαλκιδικής.
Πρωτοστατούσης όμως της Αγγλίας, λίγους μήνες αργότερα, το Συνέδριο του Βερολίνου ανέτρεψε σχεδόν πλήρως την Συνθήκη του Αγίου Στεφάνου, επεδίκασε στην Ελλάδα τη Θεσσαλία και μέρος της Ηπείρου και η Βουλγαρία έπαψε οριστικά να βρέχεται από τα νερά του Αιγαίου.
Αλλά ποιός ήταν ο υπογράφων την διακήρυξη “Π. Καβάφης”; Ασφαλώς όχι ο πατέρας του ποιητή Πέτρος Καβάφης, ο οποίος είχε αποβιώσει στις 10.4.1870. Το πιθανώτερο είναι να ήταν ο πρώτος εξάδελφος του ποιητή, Παντελής Καβάφης, γιός του Δημητρίου, μεγαλύτερου αδελφού του πατέρα του.
